Tíminn - 11.05.1976, Qupperneq 10

10
TÍMINN
Þriöjudagur 11. mai 1976
Framkvæmdastofnunin og
brevtinaará löaum um hana
7 V IWJJWÍI • ..
t GÆR kom til fyrstu umræöu
i neöri deild frumvarp um
breytingará lögum um Fram-
kvæmdastofnun rikisins.
Mælti Geir Hallgrimsson for-
sætisráöherra fyrir frumvarp-
inu. Viö þessa umræöu flutti
Tómas Arnason (F) ræöu, þar
sem hann geröi grein fyrir
fyrirhuguöum breytingum á
iögunum. Fer ræöa Tómasar
hér á eftir.
Stofnun, skipulag og
hlutverk
Framkvæmdastofnun rikis-
ins var sett á stofn meö lögum
nr. 93 20. des. 1971 og tók til
starfa i janúarmánuði 1972.
1 framkvæmdinni varö þetta
þannig, aö i samræmi viö á-
kvæöi framangreindra laga
voru þrjár stofnanir, sem
höföu starfaö mismunandi
langan tima, Efnahagsstofn-
unin, Framkvæmdasjóöur Is-
lands og Atvinnujöfnunarsjóö-
ur, felldur saman i eina stofti-
un, Framkvæmdastofnun
rfkisins, og Byggöasjóöur
jafnframt efldur meö óaftur-
kræfum fjárframlögum úr
rlkissjóöi samkvæmt ákvæö-
um laganna.
Þessi stofnun starfaöi upp-
haflega i þrem deildum: Hag-
rannsóknadeild, sem auk þess
aö vera deild i stofnuninni,
heyröi beint undir rikisstjórn-
ina og var henni til ráöuneytis
I efnahagsmálum, áætlana-
deild og lánadeild.
Meö yfirstjórn stofnunar-
innar fór sjö manna stjórn,
kosin hlutfallskosningu á Al-
þingi til fjögurra ára.
Rikisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar, sem hóf störf I júlimán-
uöi 1971, haföi ákveöiö aö
koma á fót stofnun eins og
þeirri, sem hér um ræðir.
Tilgangurinn meö þvl aö
koma Framkvæmdastofiiun-
inni á fót, var I fyrsta lagi aö
stefna aö eflingu atvinnuveg-
anna og sérstakri byggöaþró-
un meö skipulögöum áætlun.
arvinnubrögöum. 1 ööru lagi
aö tengja saman undir einni
stjórn stofnanir og sjóöi, sem
til þessa höföu starfaö sitt I
hverju lagi. 1 þriöja lagi aö
koma á fót heildarstjórn i fjár-
festingarmálum. Og aö lokum
aö koma á fót heildarstjórn I
fjárfestingarmálum. Og aö
lokum að koma upp stofnun,
sem heföi yfir aö ráöa sér-
fræöilega menntuðu og þjálf-
uöu starfsliöi úr ýmsum grein-
um og vera rikisstjórninni til
ráöuneytis I efnahagsmálum.
Þjóðhagsstofnun
A árinu 1974 voru geröar
veigamiklar breytingar á lög-
gjöfinni - um Framkvæmda-
stofnun rlkisins. Meö setningu
laga um Þjóöhagsstofnun og
breytingu á lögum nr. 93 frá
1971 um Framkvæmdastofnun
rlkisins var hagrannsókna-
deild lögö niöur og felld úr
gildi önnur ákvæöi sem snertu
starfsemi þeirrar deildar.
Þessi breyting tók gildi 1.
ágúst 1974. Slöan hefur Fram-
kvæmdastofnunin starfaö I
tveim deildum, áætlanadeild
og lánadeild.
1 greinargerö fyrir frum-
varpinu aö lögum um Fram-
kvæmdastofnun rikisins var
beinlfiiis tekiö fram, aö æski-
legt yröi slöar meir aö gera
breytingar á þessari löggjöf,
sem var ný sinnar tegundar.
Þaö má þvi segja, aö stofnun
Þjóöhagsstofnunarinnar hafi
veriö beint framhald af þvl
sem upphaflega var ráö fyrir
gert. Ég álit, aö þetta hafi og
veriö I beinu framhaldi af þvl
hvernig mál þróuöust I Fram-
kvæmdastofnuninni.
Endurskoðun laga um
Framkvæmdastofnun
rikisins
Þær breytingar, sem þetta
frumvarp gerir ráö fyrir, eru
að mlnu mati fjórar. í fyrsta
lagi stórefling Byggöasjóðs á
þáleiö,,aðframlög tilsjóösins
úr rlkissjóöi skuli eigi nema
lægri fjárhæö árlega en sem
svarar 2% af útgjöldum fjár-
laga aö frádregnu eigin ráö-
stöfunarfé sjóðsins”. I öðru
lagi meö þvi að Fram-
kvæmdastofnunin annist
byggðamál i auknum mæli,
meðal annars með stofnun
sérstakrar byggðadeildar,
sem hafi i störfum slnum sem
nánasta samvinnu við áætl-
anadeildina og lánadeildina.
Með þessu er lögö áherzla á að
tengja saman áætlanastarfiö
og lánveitingar t 3. lagi I
gleggri skilgreiningu á verk-
efnum lánadeildarinnar, m.a.
meö setningu skýrari ákvæöa
um meöferö árlegrar áætlun-
ar um lánveitingar og fjár-
mögnun Framkvæmdasjóös» í
fjóröa lagi er svo i fyrsta sinn
gert ráö fyrir þvi I lögum, aö
rikisstjórnin láti semja sér-
staka heildarlánsfjáráætlun,
sem ætlaö sé aö vera stefnu-
markandi um framkvæmdir
og framkvæmdagetu þjóöar-
búsins á hverjum tlma.
Auk þessa er lagt til aö
leggja niöur framkvæmdaráö-
iö, sem hefur veriö skipaö meö
sérstökum hætti af rlkis-
stjóminni. Hins vegar er gert
ráö fyrir þvi aö stjórn Fram-
kvæmdastofnunarinnar geri
tillögu til rikisstjórnarinnar
um ráöningu forstjóra stofn-
unarinnar og framkvæmda-
stjóra deildanna.
Aörar breytingar, sem
frumvarpiö gerir ráö fyrir,
eru smávægilegar, og raunar
staöfestíng á þ\d, hvernig mál
hafa skipazt I framkvæmda-
stofnuninni.
Byggðas jóður
Langþýöingarmesta breyt-
ingin, sem frumvarp þetta fel-
ur Isér.er aöfesta I lög, aö ár-
legt framlag úr rlkissjóöi til
Byggöasjóös skuli nema 2% af
útgjöldum fjárlaga, aö frá-
dregnu eigin ráöstöfunarfé
sjóösins.
Hér er um aö ræöa lág-
marksframlag á ári hverju.
Hins vegar hefur núverandi
rlkisstjórn lýst yfir i stjórnar-
sáttmála, að leggja til
Byggöasjóðs 2% af útgjöldum
á fjárlagafrumvarpi, aö viö-
bættu ráöstöfunarfé sjóösins.
Til aö skýra þetta nánar
minni ég á, aö tekjur Byggöa-
sjóös, samkvæmt núgUdandi
lögum, eru fyrst og fremst 100
millj. kr. árlegt framlag rlkis-
sjóös til og meö árinu 1981.
Enn fremur 70,9% skattgjald
af álbræöslu i Straumsvlk.
Frá árinu 1978 skyldi þessi
hundraöshluti hækka i 75,9%.
Ef geröur er samanburöur á
tekjum Byggðasjóös sam-
kvæmt gildandi lögum og
stjómarsáttmálanum, veröur
útkoman hækkun fyrir áriö
1975, sem nemur samtals 683
miUj. kr. Annars vegar er 77
miUj. kr. skattgjald af ál-
bræöslu og 100 mUlj. kr. fram-
lag Ur rlkissjóöi, og hins vegar
860miUj. kr. framlag úr rlkis-
sjóöi.
Varðandi áriö I ár, 1976,
nemur hækkun tekna Byggöa-
sjóös samkvæmt stjórnar-
samningnum 884 millj. kr. Ál-
gjaldiö og framlag úr rUcis-
sjóöi samkvæmt lögum heföu
numiö 239 millj. kr., en 2% af
útgjöldum fjárlagsfrumvarps
hins vegar 1.123 miUj. kr.
Samkvæmt stjórnarsamn-
ingnum nema þvi viöbótar-
tekjur Byggöasjóös árin 1975
og 1976 samtals 1.567 mUlj. kr.
Eins og áður segir, gerir
frumvarpið ráð fyrir, að
framlög r&issjóös verði aldrei
lægri en 2% af fjárlögum, að
frádregnu ráöstöfunarfé
sjóðsins.
Ef ákvæðinu i stjórnar-
samningnum um framlag til
Byggöasjóös væri ekki tU aö
dreifa, myndi ráðstöfunarfé
Byggöasjóös á þessu ári nema
1.180 miUj. kr. skv. frumvarp-
inu, i staö 1.250 millj. kr.
Af þessu er þvl ljóst hve
stórlega hámarksframlög
rDcisins til Byggðasjóðs eru
aukin með þessari fyrirhug-
uðu breytingu á lögum um
Framkvæmdastofnunina,
samanboriö við gildandi lög.
Meö þvi að tryggja, aö ráð-
stöfunarfé Byggðasjóös veröi
ekki lægra en sem nemur 2%
af útgjöldum fjárlaga, er
hrundiö i framkvæmd þýöing-
armiklum þætti I stefnuskrá
Framsóknarflokksins. Þaö
hefurlengi verið mikiö áhuga-
mál okkar framsóknarmanna
aö stórefla Byggðasjóöinn, og
þvl sérstök ástæöa til þess aö
láta i ljós ánægju yfir þessari
þróun mála.
Byggðasjóöur hefur nú
starfaö I full fjögur ár, A þess-
um tlma nema lánveitingar úr
sjóönum samtals 2.442 millj.
kr., ef miöaö er viö sl. áramót.
Lánveitingar skiptast þann-
ig niöur á einstök ár:
Ariö 1972 —480,4 millj. kr.
Ariö 1973 — 357,3 millj. kr.
Ariö 1974 — 661,7 millj. kr.
Ariö 1975 —943,0 millj. kr.
2.442,4 millj. kr.
Viö sl. áramót nam eigiö fé
Byggöasjóös 1828,5 millj. kr.
Stærstu verkefnin, sem
Byggöasjóöur hefur lánað til,
eru nýámiöi fiskiskipa, kaup
notaöra skipa og endurbætur,
fiskvinnsla, iðnaður, landbún-
aöur og sveitarfélög.
Þá er sú breyting i frum-
varpinu, að Framkvæmda-
stofnun sé heimilt að afla
Byggöasjóöi allt aö 600 m.kr.
láni árlega I fimm ár i staö 300
m.kr. áöur.
Það lagaákvæöi gildir á-
fram, aö hlutverk Byggða-
sjóös sé aö stuöla aö jafnvægi I
byggö landsins,meö þvl aö
veita fjárhagslegan stuðning
til framkvæmda og eflingar
atvinnullfs meö hliösjón af
landshlutaáætlunum, og til aö
bæta aöstöðu til búsetu i ein-
stökum byggðarlögum og
koma I veg fyrir aö lifvænleg-
ar byggöir fari I eyöi.
Hvers vegna sjá menn á-
stæöu til þess aö stofna og
starfrækja öflugan Byggöa-
sjóö? Hvaöa ástæöur eru þaö
sem þarna liggja til grund-
vallar? Aöalástæöan er sú
glfurlega byggöaröskun, sem
átt hefur sér staö I landinu á
undanförnum áratugum, en
hún er I aöalatriöum á þá leiö,
aö fólk hefur flutzt búferlum i
stórum stfl, svo til alls staðar
úr strjálbýlinu, til
Stór-Reykjavlkursvæöisins. A
áratugunum 1950—1970 fjölg-
aöi um 54.600 manns á
Reykjavikur- og Reykjanes-
svæöinu, en aöeins um 11.400
annars staöar á landinu.
Þannig tók þetta svæöi til sin
sem svarar 83% af heildar-
fjölgun landsmanna á þessum
2 áratugum. Ég geri ekki aö
sérstöku umtalsefni þá stór-
felldu byggöaröskun, sem átti
sér staö I landinu á fyrra
helmingi þessarar aldar.
Byggðaröskun af þvi tagi,
sem hér hefur átt sér staö,
hefur margháttuö áhrif I för
með sér. Margar byggöir eiga
I vök aö verjast og koma
helsærðar út úr slikum svipt-
ingum. Sumar hafa lagzt
niður með öllu. Fólk
hefur horft upp á eignir sinar
og staðfestu verða að engu, á
sama tima og aðrir hagnast
stórlega á breytingunum.
Skilyrði til menntunar og fé-
lagsaðstöðu i svo til öllum
greinum hafa orðið erfiöari og
dýrariúti um landið, Atvinnu-
tækifærum unga fólksins
fækkar, og þaðleitargjarna til
Suðvesturlandsins. Sumar
greinar atvinnulifsins dragast
saman, eða jafnvel veslast
meö öllu upp.
Helztu stjórnstöðvar þjóöfé-
lagsins hafa risið upp I
Reykjavik og þróazt þar. Þá
er ýmislegt dýrara úti á landi
en I Reykjavik, svo sem flutn-
ingskostnaður vöru, sem
leggst á hana, simaþjónusta,
rafmagn, húsahitun o.fl.
Margt fleira kemur hér til.
Þá vaknar spurningin. A
þjóöfélagið aö láta þessa þró-
un halda áfram? Er þaö þjöö-
inni til hollustu og heilla, aö
heilir landshlutar leggist I
auön, eöa á aö snúast gegn
þessari þróun mála af einurö
og karlmennsku? Ég er i eng-
um vafa um, aö framför alls
landsins og allrar þjóöarinnar
hlýtur aö veröa islenzkri þjóö
til farsældar og hlýtur aö
styrkja möguleika þjóöarinn-
ar til sjálfsbjargar og sjálf-
stæöis. Skilyröi til aö nýta
auölindir landsinser aö byggö
þróist um land allt. Þess
vegna trúi ég þvi aö efling
Byggöasjóðs, ásamt aukinni
áherzlu á skynsamlega f
byggöaþróun, sé eitt af stór-
málum þjóöarinnar, og muni V
bráö og lengd breikka og
styrkja undirstööur þjóöfé-
lagsuppbyggingarinnar.
Byggðadeild
Frumvarpiö gerir ráö fyrir
þvi aö stofnuö veröi sérstök
byggöadeild viö Fram-
kvæmdastofnunina, sem geri
áætlanir um þróun byggöa og
atvinnulífs i þeim tilgangi aö
tryggja atvinnu og búsetu I
byggöum landsins. Byggöa-
deildin fjalli um áhrif opin-
berra aðgeröa á byggöaþróun
og geri tillögur tíl úrbóta ef
þörf þykir. Þessi deild á aö
taka aö sér hluta þeirra verk-
efna, sem hafa veriö falin á-
ætlanadeildinni. T.d. haldi hún
áfram gerö landshlutaáætlana
I samhengi og samræmi við
heildaráætlanir áætlanadeild-
ar. Til viðbótar ersvo gert ráö
fyrir að deildin fjalli sérstak-
lega um áhrif opinberra að-
geröa á þróun byggöa, fylgist
vel meö samanburöi á llfs-
kjörum fólks um land allt og
geri tillögur til úrbóta, ef þörf
er á, Þaö var fyrir milligöngu
mill iþinganefndar um
byggöamál, sem tekiö var inn
i frumvarpið ákvæöi um sér-
staka byggöadeild.
Ég álit, aö eitt veigamesta
hlutverk byggöadeildar eigi
aö veröa aö stuöla aö þróun
einstakra byggöarlaga. Deild-
in þarf aö gera staögóöa hag-
lýsinguafsem flestum byggö-
arlögum og hafa jafnan á tak-
teinum öruggar upplýsingar
um hagræn efni byggöanna
svo aö auövelt veröi aö beina
fjármagni til uppbyggingar á
skynsamlegan hátt, auk þess
sem byggðaþróunaráætlanir
eru lagöar til grundvallar.
Þegar hæstvirtur dóms-
málaráöherra ólafur
Jóhannesson talaöi fyrir
frumvarpi til laga um Fram-
kvæmdastofnun rlkisins á sln-
um tlma þá var hann sérstak-
lega spurður aö þvi hvort aö
það væru einhverjar bannlfii-
ur, sem yröu dregnar meö
tilliti til fyrirgreiöslu. Hann
svaraði þvi svo til, aö ekki
Framhald á bls. 8.
Umræður um
Framkvæmda-
stofnunina
Geir Hallgrimsson mælti fyrir
frumvarpi um breytingar á lög-
um um Framkvæmdastofnun
rikisins. Gerði forsætisráöherra
itarlega grein fyrir þeim breyt-
ingum, sem frumvarpið gerir ráð
fyrir.
Gylfi Þ. Gislason (A) tók næst-
ur tilmáls ogsagði, aö sá dráttur,
sem oröið heföi á þvi aö leggja
þetta frumvarp fram, benti til
þess, aö ekki væri einhugur um
það hjá stjórnarflokkunum. Hann
spuröi forsætisráðherra, hvort
forstjórar við stofnunina ættu aö
veröa einn eða fleiri. Erfitt væri
að átta sig á þvi samkvæmt frum-
varpinu.
Tómas Árnason (F) tók næstur
til máls, og visast til ræöu hans
annars staðar á siöunni.
Geir Lúðvlk
Gylfi Þ. Ellert
Jón Skaftason (F) sagöist
fagna öllum skynsamlegum til-
lögum, sem stuöluöu aö jafnvægii
byggö landsins, en hann sagöist
efast um, aö heppilegt væri aö
marka tekjustofn fyrir Fram-
kvæmdastofnunina eins og gert
væri ráö fyrir I frumvarpinu. Þaö
skapaöi aöeins aukna erfiöleika
viö fjárlagagerö, ekki sizt á tim-
um eins og núna, þegar veröbólg-
an væri jafn mikil og raun bæri
vitni. Jón Skaftason gagnrýndi
enn fremur „kommisarkerfiö” og
þá stefnu aö láta minna til þétt-
býlissvæöisins viö Faxaflóa en
annarra staöa á landinu.
Lúðvik Jósepsson (Ab) sagöi,
aö greinilegt væri, aö Sjálfstæöis-
flokkurinn heföi nú falliö frá and-
stööu sinni við Framkvæmda-
stofnun rlkisins. Breytingar-, sem
gert væri ráð fyrir, væru sáralitl-
ar.
Ellert B. Schram (S) mótmælti
þvi, aö Sjálfstæöisflokkurinn
heföi gefizt upp i þessu máli.
Sjálfur heföi hann aö visu kosiö,
aöstofnuninheföi veriö lögö niður
Inúverandi mynd og spilin stokk-
uö upp.
Geir Hallgrimsson forsætisráð-
herra.sagöi, vegna fyrirspurnar
um fjölda forstjóra viö stofnun-
ina, aö ekki væri ákveöiö, hvort
þeir yröu fleiri en einn.
Eldhúsdags-
umræður
á fimmtudag
Akveðið hefur verið, að út-
varpsumræður — eldhúsdagsum-
ræður — verði frá Alþingi n.k.
fimmtudag. Af hálfu Framsókn-
arflokksins hefur verið ákveðið
að ræðumenn við þessar umræður
verði þingmennirnir Steingrimur
Hermannsson og Halldór Ás-
grímsson.