Tíminn - 17.06.1976, Qupperneq 11

Fimmtudagur 17. júni 1976
TÍMINN
11
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Augiýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðsiusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjaid kr. 1000.00 á mánuði. Biaðaprent h.f.
Sigri fagnað
A þjóðhátiðardeginum i ár getur þjóðin fagnað
miklum sigri, sem hefur unnizt i landhelgismál-
inu. Með Oslóarsamningnum fékkst raunveruleg
viðurkenning Breta á 200 milna fiskveiðilögsög-
unni, en þangað til höfðu þeir hvorki viljað sam-
þykkja 50 milurnar eða 200 milurnar og beittu
hervaldi til að halda uppi ólöglegum veiðum, inn
að 12 milunum. Aðrar þjóðir höfðu áður i reynd
viðurkennt 200 milna fiskveiðilögsöguna. Það er
stærri áfangi i landhelgisbaráttunni en menn
gera sér yfirleitt ljóst, að 200 milna fiskveiðilög-
sagan hefur fengizt viðurkennd. Ýmsir álitu það
hálfgert glapræði, þegar fiskveiðilögsagan var
færð út i 200 milur með reglugerðinni frá 15. júli i
fyrra, og hyggilegra væri að biða til loka haf-
réttarráðstefnunnar. Nú er komið glöggt i ljós að
þessir menn höfðu ekki rétt fyrir sér. Viðurkenn-
ing er fengin á 200 milunum eftir harða baráttu á
fiskimiðunum og við samningaborðið, en óvist er
enn með öllu hvenær hafréttarráðstefnunni
lýkur.
Yfirráð Islendinga yfir jafn viðáttumikilli fisk-
veiðilögsögu eiga eftir að reynast þýðingarmikil i
lifsbaráttu þjóðarinnar, ef rétt verður á málum
haldið. Einn mikilvægasti kosturinn er sá, að þau
eiga að geta orðið stórfelld trygging fyrir jafn-
vægi i byggð landsins. Dreifbýlið byggir framtið
sina öðru fremur á þvi, að þar geti dafnað lifvæn-
leg útgerð og vaxandi fiskiðnaður. Þetta sést bezt
á þvi, hvemig efling fiskiskipastólsins og fisk-
iðnaðarins i valdatið vinstri stjómarinnar hefur
styrkt dreifbýlið og snúið við hinum mikla fólks-
flótta, sem áður lá til Stór-Reykjavikursvæðisins.
Hin fjölmenna alþjóðlega byggðaráðstefna,
sem nýlega lauk störfum sinum i Vancouver,
varpar nokkru ljósi á, hve mikilvægt það er að
tryggja jafnvægi byggðarinnar. Að visu em
íslendingar lausir við það mikla vandamál, sem
fylgir örum vexti stórborganna, og þar var mest
til umræðu. En eigi að siður væri það óhollt og
óheppilegt, jafnt frá félagslegu og efnahagslegu
sjónarmiði, ef meginþorri islenzku þjóðarinnar
safnaðist saman á einum stað. Það hefur alltaf
verið að sannast betur og betur, hve réttmæt og
sigild sú stefna var, sem Framsóknarflokkurinn
hóf fyrir 60 árum, þegar hann setti byggðajafn-
vægið efst á stefnuskrá sina, ásamt samvinnu-
stefnunni. Það er ekki hagur dreifbýlisfólksins
eins, heldur ekki siður höfuðborgarbúa, að jafn-
vægi haldist i byggðamálum. Höfuðborgin mun
vafalitið halda áfram að vaxa en sá vöxtur
verður þvi aðeins heppilegur, að hann sé ekki of
ör og þannig skapist vandamál, sem erfitt er að
leysa.
Þjóðin hefur i dag gilda ástæðu til að fagna
sigri i landhelgismálinu. Hún getur einnig fagnað
þvi, að heldur hefur birt i efnahagsmálunum, þvi
að viðskiptakjörin, sem mestum erfiðleikum hafa
valdið, virðast nú fara batnandi. Samt má engin
halda, að enn sé ekki ýmis vandi fyrir höndum.
Eftir er að sigrast á verðbólgunni, sem enn er
mikið vandamál. En bættur grundvöllur ætti að
vera fenginn til að fást við þann vanda eftir að
landhelgismálið tekur ekki eins mikinn tima
ráðamanna og áður. Þvi ætti lika að mega
treysta, að skilningur almennings á eðli þessa
vanda fari vaxandi.
Þ.Þ.
ERLENT YF1RLIT
Vöxtur stórborganna
er vaxandi vandamól
Frá alþjóðlegu byggðaráðstefnunni í Vancouver
NÝLEGA er lokiö I
Vancouver i Kanada byggð-
aráðstefnu, sem haldin var á
vegum Sameinuðu þjóðanna.
Ráðstefnu þessa sóttu um
2000 fulltrúar frá rúmlega 130
löndum. Auk þess sóttu hana
um 3000 áhugamenn frá sér-
stökum stofnunum eða sam-
tökum. Verkefni ráðstefn-
unnar var að ræða um byggð-
arskipun og húsnæðismál og
hlaut hún þvi nafnið Habitat,
en það orð þýðir bústaður eða
ibúð. Það þykir nú ljóst, að
byggðarskipun og húsnæðis-
mál verða ein örlagarikustu
vandamál mannkynsins næstu
áratugina. Samkvæmt siðustu
áætlunum, sem gerðar hafa
verið, mun tbúatala jarðar-
innar nálega tvöfaldast þann
aldarfjórðunginn, sem eftir er
til aldamótanna. Þetta þýðir,
að á þessum tima þarf að
byggja eins mikiö af nýjum I-
búðum og nú eru til 1 heim-
inum og raunar meira, ef tak-
astá að útrýma þeim fátækra-
hverfum, sem nú eru viðast I
stórborgum. Hér er þvi ekki
um neitt smávægilegt átak að
ræða. Þetta verður ekki held-
ur sæmilega gert, nema komi
til betri stjórn á byggðarskip-
un og dregiö úr hinum miklu
fólksflutningum til stórborga.
Annars halda stórborgirnar
áfram að vaxa og geta orðið
óviðráðanlegt vandamál. Arið
1900 voru aðeins ellefu borgir,
sem höfðu meira en eina
milljón ibúa. Nú eru þær orön-
ar 172 og um aldamótin verða
þær orðnar 375, ef óbreytt
þróun helzt áfram. 1 stór-
borgum, sem nú hafa 700
milljónir ibúa, veröur ibúa-
talan komin yfir 2500 milljónir
um aldamótin, ef svo heldur
áfram, sem nú horfir. Siðustu
fimm árin hefur meira en 400
milljón manna flutt úr sveit-
um og minni bæjum til stór-
borganna.
MEGINÞORRI þessa fólks
sem flyzt til stórborganna,
veröur að setjast að I fátækra-
hverfum eöa lélegum bráða-
birgða hverfum, -.em hefur
verið komið upp. Borgir eins
og Mexicoborg, Calkutta,
Seoul, Manila ogTokio, er öm-
urlegt dæmi um þetta, þar búa
frá 50-70% Ibúanna I fátækra-
hverfum. í kjölfar vaxandi
fátækrahverfa og takmark-
aðrar atvinnu, sem margir i-
búa þeirra búa við, fylgir
margvisleg spilling og sivax-
andi glæpir. Þaðeru þvi miöur
vaxandi einkenni stórborg-
arinnar um þessar mundir.
Þeir sem eru efnaðri, reyna aö
flytja tilútborga, og þaö eykur
enn á fátæktina i stór-
borgunum. Það er þessi öfug-
þróun, sem hefur oröiö New
York að falli. Samtimis þvi,
sem fátækraframfæri á veg-
um borgarinnar hefur stöðugt
aukizt, hafa tekjumöguleik-
arnir minnkað sökum brott-
flutnings margra hinna efna-
meiri skattþegna. New York
hefur þvi orðið að lýsa yfir
einskonar gjaldþroti. Glæpir
hafa svo vaxið samfara þvi,
vegna þess að þurft hefur að
draga úr löggæzlu af fjárhags-
ástæðum.
Vandamál New York borgar
eru þó óveruleg I samanburöi
við vandamál hinna vaxandi
stórborgai þróunarlöndunum,
en þvi er spáö að þar veröi
vöxtur stórborganna mestur
næstu áratugina. Þar eykst
stöðugt fólksflóttinn úr sveit-
unum og flestir leita til stór-
borganna. Flestra biöur þar
ekki annað en atvinnuleysi og
búseta I fátækrahverfi. Þetta
hefur þegar valdiö stórfelld-
um vanda, en þó telja þeir,
sem bezt eiga að vita, aö hér
sé aðeins að ræöa um byrjun
vandans, ef miðað er við það,
sem verður um aldamótin, ef
ekkert verður aðhafst til bóta
umfram, sem nú er gert.
A RÁÐSTEFNUNNI i
Vancouver, sem stóö I tvær
vikur, fóru fram itarlegar og
fróðlegar umræður um þessi
mál. Aö lokum var samþykkt
ályktun, þar sem bent var á
fjölmörg atriði til úrbóta.
Alyktun þessi verður send til
þátttökurikjanna og þvi beint
til rikisstjórna þeirra að fara
þær leiöir, sem þar er bent á.
Það er vitanlega hægara sagt
en gert, þvi er erfitt aö spá
um, hver raunverulegur
árangur ráðsteínunnar verður
annar en sá að vekja menn til
aukinnar umhugsunar um
þann vaxandi vanda, sem hér
er á ferðinni.
Ein aöallausnin á þessum
vanda er vafalitið sú, að reyna
að draga úr fólksflutningum
úr sveitunum og efla landbún-
aðinn Þá er jafnframt unnið
gegn vaxandi matvælaskorti,
sem er oröið gifurlegt vanda-
mál. A þessu sviði geta Kin-
verjar verið til fyrirmyndar.
Þeir hafa lagt áherzlu á að
efla landbúnaðinn og draga úr
fólksflutningum til stórborg-
annaog orðið verulega ágengt
I þeim efnum.
lslendingar tóku ekki þátt I
Habitat-ráðstefnunni, enda
eru umrædd vandamál ekki
eins stórfelld hér og viöa ann-
ars staðar. Ráðstefnan er eigi
að siður áminning fyrir okkur
um að viðhalda jafnvægi i
byggð landsins og foröast þau
vandamál, sem myndu
hljótast af óeðlilegri röskun á
þvi sviði.
— Þ.Þ.
Aukningu stórborganna fyigir sivaxandi vandamál