Tíminn - 04.08.1976, Qupperneq 11

10
TÍMINN
Jónas Gufimundsson á sýningunni I Niirnberg.
Jónas Guðmundsson, sýndi í Þýzkalandi
Konan hafði ekki séð
hafið síðan fyrir stríð
DAGANA 5.-18. mai siöastliöinn
stóö yfir i Niirnberg i Vestur-
Þýzkalandi sýning á verkum
Jónasar Guömundssonar, rit-
höfundar og listmálara.
Jónas Guömundsson hefur
haldiö margar málverkasýn-
ingar erlendis á undanförnum
árum og i tilefni af þessari sýn-
ingu áttum viö viö hann eftirfar-
andi samtal.
Sýningin i Nurnberg
Hvaö bar til aö þú sýndir i
Niirnberg I vor?
— Þaö bar þannig til aö ýmsir
aöilar, sem sinna feröamálum
gengust fyrir sérstakri Islands-
viku i Núrnberg, þar á meöal is-
lenzku flugfélögin Loftleiöir og
Flugfélag lslands. Auk þess ein-
hver félög manna, sem hafa
áhuga á Noröurlöndunum og þá
Islandi sérstaklega.
Meö þessum aöilum stóö
HERTIE stórverzlunin, sem
rekur umfangsmikla feröaskrif-
stofu meö utanlandsferöir.
Sýning min var liöur i þessum
hátiöahöldum.
Þaö var Sveinn Sæmundsson,
rithöfundur og blaöafulltrúi
Flugleiöa, sem kom aö máli viö
mig, hvort ég gæti þá meö mjög
stuttum fyrirvara sent myndir á
þessa sýningu, en hann sagöi aö
skipuleggjendur þessarar viku
væru vanir, þegar þeir kynntu
lönd aö gleyma ekki listamönn-
um viökomandi þjóöa.
Varö þaö úr aö ég þekktist
þetta boö og fór utan og setti upp
sýninguna, sem haldin var I
mjög góöum sýningarsal, rétt
viö innganginn I griöarstóru
veitingahúsi i Hertie bygging-
unni.
Hertie stórverzlunin er með
verzlanir i öllum helztu bæjum
Þýzkalands og til marks um
stæröina, þá vinna 1000 manns I
þessari einu verzlunarbygg-
ingu, sem er I hjarta Núrnberg
borgarinnar.
— Er ekki dálitiö óvenjulegt
aö sýna I stórverzlun?
— Nei, ööru nær. Þeir telja
sig oröiö veröa aö hafa allt milli
himins og jaröar i svona búöum.
Og ef máliö er skoöaö, hvaö er
þá. eins milli himins og jaröar
og myndlistin?
Ég spuröi þýzka umboðs-
manninn, sem hér var á ferö
reyndar sömu spurningar og
hann lét mig hafa lista yfir
fjölda þekktra listamanna, sem
höföu sýnt þarna á seinustu
fimm árum. Aöstaöan var lika
til mikillar fyrirmyndar I alla
staöi.
— Sem dæmi um þetta var aö
ég kom til Nurnberg á laugar-
degi, en sýningin opnaöi á
mánudegi. Þá var allt eftir aö
gera, en þeir tóku saman efni I
sýningarskrá og gengu frá
henni prentaðri og svo vegg-
spjöldum og fl. og ég hefi aldrei
séö sýningu á myndum minum,
sem hefur veriöeins vel út garöi
gerð og þessi.
Svo var haldin kampavins-
veizla og blööin skrifuöu fréttir
og gagnrýni.
Tilboð um
sýningar erlendis
— Hvaöa gagn er aö svona
sýningum fyrir listamenn?
— Þaö er mikið gagn aö öllum
sýningum. Þú sérö lifsverkiö,
eöa hluta þess saman kominn
eins og refsidóm á veggjunum
og sérö ágalla og möguleika i
eigin verkum.
Auk þess kynnist þú lista-
mönnum og alls konar mynda-
páfum og menningarvitum, sem
geta þokaö þér áfram, ef þeir
telja þig einhvers viröi.
— Fékkst þú nokkur tilboö
þarna?
— Já mér var boöiö aö sýna i
Þýzkalandi i haust ásamt þýzka
grafikeranum Rudolf
Weissauer, sem kunnur er hér á
landi, en honum hafði veriö
boöiö til Nurnberg frá Múnchen.
Þá var mér einnig boðið aö sýna
verk min með þýzkum málurum
og myndhöggvurum, en sú sýn-
ing verður haldin 10. september
i Dallas i Texas. Um þessar
mundir standa yfir samningar
varöandi þá sýningu.
Þýzkur listaverkafrömuöur
er aö opna þar evrópskt
„gallerl” og opnar meö pomp og
prakt i september.
Eg hefi mikinn hug á aö taka
þátt i þessari sýningu.
— Auk þess eru ráögeröar
sýningar i Sviss og á Italiu á
næsta ári og fer ég utan vegna
þess i haust.
— En sala á myndum.
Hvernig gekk aö selja myndirn-
ar?
— Sala er dræm á okkar
mælikvaröa. Margir selja ekk-
ert, en verö er lika hærra. Ég
hefi selt vel i Þýzkalandi og ég
seldi myndir á þessari sýningu
lika.
Meðal kaupenda var þýzk frú,
sem haföi veriö vinnukona hjá
Schopka-fjölskyldunni 1952 aö
mig minnir. Hún.skrifaöi mér
indælis bréf og biður aö heilsa
þeim Schopka, ef þeir eru enn
viö lýöi. Ég reyndi um daginn aö
hringja I þetta fólk, en tókst ekki
aö ná I þaö.
Hafréttarmál
og list
— Eru islenzkir listamenn
aufúsugestir i Þýzkalandi?
— Það held ég og áhugi á
myndlist er mikill þarna, þótt
hann sé dálitið ööruvisi en t.d. á
íslandi, þar sem listaverka-
áhugi er mjög almennur.
Verkamenn kaupa t.d. ekki
mikiö af myndum i Þýzkalandi,
heldur eru þaö hinir efnameiri,
sem gera það. Almenningur all-
ur hefur fremur litill áhuga.
— Var nokkuö rætt um land-
helgismáliö?
— Það var varla teljandi.
Annars kom þarna indæl frú,
sem var yfir sig hrifin af einni
myndinni, sem hét „Vetur I
Noröur-Atlantshafi”. H-ún
sagöist ekki hafa séö þennan lit
siöan fyrir striö, þegar hún ferð-
aöist með skipi til Bandarikj-
anna og heim aftur. Þetta var
rétt fyrir striöiö og viö sigldum
mjög noröarlega, sagöi hún og
þá sá ég þessa liti. Annars fer ég
alltof litið, sagöi hún og ég hefi
ekki séö hafiö siöan fyrir striö,
og einmitt þarna brýtur hún upp
á mjög merkilegum hlut: Fólk
suöur i Bæjaralandi, sem hefur
ekki séö hafiö siöan fyrir striö
og hefur kannski aldrei séö
hafiö, þaö telur sig þó eiga rétt
til fiskveiða innan viö strendur
Islands. Réttur til fiskveiöa — ef
hann er til, — getur varla unnizt
við aö rölta eftir nautgripum
eöa viö aö tina vinþrúgur suður
undir ölpum. Hann er bundinn
sjónum og baráttunni viö hann.
— En þýzkir sjómenn hafa þó
veitt viö tsland.
— Já, veit ég vel. En mér er
þaö þó til efs aö það séu tómir
þýzkir sjómenn á þýzku togur-
unum. Hásetar og undirmenn
koma frá suölægari löndum, og
þaö nær i rauninni ekki neinni
átt, aö krefjast ekki þýzkra
áhafna á skip, sem njóta eiga
forréttinda, sem tilheyra þýzk-
um sjómönnum.
— Þegar öllu er á botninn
hvolft, þá er — eöa voru a.m.k.
geröar kröfur til þess hér á landi
I lögum, aö ákveöinn hundraðs-
hluti áhafnar yrði aö vera ts-
lendingar til þess að skip mætti
t.d. stunda linuveiöar innan
landhelgi.
— En svo vikið sé aö listsýn-
ingum, þá er það fremur sjald-
gæft aö menn tali við mann um
þorsk.
— Nokkrar sýningar hér
heima fyrirhugaöar?
— Ég veit það ekki. Nurnberg
sýningin er komin heim og mér
hefur boöizt að sýna i Listasafni
Arnessýsluog hver veit nema af
þvi veröi. Listamenn eru aö
veröa djarfari á sumrin og hika
ekki lengur við sumarsýningar.
Castro er lika farinn að halda
jólin á Jónsmessunnni, þvi þá að
róa einvöröungu á vetrarver-
tiöinni i myndlistunum?
o.ó.
Miövikudagur 4. ágúst 1976.
Miövikudagur 4. ágúst 1976.
TÍMINN
11
Franskur kvikmyndaieiöangur
á Geysissvæöinu 20. júli 1976.
Þaö var litrikt aö sjá friöaða
svæöið viö Geysi I Haukadal — i
sólskini og sumaryl — dagana
19. og 20. júli. Margt feröafólk
reikaðium svæðiö og hnappaöi
sig ööru hvoru i hópa við Geysi,
Strokk og Blesa. Hrifningaróp
kváöu viö þegar Strokkur sendi
upp allháar, beinar súlur, en
annars lætur hann oft skvettur
nokkrar nægja. Ótal myndavél-
ar voru á lofti, tilbúnar aö taka
gos á filmurnar, og þarna var
lika staddur franskur kvik-
myndaleiöangur meö mörg og
mikil tæki. Útlendingar ýmissa
þjóða, voru i meirihluta á svæö-
inu. Búningar fjölbrey ttir,
blússur, peysur, treyjur, marg-
litar buxur, en þó flestar bláar.
Margir á skyrtunni I góöa veör-
inu. Heima viö hóteliö og bilana
báru sumar konur stóra fifu-
vendi, sem þær höföu tint i ein-
hverri mýrinni, og ætluðu aö
hafa heim meö sér til minja.
A friöaöa svæöinu var allt vel
um gengiö og þrifalegt. Heima-
menn sögöu, aðraunar þyrfti oft
aö hiröa bréfarusl o.fl. þess
háttar, einkum nærri hliðinu, en
umgengni færi þó greinilega
batnandi. Sigurður bóndi, fyrr-
verandi glimukóngur og f-
þróttamrömuöur.var hress og
kátur aö vanda þó aldur færist
yfir (SiguröurGreipsson). Hann
kvaö nýjan hver hafa myndazt i
vetur sem leið. Égheld að þetta
sésíðastihversem hér myndast
og kalla hann þvi Amen', sagði
Sigurður.
Skammt frá Strokk hafa verið
settir nokkrir traustir, lágir
bekkir i skjóli birkilundar. Sátu
þar margir í góöa veörinu og
létu sig dreyma milli þess sem
Strokkur minnti á sig meö hvæsi
og gusum. Volgir smálækir
renna frá Strokk og Geysi þegar
þeir bæra á sér — ,,og geröu þeir
árvöxtinn” mundi kannske nýr
Þór segja.
Frá hliöinu blasir viö litrikt
blómgresi, raúöamalarstigur,
gráar hveraleirskellur, gufu-
strókar — og fjær ryðbrúnar
leirmelsbrekkur, sem mikið ber
á, en fjallið að baki. Vinstra
megin á svæðinu, frá hliöinu
séð, blasa við litil en gróskuleg
skjólbelti úr birki, sem hefur
veriö gróöursett þarna og dafn-
ar vel. Er birkiö viöast um
mannhæö nú og setur hlýlegan
Ingólfur Davíðsson:
Á VARMASLÓÐUM
blæ á umhverfiö. „Ekki vil ég
nú samtmissa útsýnina til leir-
brekkanna, gufunnar og fjalls-
ins”, sagði Sigurður, en þaö er
heldur engin hætta á þvi.
Gróska hefur aukizt mjög siö-
an svæðið var girt og friöað og
erærinn munur á þvi og landinu
utan giröingar.
Hveraleirskellurnar gróa
seint upp og eins mýrarauöa-
riku, ryðlitu brekkurnar ofar.
Þó eru þær sums staðar gul-
flikróttar af sóley og silfurmur-
an teygir renglurnar langt út á
þær. Þarna hefur fyrrum veriö
þykkur jarövegur, vaxinn lyngi,
grasi og kjarri, það sýna há
böröin umhverfis, en þau eru nú
vaxin grasi og lyngi. Sums stað-
ar sjást langt aö gráir bleftir i
graslendinu og holtunum. Þaö
er hinn grái, kafloöni loöviöir
sem einkennir landiö þannig.
Þegar svæðiö var girt skreið
viöirinn viö jöröu, en hefur siö-
an oröiö umfangsmeiri og
hærri. Hann er aö mynda smá
runna, hnéháa enn eöa varla
það: einstaka hrislur ná manni
þó i mitti. Gulviöirunnar sem
fyrir voru á svæðinu, stækka
lika, sföan beit létti af landinu.
Nokkrar jurtategundir hafa
slæözt meö mönnum og varn-
ingi. Síöan svæðið var friöað.
Má þar til nefna frænku bald-
ursbrárinnar, gulbrána, sem
upprunalega er komin austan
frá hálendum Asiu — og hefur
gróður og garðar
boriztland úr landi siðan sam-
göngur jukust. Ennfremur hafa
komið á svæöið njóli, krossfifill
og þistill. Þistillinn hefur tekið
sér bólfestu I röku leirflagi
nálægt norövestur horni girö-
ingarinnar og breiðist þar ögn
út. Nokkrir þistlar voru að fara i
blóm 40-50 sm á hæð, en flestir
voru enn smávaxnari.
Byggðin er ung hjá Geysi.
Sigurður Greipsson frá Hauka-
dal byggöi þarna fyrsta húsiö
1927, held ég, og stofnaði siðan i-
þróttaskóla og lét gera sund-
laug. 1929 gróðursetti hann fast
við ibúðarhúsið 4 tré, þrjá silf-
urreyni og einn útlenzkan reyni-
við. Trén eru nú 7-8 m há og bol-
ir gildir. Siðar kom hótelið og
hús sona Sigurðar og þrjú all-
stór gróöurhús. Vaxa nú tómat-
ar itveimur, en eitt stendur autt
og niðurnitt. Tún er orðið stórt.
Skjólbelti og blóm ræktuð við
nýlegu húsin. Blómleg sveit
blasir viö.
1 matjurtagörðum þar sem yl-
ur er i jörð, dafnar hjálmgras
prýöiiega, of vel segja garöeig-
endur, þvi aö á jaröhitasvæöum
getur hjálmgras oröið magnað
illgresi, hávaxið hart og stinnt
með ljósrauðum blómum.
Göngum inn um rammlegt
hliðið á friöaða svæðinu og litum
á fagra liti blómanna. A ylvolgri
jörðinni sjáum við fagurbláar
breiöur af blóðbergi og blákollu,
og snjóhvita bletti af smára og
krossmööru. Búiö aö slá litla
lingresisskák við giröinguna.
Silfurmuran ber gul blóm og
teygir tenglur sinar alveg aö
heitum, vellandi pyttunum.
Blöð hennar fallega silfurgrá.
Fyrrum segir i ævintýrum:
„Þau áttu born og buru, grófu
rætur og muru”. Og satt er orð-
ið, jarðstöngulhnýði murunnar
voru grafin upp og etin fyrr á tið
um öll Norðurlönd. Nú þætti
okkur þetta ærið seinn matar-
afli. Bæði graslendi og lyng-
breiður eru hér skreytt litrikum
blómum, sem risa upp yfir
grænkuna. Þarna er viða allt
hvitt af ilmandi krossmöðru,
eða gulflikrótt af gulmöðru, og
háir, loðnir Islandsfiflar bera
gula ,diattana” yfir, þ.e. 3-8 gul-
ar körfur á hverjum stöngli.
Höfuðbúnaður vallhærunnar er
aftur á móti nær svartur, en
fjalldalafiflsins rauöbrúnn.
Hann gengur nú undir nafninu
„sjónvarpsbiómið”. Þið getiö
séö hann i sjónvarpinu, þegar
þjóösöngurinn er leikinn. Hann
viröist drúpa höfði i hrifningu.
Hafiö þið horft á djúpblá aug-
un á Blesa? Hann er þriöja
undrið á jarðhitasvæðinu. Sum-
ir kalla hann„gleraugun”, þvi
að þessi bláu vatnsaugu er tvö
saman, en beztfer á þvi aö hann
haldi sinu forna nafni, Blesi
karlinn.
A korti Guömundar Hannes-
sonar er Strokkur sannarlega i
essinu sinu. Ljósmyndarar
þyrpast meir að honum en
Geýsi, sem nú lifir aöallega á
fornri frægð. „Geysir i Hauka-
dal, efst i Biskupstungum, er
nafnfrægasti hver á jörðu” —
minnir mig að standi ritað i
gagnorðri landafræöi Karls
Finnbogasonar.
20. júli var franskur kvik-
Strokkur
myndaleiðangur aö srtja I skot-
stööu mikil og margbrotin tæki
sin — og hlaupunum var beint
að Strokk.
Fjær gefur aö lita birkilundi
og langt skjólbelti úr birki, en i
forgrunni rauöamalargangveg,
leirskellur, grastoppa og gras-
bletti, skrýdda blómum, allt á
heitum grunni. Fjallið er æöi
bert.
önnur mynd, tekin neöan viö
útsýnisskifu, sýnir eyöilega
hveraleirbrekku. Sóleyjar,
holurt og vingultoppar sjást á
stangli — og gróöurinn sækir
heldur á, siöan friöaö var.
Bregöum okkur aö Laugar-
vatnisem snöggvast, en þar var
undirritaöur 14. og 15. júli aö
kenna nemendum Húsmæöra-
kennaraskólans á gras, þ.e.
leiöbeina viö söfnun og ákvörö-
un jurta. Hver nemandi skal
skilaa.m.k. lOOtegundum jurta,
upplimdra og nafngreindra
áöur en námi þeirra lýkur.
Hefur svo verið frá upphafi
skólans, og flestar hafa stúlk-
urnar skilaö þeirri tölu og vel
þaö — mjög snyrtilega frá-
gengnum söfnum. Geri aörir
skólar betur!
Myndin sýnir stúlkurnar I
grasaferö viö Eyvindará I
Laugardal, rétt hjá Eyvindar-
tungu (er sést i baksýn). Hver
nemandi á aö annast grasreit
meö 12-19 tegundum mat- og
kryddjurta, ásamt beöi meö
sumarblómum, svo þær læra
fleira en matreiöslu „Laugar-
vatnssumar sitt”.
A Laugarvatni vex hér og
hvar risavaxin sveipjurt, er
bjarnarkló heitir. Skyld hvönn,
og veröur oft meira en mann-
hæöarhá og ber snjóhvita blóm-
sveipi, eins og myndin sýnir. En
varast skal aö snerta mikiö
bjarnarklóna, þvi aö sumir geta
fengiö útbrot á húöina af henni.
Noröarlega i Noregi er náskyld
tegund ræktuö, þrifst prýöi-
lega og breiðast jafnvel út.
Kalla Norömenn þá mikil-
fenglegu jurt „Tromsö-
pálmann”. Reykvikingar geta
séð bjarnarkló i Hljómskála-
garöinum, Ak'ureyringar i Listi-
garðinum o.s.frv.
Liflegt var á Laugarvatni og
margt gesta. Hjólhýsi töldum
viö 30-40 og sjö róörarbátar meö
unglinga liöu um vatniö i logn-
inu. Mýflugurnarlágu þá heldur
ekki á liöi sinu.
Við styttu Jónasar ræddu
tveir forstjórar um rauösokkur
og auglýsingar. Ég auglýsti ný-
lega eftir skrifstofustúlku, sagöi
annar, en þaö er vist bannað,
þótt undarlegt sé. Ég auglýsi þá
bara eftir skrifstofumanneskj-
um næst. Þaö munu allir skilja
hvaö viö er átt!
Rauðsokkur ættu að hefja
stúlku-og konunafniö til vegs og
viröingar i staöinn fyrir að
kenna sig til manns!
Viö Bjarnarkló á Laugarvatni (1976) „Lindin” t.v.
Húsmæörakennaraskólanemendur I grasaferö viö Eyvindartungu I Laugardal (1976) Hveraleirmelur á Geysissvæöinu, útsýnisskifa (1976).