Tíminn - 15.09.1976, Blaðsíða 10

TÍMINN
Miðvikudagur 15. september 1976.
Mæðgurnar Margarethe og Britt-Marie meö auglýsingabækling frá Ólympfuleikum fatlaðra.
'kmý'
Britt-Marie, tuttugu og eins árs
gömul stúlka frá Angered, smábæ
rétt utan viö Gautaborg i Sviþjóð,
var ein af 1300 keppendum á
Ólympiuleikum fatlaöra, er háðir
voru i Toronto i Kanada i Kanada
i sumar. Þar keppti hún i fjórum
greinum, 100 metra bringusundi,
baksundi, skriðsundi og frjálsri
aöferð.
Viö, sem eigum að kallast heil-
brigö, erum haldin þeirri firru, að
iþróttir og fatlaöir fari engan
veginn saman, og veröum ætið
hvumsa viö, er þaö ber á góma. —
En iþróttir eru fyrir alla, ekki
bara ákveöinn hóp af fólki, —
segir Britt-Marie. Það hefur
hjálpað mér við að sætta mig við
fötlun mina. —
Þaö var i april 1967, stuttu áður
en hún varö 12 ára, að i ljós kom,
að hún var haldin beinkrabba, —
sams konar og Edward Kennedy
yngri á við að striða, — sem olli
þvi að taka varð af henni hægri
fótlegginn fyrir neðan mjöðm.
Það má nærri geta hvilikt áfall
það er að verða fyrir sliku, en
Britt-Marie lét ekki bugast,
heldur tókst að yfirvinna alla
öröugleika meö fádæma vilja-
þreki.
— Missið ekki kjarkinn, þótt
útlitið sýnist svart, það er um að
gera aö berjast og byggja upp
sjálfstraust, sem ekki brestur, er
á móti blæs, — er ráð, sem hún
gefur þeim, sem orðið hafa fyrir
þvi sama og hún,eða eiga það
eftir.
Britt-Marie býr með móður
sinni, Margarethe Samuelsson og
yngri systur, en tveir eldri
bræður hennar eru fluttir að
heiman. Hún hefur að undanförnu
verið i starfsþjálfun sem
aðstoöarmaður á rannsóknar-
stofu og lýkur henni i haust.
Reyndar segir hún, að hún hefði
fremur kosið að verða hjúkrunar-
kona, en af þvi gat ekki orðiö, þar
sem hún orkar ekki að lyfta sjúk-
lingunum. — Það er svo erfitt,
þegar engir vöðvar eru á hægra
fæti til aö spyrna á móti. —
Móðir hennar man það
íþróttir ei
alla — ek
ákveðinn
mánudegi og daginn eftir var
Britt-Marie lögð inn.”
Mér hafði verið sagt, aö það
ætti að skera mig upp, segir Britt,
annað ekki. Siðdegis sama dag
eftir að margs konar rannsóknir
og prófanir höfðu fariö fram, kom
læknirinn inn og undir fjögur
augu tjáði hann mér að það þyrfti
að taka af henni hægri fótlegginn
daginn eftir. — Ég hugsaði ekki
svo mikið út i það þá, hvaö það
eiginiega þýddi. Verkurinn var
svo hroðalegur, að ég átti mér
ekki aðra ósk heitari en að hann
hyrfi. — Aðgerðin heppnaðist vel
og það fyrsta sem Britt-Marie
fann er hún vaknaði upp af svæf-
ingunni var, að' verkurinn var
horfinn. Hún lá aðeins einn dag i
rúminu, en fór siðan á fætur. Þótt
hún hefði fótavist, fékk hún ekki
að fara heim strax, en hún var
ekkert hnuggin yfir þvi, þvi að
reynsla hennar af sjúkrahús-
vistinni var góð, allir voru
vingjarnlegir og uppörvandi segir
hún. Fjölskyldan fékk leið-
beiningar um hvernig hún skyldi
haga sér gagnvart Britt, þegar
hún kæmi heim, og var brýnt
fyrir henni að láta hana ekki
finna, að hún væri neitt frá-
eins og það hefði gerzt
i gær, hvernig sjúkdóm-
urinn byrjaöi, og hún segir
svo frá: — Það var i vetrarfriinu,
að stelpan fór að kvarta yfir verk
i hægra fæti. Verkurinn ágerðist
og versnaði, svo aö ég sagði henni
að fara til skólalæknisins, þegar
skólinn byrjaði aftur, sem hún
gerði. Þetta er bara vaxtar-
verkur, maöur vex svo hratt á
þessum aldri, sagöi læknirinn og
skrifaöi upp á b-vitamin fyrir
hana. Vika leið án þess að nokkur
breyting yrði nema til hins verra.
Mér fannst þetta ekki geta verið
eðlilegt, en i þann tíð vann ég á
sjúkrahúsi, og sneri mér þvi sjálf
til læknisins. 1 það skiptið skrifaði
hann upp á verkjatöflur. Það var
auðvitað vita gagnslaust, svo ég
hringdi aftur og kvað þetta ekki
vera einleikiö, það yrði að senda
stelpuna i röntgenmyndatöku og
þaöstrax. Myndirnar voru teknar
og þegar barna.deildin á Sahl-
grenska sjúkrahúsinu bárust þær
voru liðnar sex vikur frá þvi að
Britt-Marie fór fyrst til læknisins
út af verknum. Við fengum til-
kynningu um, að hún yrði sam-
stundis að leggjast á spitala og
fara i uppskurð. Þetta var á
Yfirlitssýning
Halldórs Péturssonar
Kjarvalsstöðum
Dagana 16. til 26. september
veröur haldin á Kjarvalsstöðum
sýning á myndlistarverkum eft-
ir Halldór Pétursson, listmál-
ara, en sá viðkunni teiknari og
myndlistarmaður heldur ekki
oft sýningar, mun seinast hafa
sýnt fyrir heilum áratug ef átt
er við einkasýningar. Samt
þekkjum við myndir hans, þær
ber fyrir augu i bókum, blöðum
og á heimilum manna, en eink-
um er Halldór þó þekktur fyrir
karikatúrmyndir sinar, er
þykja oft frábærar. Þar i taldar
myndir af óskyldum uppákom-
um eins og skákeinvigjum og
óperum.
Sá sem þessar linur ritar átti
þess þvi miöur ekki kost að sjá
sýningu Halldórs á Kjarvals-
stööum, vegna erinda úr bæn-
um. Á hinn bóginn átti ég þess
kost aö sjá myndirnar, flestar
að ég held, i vinnustofu lista-
mannsins aö Drápuhlið 11, en þá
voru þó nokkrar myndir ókómn-
ar frá innrömmunarverkstæð-
inu.
Byrjaði að teikna þriggja
ára.
Myndlist HaBdórs Pétursson-
ar má skipta i fjölmarga flokka,
ef þaö kynni aö skipta máli.
Elztu myndirnar geröi hann
fyrir nær sex áratugum, þá að-
eins 3 ára að aldri og þær eru
ábyggilega ekki verstu
myndirnar á sýningunni.
Barnamyndir eru ávallt sér á
parti, þvi aö þá er að öllu jöfnu
ekki búiö að byrgja alla sýn með
askloki þeirra er „vissu betur”
hvernig myndir eiga að vera.
Þar næst koma klippimyndir,
geröar I bernsku, en listamaður
inn klippti þær út meö skærum.
Þetta eru dýramyndir og
mannamyndir og minna oft á
fræghellismálverk, frönsk.sem
heillað hafa núlifandi kynslóðir
meira en flest annað sem kemur
i leitirnar úr forsögu mannsins.
Þá koma bókaskreytingar, oft
snilldarlega unnar. Mér finnast
myndir teiknaöar meö pensli,
oft með bleki eða vatnslit, bezt-
ar. Þá kemur urmull túss-
mynda, blýantsteikninga og
vatnslitamynda og væri það að
æra óstööugan aö telja allt þetta
upp.
Að lokum koma svo málverk
Halldórs Péturssonar. Mér hef-
ur ekki til þessa þótt málverkið
vera sterkasta hliö þessa mynd-
listarmanns, og veldur þar
mestu, aö tjáningarform, eöa
tjáningaraöferö listamannsins
Halldór Pétursson, lismálari
er i rauninni svo fáséð i oliumál-
verkum manna, sem vilja láta
taka list sina alvarlega.
Þessu má lýsa á annan hátt.
Mynd af hestum i regni er goct
dæmi um vinnubrögð málarans.
Holdvotir klárar hima á ber-
svæði og biða uppstyttunnar.
Halldór reynir að gera kjör
hrossanna aö myndefni, en
leggur minni áherzlu á aö
hestarnir áeu maleriskir.
viöhorf dýravinarins, fremur en
myndlistarmannsins.
Þaö sama er að sjá i fleiri
myndum, þjóösagan, mannlifið
og ef til vill þaö broslega visar
hinni myndlistarlegu alvöru á
bug. Þetta er sumum myndun-
um greinilega til tjóns, en fer þó
snilldarlega saman i sumum.
T.d. i „Hestar um vetur”, sem
er malerisk mynd, þrátt fyrir að
hún lýsi bábornum kjörum úti-
gangshrossa.
Þá eru þarna mjög sterkar,
vel byggðar landslagsmyndir,
t.d. frá Skarðsheiði, úr Hnifsdal
og ein blá mynd, sem ég man
ekki lengur hvað heitir, er lik-
lega úr Grundarfiröi.
Ef við skoöum önnur mynd-
listaverk Halldórs Péturssonar
frá þessu ljósi, þá greinum við
ávallt bliðan, samúðarfullan
undirtón, þrátt fyrir spaug hans
og önnur ærsl. Við þekkjum
hliöstæður þessa myndlista-
manns úr stéttum skálda, leik-
ara ( gamanleikara) og jafnvel
tónlistarmanna. Kimnisagna-
höfundurinn vill semja alvar-
legra verk, en losnar ekki úr
viöjum hlátursefna, gaman-
leikarinn, vill leika dramatisk
og alvarleg hlutverk, en allir
skella upp úr þegar hann birtist
og svo haldið sé áfram, hver
kannast ekki við danska pianó-
leikarann og háðfuglinn Victor
Borge, sem aldrei kemst eina
laglinu til enda án þess að upp
úr sjóði á áheyrendabekknum.
Þaö, sem okkur kemur þvi
mest á óvart á sýningu Halldórs
Péturssonar, er hvaö þjóöin hef-
ur i raun og veru fengiö ranga
mynd af listhæfileikum hans.
Auðvitað þekkjum viö öll
kátinumyndir hans, en hin al-
varlegri verk sjást næstum þvi
aldrei. Þvi er nú sérstakt tæki-
færi til, þess aö kynnast nýrri
hlið á þessum ágæta listamanni.
Barnabókin fræga.
Meðal verka á sýningu Hall-
dórs Péturssonar að Kjarvals-
stööum mun verða ný verk úr
barnabók, sem Halldór hefur