Tíminn - 17.09.1976, Blaðsíða 11

Föstudagur 17. september 1976.
TiMINN
11
Meb gömlum skólafélögum.
sumum öörum ríkjum er þaö
gert.
Höfundur orðsins kynskipt-
ingur er Dr. Harry A. Benjamin,
sérfræöingur i innkirtlasjúk-
dómum. Dr. Benjamin var braut-
ryðjandi i sinni grein og stuölaöi
aö stofnun John Hopkins sjúkra-
hússins i Baltimore, en þar er
fengizt við vandamál kynskipt-
inga.
Þar starfar hópur sérfræðinga,
sem fara sér varlega, þegar þeir
taka sjúklinga til aðgeröar, og
krefjast þess, að þeir lifi i a.m.k.
tvö ár, eins og þeir væru af gagn-
stæðu kyni (klæðist fötum kyns-
ins, sem þeir vilja tilheyra) og
taki hormónalyf. Frá 1966 hafa
verið gerðir um 10 uppskuröir á
ári i sjúkrahúsinu.
Ekki hafa allir kynskiptingar
áhuga á að gangast undir fulla
aðgerð. Aldur og efnahagur
ræður þvi, að sumir láta sér
nægja minniháttar uppskurð.
Aðgerðin, þegar karlmanni er
breytt i konu, tekst bezt og er
algengust. Aðferðirnar eru mis-
munandi, en kynfæri karlmanns-
ins eru tekin burtu, nema vefur
getnaðarlimsins, sem notaður er
til að mynda kynfæri konunnar,
barma og snip. Aö auki er tekin
húð af læri, en taugarnar i vef
getnaðarlimsins gera það kleyft
að „konan” njóti samfara og fái
fullnægingu.
Sjaldgæfara er, að konu sé
breytt I karlmann, en þá eru
brjóst, móðurlif og eggjastokkar
tekin burt. Með hormónum er
vöxtur snipsins örvaður og verður
hann undirstaða getnaðarlims.
Húð af maganum er grædd á, en
þótt tilfinning sé i limnum getur
hann ekki risið án stuðnings.
1 New York eru engir hópar
lækna, sem gera þessar aðgeröir,
þótt til séu þar einstakir læknar,
sem ráðast i það.
„Þetta er skuggaleg grein i
New York”, sagði dr. Charles
Ihlenfeld, innkirtlafræðingur,
sem vann I sex ár með dr.
Benjamin, og starfar nú sem geð-
læknir I St. Luke’s sjúkrahúsinu.
„Flestir gera aðgerðina gegn
staðgreiðslu”, sagði hann. „Þeir
gera hana samkvæmt ósk sjúkl-
ingsins, sem oft fær ekki nægilega
ráðgjöf og læknishjálp. Það er
mögulegt fyrir kynskipting að
kaupa sér slika aðgerð, og tæpast
er um nokkurt eftirlit að ræöa”.
Dr. David R. Wesser
skapnaðarlæknir i New York,
gerði fyrst aðgerðir á kynskipt-
ingum fyrir þrem árum, eftir að
hann hafði dvalizt I Vietnam, þar
sem hann sérhæfði sig i plastaö-
gerðum eða skapnaðarlækn-
ingum.
Bandarikjunum, eða öðrum
löndum hafa eyðilagt.
Dr. Roberto Granato, sér-
fræðingur i þvagfærasjúkdómum
i Queens hefur gert aðgerðir á
kynskiptingum um sjö ára skeið,
um 35 á ári. Hann kennir fræði sin
i Columbia Presbytera lækna-
skólanum.
„Ég kæri mig ekki um að lýsa
þeim örkumlum, sem ég hef séð”,
sagði hann. „En við reynum að
leysa þetta vandamál með þvi að
kenna læknum réttar aðferðir”.
Læknunum, sem rætt var við,
bar saman um, að umönnun kyn-
skiptinga sé mikið verkefni.
„Það er erfitt að lita hlut-
lausum augum á þessa grein
læknisfræði”, sagði dr. Ihlenfeld.
„Þetta er erfitt, af þvi að
sjúklingarnir eru mjög þurfandi
tilfinningalega. Oft er niðurdrep-
andi að fást við þá, og það er
kostur að vinna i hóp, þvi þá er
hægtað dreifa ábyrgðinni á sjúkl-
ingnum á fleiri herðar”.
Sumum finnst uppskurður eina
lausnin, en hann verður ekki
afturkallaður og hefur mjög djúp-
tæk áhrif á einstaklinginn. Sem
lækni finnst þér bölvað að gera
hann og bölvað að gera hann ekki.
Dr. Robert Stoller geðlæknir
hefur komizt að þeirri niðurstöðu
að tiu árum eftir aðgerðina séu
margir kynskiptingar orðnir
þunglyndir. Þeim finnst lif sitt
betra en áður. en þó hafa þeir
ekki fundið þá hamingju, sem
þeir væntu sér. Þetta á ekki við
um alla, en maður fær á tilfinn-
inguna, að maður geti aðeins gef-
ið þeim nokkur ár áður en þeir
verði þunglyndir.
verði þunglyndir.
Dr. John Money sálfræðingur
og læknir við John Hopkins og
sérfræðingur i málum kynskipt-
inga er bjartsýnn á þau áhrif,
sem aðgerðir á kynskiptingu geti
haft á þjóðfélagið.
„Hugsið aðeins um það”, sagði
hann, „að með fæðingarvottorð-
inu er ákveðið hvernig komið er
fram gagnvart þér i þjóðfélaginu
— sem karlmanni eða konu. Og
þetta ákveðst af lauslegri
athugun á þvi, hvað sé á milli fót-
anna!
„Þvi fleiri, sem vita, að fólk
með kynfæri annars kynsins
getur haft sálarfar hins, þvi betur
munum við taka til endurskoð-
unar, hvað kynferði er og hvers
vegna einhver telst af þessu kyn-
inu eða hinu. Kynskiptingar hafa
raskað þeim bjargföstu hug-
myndum, sem menn hafa gert sér
um þessi mál”.
Hann gerir 60-100 aðgerðir á
kynskiptingum á ári i Yonkers
sjúkrahúsinu. Hann segir, að
læknastéttin hafi töluverða for-
dóma gagnvart slikum að-
gerðum, og margir læknar forðist
að framkvæma þær, vegna þess,
að mörg tryggingafyrirtæki
greiði ekki kostnað við þær.
„Sifellt leita fleiri kynskipt-
ingar til min”, segir hann.
„Kynskiptingar ganga oft á
milli lækna. Margir þeirra vilja
láta gera á ser ýmsar fegrunar-
aðgerðir, svo sem breyta höku,
eyrum eða nefi, setja á sig brjóst
— en ég ræð þeim frá sliku.”
Hann krefst þess af sjúkl-
ingunum, að þeir fari til geð-
læknis og i hormónameðferð i
nokkra mánuði. „Flestir eru
þegar byrjaðir á hormónum,
þegar þeir koma til min, og hafa
leikið hlutverk hins kynsins i
nokkur ár”, sagði hann.
Dr. Wesser og aðrir skurð-
læknar segja, að þeir verði oft að
gera við það, sem aðrir læknar i
Renee er með alhæstu konum.
Ollerupskólinn sýnir
SJ-Reykjavik. Fimleikaflokkur Ollerupiþróttaskólans I Danmörku
hafa sýningu i Laugardalshöllinni i kvöld. Stjórnendur eru Gunnar B.
Hansen og Marie M. Mortensen, en flokkar frá skólanum voru taldir
þeir fremstu, sem sýndu á landsmóti i Esbjerg á sl. sumri með um 23
þúsund þátttakendum.
„Harðstjórn
hersins í
Chile"
t grein mina hér i blaðinu 11.
þ.m. slæddust fáeinar prentvill-
ur, sem vert er að leiðrétta,
jafnframt þvi sem komið er á
framfæri viðbótarskýringum
vegna mikilvægari atriða.
2. málsliður kaflans „Efn-
dirnar" átti réttur að hljóða
þannig: „Það er fljótsagt, að i
öllu þessu hefur þeim mistekizt
hraðallega — nema auðvitað i
hinu siðastnefnda'' (ekki
„siðarnefnda”).
Undir kaflaheitinu „Verður
frelsisandinn kæfður?”hafa tvö
orð fallið niður i 2. málsgrein 2.
málsliðar. Rétt er upphaf setn-
ingarinnar svohljóðandi: ,,For-
vigsmaður þessara mótmæla,
Valasco Letelier, fyrrum forseti
lagadeildar Háskólans i Chile,
hefur ...”
I kaflanum „Alþjóðlegt
hjálparstarf” var Comite Pro
Paz (Friðarnefndin) kölluð
„aðal valddreifingarmiðstöð
fyrir hjálparfé alþjóðastofn-
ana”. Þar hefur islenzk stjórn-
málahugsun eitthvað ruglaö
setjarann i riminu og þannig
orðið til þetta nýyrði, sem gæti
reyndar hentað furðuvel sem
nafn á næstu rikisstofnuninni
tér i Reykjavik. — En ég var
vitanlega að tala þarna um
„aðaldreifingarmiöstöð”. Þess
má geta hér i leiðinni, að chil-
iska Friðarnefndin var skipuð
fulltrúum helztu trúarbragða
þar i landi, t.d. kaþólsku kirkj-
unnar, lútherskrar kirkju og
Gyðinga.
Þá vil ég koma hér fram með
upplýsingar nákvæmari en þær,
sem greinin inniheldur.
1 kaflanum „Efndirnar” er
minnztá vaxandi dýrtið i Chile.
1 ályktun þeirri, sem miðstjórn
A.S.I.samþykkti9.þ.m.,er sagt
frá þvi, að verðbólgan hafi náð
90.6% á fyrstu 6 mánuðum þessa
árs og muni með sama áfram-
haldi fara yfir 200% i árslok.
Kaflinn „Litil von um lýð-
ræðisstjórn” endar með all-
dramatiskum orðum: „...hver
snefill af góðum áformum hefur
rokið út i veður og vind. Eftir
situr hatrið eitt og valdahrok-
inn”. Aö visu má ráða af sam-
henginu, aðhér sé einkum höfð i
huga þrjóskukennd andúö hers-
ins á pólitisku frelsi og úr-
skurðarvaldi fólksins. En orð-
anna hljóðan virðist lýsa þess
háttar fullkominni (kategór-
iskri) mannvonzku, sem hvergi
er til i heimi veruleikans. Og
þar sem „bókstafurinn blivur”
og mestu skiptir hvaða skiln-
ing lesandinn fær út úr textan-
um, þá vil ég taka það fram við
þetta tækifæri, að stjórn Pino-
chets er ekki fortakslaust ill og
vonlaus fremur en stjórn
AUendes var á sinni tið. Engin
stjórn er með öllu slæm. og það
sama gildir um einræði herfor-
ingjanna, enda getur maður
ekki af sanngirni fordæmt þá
fyrir allt, sem þeir hafa gert, þó
að íerill þeirra sé ófagur, eins
og grein min útmálar nægjan-
lega. Hins vegar var tilgangur
minn ekki sá að vera með ein-
sýnan pólitiskan áróður (en
hann þekkist af þvi, að mönnum
og málefnum er aðeins lýst i
hvitum eðasvörtum lit), heldur
að segja frá þeim hlutlægu
staðreyndum, að með misnotk-
un valda eru framin alvarleg
brot gegn mannlegum v$rð-
mætum i Chile. —
Ræða Pinochets á þriggja ára
afmæli byltingarinnar (11.
september) gaf ekki tilefni til
neinnar bjartsýni um lausn
vandamálanna. Einungis um
mtjánda hluta fanganna var þá
sleppt úr haldi, en framlenging
laga um neyðarástand sér fyrir
þvi, að enn verða menn hvergi
óhultir fyrir gerræðiskenndum
handtökum eöa frelsissvipting-
um af hálfu herdómstóla.
t kaflanum „Mannréttindi
fótum troðin” nefndi ég tölur
um áætlað mannfall i bylting-
unni, sem hafðir voru eftir
Silva kardinála. Siðan hef
ég komizt að nákvæmari
upplýsingum, þar sem sagt
er, að „4000 manns hafi látið
lifið hjá hvorum aðila vegna
ihlutunar hersins”. Þetta
er haft eftir áreiðanlegum
heimildum i hinni ýtarlegu
skýrslu frá rannsóknar- og upp-
lýsingastofnuninni Pro Mundi
Vita (PMV-Bulletin 1974, nr. 49,
bls. 37og 21). Stofnun þessi, sem
hefur aðsetur i Belgiu starfar I
tengslum við kaþólsku kirkjuna
og lét sérfróða menn kanna hin-
ar ýmsu hliðar þjóðfélagsá-
standsins i Chile. Kirkjan þar-
lendis er pólitiskt sjálfstæð og
viðurkennd fyrir djarfa og á-
byrga gagnrýni sina á stjórnar-
farið, bæði i valdatið Allendes
og herforingjanna. Áðurnefnd
40 blaðsiðna skýrsla, sem er
eingöngu helguð vandamálum
Chile, má þvi kallast einhver
áreiðanlegasta heimild um bylt-
inguna 1973, orsakir hennar og
áhrif.
Rétt er að taka það fram, að
þessir fjögur þúsund manns
féUu á fyrstu dögum og vikum
byltingarinnar. Þar i ekki tald-
ir með 1500-2000 menn, sem
hafa horfið eftir að þeir voru
handteknir. Mér sýnist þvi láta
nærri, að mannfallið sé orðið
allt að 6000, ef umræddir fangar
hafa verið teknir af lifi. Afram-
hald þessara manndrápa verður
að stöðva.
Jón Valur Jensson
stud.theol.