Tíminn - 25.02.1977, Page 11

Föstudagur 25. febrúar 1977
11
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn. "J
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur GIslason.Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu
viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — auglýsingá-
’ simi 19523.. Verö i lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuöi. Blaöaprenth.f.,
Réttlætismál
Þær öldur, sem risa á hinu viða hafi.verða ”is-
miklar, ef stormar æða. öllu tilkomuminni er sá
vatnagangur, sem stofnað er til i vatnsglasi á skrif-
stofuborði.
Nú um sinn hefur mikið verið fjasað um svo-
nefnda fyrirgreiðslupólitik, og hafa sumir fjölmiðl-
ar gert sér hægt um hönd og flokkað hana undir sið-
leysi, sérstaklega þegar þingmenn eru við fyrir-
greiðsluna riðnir. Það á að vera blettur á skildi
þeirra og brotalöm á sálinni, ef þeir leggja eyrun að
þviy hvaða liðsinnis fólk i kjördæmi þeirra, einstakl-
ingar, forráðamenn sveitarfélaga og leiðtogar i
veigamiklum atvinnugreinum, kann að telja sig
þarfnast, hvað þá ef eitthvað meira er gert en
hlusta.
Þessir gagnrýnendur hafa liklega ekki lagzt undir
feld til þess að hugsa boðskap sinn, að öðrum
kosti eru heilafrumurnar ekki þjálar
eigendunum. í fyrirvaralausri fordæmingu á
svokallaðri fyrirgreiðslupólitik er i fyrsta
lagi fólgin krafa um, að misrétti i landinu
verði stórum meira en það þó er, og i öðru lagi
er i reynd heimtað að þingmenn þurrki út
mannleg einkenni i fari sinu og verði eins konar
gerilsneytt eintak af homo sapiens, morrandi i sér-
stakri veröld, sem er utanvert við daglegt lif,
starfsönn og vandamál samtiðarfólksins i landinu.
Þeir eigi með öðrum orðum að gerast daufdumbar
verur i filabeinsturni þinghelginnar.
Við skulumlita nánar á þetta. Svo til allir þræðir
forráða dragast saman á einum stað — i höfuðborg-
inni. Þar eru allar veigamiklar ákvarðanir teknar,
þangað verður að sækja svo til sérhverja blessun,
sem lögð er yfir fyrirætlanir, er eru þess eðlis að
þær eru að einhverju leyti háðar stjórnkerf-
inu. Þar er i stórum dráttum allt forræði peninga
i landinu, þar á meðal meginhluta þess
fjár, sem peningastofnanir ' lána. Sjálft
er stjórnkerfið sakað um að það sé seinvirkt
og þungt i vöfum og úrslit torfengin nema fast sé
leitað eftir endanlegri afgreiðslu mála. Hinar tiðu
og kostnaðarsömu ferðir forráðamanna sveitarfé-
laga af öllum landshornum, jafnvel heilla sendi-
nefnda, benda eindregið til þess, að mikið sé hæft i
þessu. Þetta þykir þungur baggi á sveitarfélögun-
um, og hvernig ætti þorri einstaklinga að risa undir
sliku?
Meðan svo til allt vald og forræði hnappast saman
i höfuðborginni er harla ólikt á komið með þeim
sem býr á Bakkafirði eða Barðaströnd og hinum
sem eiga heimili sitt á Grensásvegi eða Gunnars-
braut. í þessu felst stórkostleg mismunun þegn-
anna i landinu, og það er einmitt hin lastaða fyrir-
greiðslupólitik, sem dregur úr þessari mismunun.
Hún horfir til jöfnunar á aðstöðu þegnanna i land-
inu. Hún er ekki aðeins mannleg og mannsleg held-
ur lika réttlætismál.
Fyrirgreiðslupólitikin verður að sjálfsögðu að
hafa sin takmörk — þar verður að koma til réttlátt
mat eins og i öllu öðru. En svo fremi sem þingmenn
verja orku og tima til að sinna nauðsynjamálum
fjárstaddra manna, án þess að spyrja um pólitiskan
lit, eins og þorri þeirra mun gera, og fara ekki i
manngreinarálit, heldur leitast við að lita á, hvað
réttlátt er og eðlilegt, þá er fyrirgreiðslan þjóðfé-
lagsleg þörf eins og málum er háttað.
— JH
Charles W. Yost, fyrrv. sendiherra hjá S.Þ.:
Sovétríkin verða
að þola gagnrýni
— um mannréttindi og sjálfstæði þjóða
Carter I hópi fylgismanna
BÆÐI forseta Bandarikjanna
og þinginu hefur lærzt á und-
anförnum árum, a6 einn
vandasamasti þáttur utan-
rikismála er aö ákveöa
hvenær og hvernig beri aö
snúast gegn skeröingu á per-
sónufrelsi meöal annarra
þjóöa. Bandarikjamenn hafa
oftast tekiö afdráttarlausa af-
stööu i þessum efnum, þótt hér
sé um aö ræöa þaö málefni,
sem er flestum öörum viö-“
kvæmara.
Þótt Bandarikjamenn aö-
hyllist alfariö hugmyndafræöi
hins vestræna menningar-
heims, um almenn mannrétt-
indi, ber þeim ekki skylda til
aö koma þvi sama kerfi á meö
góöu eöa illu hvar sem er I
heiminum. Sllkar aöferöir
mundu reynast áhrifalitlar i
flestu, og hvarvetna leiöa til
hugmyndafræöilegra deilna.
Einnig brjóta slikar tilraunir I
bága viö aörar vestrænar hug-
myndir, t.a.m. um stjórn-
málalegt sjálfstæöi og sjálfs-
ákvöröunarrétt þjóöa.
Bandarikjamenn og þjóöir
Vestur-Evrópu hafa nú um
langan aldur þróaö meö sér
hiö margbrotna kerfi lýö-
ræöisins, og hafa lært aö viröa
viss lög um sjálfsögöustu
mannréttindi svo og beita
þeim. Þó eru aöeins fáir ára-
tugir siöan tvær hinna voldug-
ustu þeirra sýndu af sér. hina
verstu einræöishneigö og villi-
mennsku. Þá eru ekki margir
áratugir siöan Bandarikja-
menn sjálfir veittu stórum
minnihlutahópi i landinu full
borgararéttindi.
ÞAÐ VÆRI þvi hvorki skyn-
samlegt né réttmætt aö krefj-
ast þess aö þjóöir, sem frá
örófi alda hafa lotiö einræöi,
eöa veriö nýlendur um
aldaraöir, séu þess megnugar
aö þróa meö sér á fáeinum ár-
um hiö flókna kerfi lýöræöis-
ins, eö fái skyndilega löngun
til þess aö koma sér upp
framandlegu dómsmálakerfi.
Vera má aö I uppsiglingu sé
einskonar alþjóöleg réttlætis-
kennd, sem veröi svo sterk, aö
jafnvel hinir harösvíruöustu
veröi aö taka tillit til hennar.
En allt slikt á sér langan aö-
draganda, og mun llkast til
taka margar kynslóöir sums
staöar.
Bandarikjamenn veröa
einnig aö gera sér ljóst, aö I
þróunarlöndunum þar sem
meöaltekjur manna eru
100-500dalir á ári, og milljónir
manna lifa viö sult og seyru,
er grundvallaratriöi mann-
réttinda krafan um fæöu,
húsaskjól og sjúkrahjálp. Ef
einræöi viröist eina leiöin til
aö koma af staö framförum
meöal þjóöa, sem ekki hafa
vanizt lýöræöi, þannig aö þær
öölist þessi einföidu mannrétt-
indi, geta leiötogar þeirra
haldiö þvl fram meö nokkrum
rétti, aö þessar frumstæöu
þarfir veröi aö sitja I fyrir-
rúmi fyrir pólitiskum réttind-
um. Hins vegar mundi þaö
leiöa til þess aö lýöræöis-
þjóöirnar yröu sljórri fyrir
brotum gegn mannréttindum
heima fyrir, ef þær sýndu
kerfisbundinni kúgun erlendis
algjört skeytingarleysi. Þaö,
sem mest hefur veriö metiö
erlendis, er hiö frjálsa stjórn-
kerfi Bandarfkjanna, ásamt
réttindum einstaklingsins og
mannúölegum lögum. An þess
væru Bandarikin einungis enn
eitt stórveldiö, sem hefur rikt
yfir öörum þjóöum I krafti
hernaöarmáttar.
Þess veröur aö krefjast af
þeim sem mest mega sin I hin-
um vestræna heimi, aö þeir
geri þaö vendilega upp viö sig
hverju sinni, hvort meira skuli
meta almenn mannréttindi
eöa sjálfsákvöröunarrétt
þjóöa.
STUNDUM er daglegt fram-
feröi stjórnvalda slfkt, aö
stjórnum Vesturlanda er
skylt, samvizku sinnar vegna,
aö fordæma þaö opinberlega.
Slikum stjórnvöldum má aö-
eins veita hernaöar- eöa fjár-
hagsstuöning i sérstökum til-
fellum. En stundum a.m.k.,
kann svo aö viröast sem
skeröing á persónufrelsi sé
réttlætanleg aö vissu marki,
vegna baráttu gegn hrotta-
fengnum samtökum andófs-
manna, eöa vegna þess aö
slikt stjórnarfar sé heföbundiö
I einhverjum þeim ríkjum sem
Vesturveldin veröa aö láta sér
lynda viö. Bandarikin veröa
aö sætta sig viö þaö aö deila
heiminum meö þeim sem þeir
kunna aö fordæma, og hversu
mikill sem ágreiningurinn er
má hann ekki veröa þjóöum
heims aö fjörtjóni.
Samband Bandarikjanna og
Sovétrikjanna er sérlegt
vandamál. Þaö er I hæsta
máta furöulegt aö stjórn Sov-
étríkjanna skuli enn vera svo
á veröi gagnvart sinum eigin
þegnum eftir 60 ár i valdastóli,
aö hún skuii finna sig knúöa til
aö halda uppi kerfisbundnum
ofsóknum gegnallri gagnrýni.
Þaöeralveg sjálfsagt aö Sov-
étstjórniri svari til saka
vegna brotú sinna á ai-
þjóöamannréttindalöggjöfinni
og Helsinkisáttmálanum, sem
hún sjálf hefur undirritaö. Sú
stjórn, sem leyfir sér jafnvel á
timum þiöu (détente) aö beita
sér fyrir „,hinni hugmynda-
fræöilegu baráttu” um heim
allan, getur ekki haldiö þvi
fram meö nokkrum rétti aö
erlend mótmæli gegn ofsókn-
um hennar heima fyrir gegn
sjálfstæöri skoöanamyndun
séu afskipti af innanrikismál-
um.
En þeir aöilar á Vesturlönd-
um, sem leyfa sér aö dæma
Sovétrlkin fyrir ofsóknir
heima fyrir, en láta sér i léttu
rúmi liggja álika ofsóknir á
hendur almenningi 1 öörum
löndum, hljóta aö liggja undir
þeim grun, aö áhugi þeirra
beinist meira aö þvl aö spilla
samkomulaginu milli Banda-
rikjamanna og Rússa, en aö
sjálfum framgangi mannrétt-
inda.
Ofbeldi er ofbeldi hvar sem
þaöer drýgt. Brot á mannrétt-
indalöggjöfinni er alls staöa
sama eölis. Þaö, sem Banda
rikjunum ber aö stefna aö af
festu og einhug er sá skilning-
ur á réttlætinu sem Jóhannes
páfi XXIII lýsti I hinu mikla
páfabréfi sinu: „Pacem in
Terris” (Friö á Jöröu)/ „Ef
rikisstjórn viöurkennir ekki
mannréttindi, eöa treöur þau
fólum, bregzt hún ekki einasta
skyldu sinni, heldur eru allar
tilskipanir hennar hrein lög-
leysa”.
(H.Þ. þýddi)