Tíminn - 01.06.1977, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 1. júni 1977.
3
GETUM VIÐ FRAMLEITT
VERÐMÆT LYF ÚR SLÓGI
OGINNYFLUM SLÁTURDÝRA?
— Tíminn ræðir við dr. Örn
Aðalsteinsson, lífefnafræðing
og dr. Sigmund Guðbj arnason,
prófessor
Sigmundur Guðbjarnason (t.v.) og örn Aðalsteinsson (t.h.) inni á efnafræðistofu Raunvisinda-
stofnunar.
KJ-Reykjavik. — Hér á landi er
nú staddur ungur Islenzkur
doktor frá Massachusetts Insti-
tute of Technology (MIT) I
Bandarikjunum. Hann heitir
örn Aðalsteinsson og er hann
hér aðeins i stuttri heimsókn, en
er starfandi f Bandarikjunum
hjá fyrirtæki sem annast ýmis
rannsóknarstörf. Doktorsverk-
efni Arnar tengist mjög nýtingu
á úrgangi, en á vegum Raunvis-
indadeildar háskólans hafa far-
ið fram nokkrar frumrannsókn-
ir I þessum efnum, og er mikill
áhugi á að halda þeim áfram.
Aö sögn dr. Sigmundar Guð-
bjarnasonar, prófessors við Há-
skólann og forstöðumanns efna-
fræöistofu Raunvisindastofnun-
arinnar, er örn Aðalsteinsson
mjög vel menntaður á sinu sviði
og er mikill áhugi af þeirra
hálfu á þvi að fá hann til starfa
hér á landi.
Fyrir þá, sem á svoleiöis
kunna, má geta þess, að gráö-
urnar sem örn hefur tekið eru
B.Sc við Colerado háskóla og
M.Sc og PH.D. við MIT sem er
mjög vel þekktur verkfræöiskóli
I Bandarlkjunum. Eins og fyrr
getur hefur örn nii umsjón með
rannsóknarstörfum I Banda-
rlkjunum. Við náðum tali af
honum og vildum fræðast um
viðfangsefni hans, m.a. mögu-
lega nýtingu á slógi og innyfl-
um sláturdýra og möguleikana
á framleiöslu verðmætra vara
úr þessum efnum hér á landi.
— Jú, I námi mlnu og með-
fram þvl hef ég kynnt mér allt,
sem snýr aö framleiðslu lifefna
sem hægt er að fá úr dýrum og
fiskum, þ.e.a.s. nýting á þvl,
sem I flestum tilvikum verður
að úrgangi. Doktorsverkefni
mitt snerist m.a. um þetta efni.
Þar er um að ræða mjög verð-
mætt llfefni sem nefnist Adeno-
sine Triphosphate eöa ATP og
selst á 4000 dollara kllóið á
heimsmarkaði, en það lætur
nærri að vera 800.000 Islenzkar
krónur. Efni þetta er nú fram-
leitt með sérstökum gerjunar-
aðferöum. I doktorsverkefni
mlnu reyndi ég að þróa einfalda
enzym eða llfhvataaöferö viö
framleiöslu á ATP. Það veröur
þá hægt að framleiða efniö með
þvl að nota þrjá lífhvata, fram-
leiðslan verður einfaldari og ó-
dýrari, og með þessari aðferö
fæst hreinna efni.
— Og framhaldiö?
— Viö erum að sækja um
einkaleyfi á þessari fram-
leiösluaöferð I Bandarlkjunum.
Það má llka gjarnan koma
fram, að einn þessara llfhvata
sem viö notum er úr karfa.
— Hvernig stendur fram-
leiðsla og rannsóknir á nýtingu
úrgangs til iyfja- og llfefna-
framleiðslu erlendis?
— Erlendis hafa vlða verið
reistar lyfjaverksmiðjur I
kringum sláturhús, hins vegar
hafa ekki veriö geröar nægar
rannsóknir á fiskúrgangi I þessu
sambandi vegna þess að auöug-
ar þjóðir byggja litið á honum. 1
Bandarlkjunum hef ég þó reynt
aö kynna mér allt sem lýtur að
framleiðslu verömætra llfefna
úr slátur- og fiskúrgangi. Til
þess að komast að þvl hvað
raunverulega er hægt að gera
hér á landi þarf töluverðar
frumrannsóknir. Dr. Sigmund-
ur Guöbjarnason hefur verið
frumkvöðull að slíkum rann-
sóknum og hafa niöurstööur
þeirra veriö mjög jákvæöar. Ég
hef nú veriö að kynna mér
hvernig málin standa hér
heima, og mér viröist mikill
áhugi á að koma á fót rannsókn-
um á þessu sviði og persónulega
hef ég fullan hug á að koma
heim og taka þátt f þessari upp-
byggingu.
— Aðalframleiösluverömætin
eru sem sagt lyf?
—- Já, efni sem notuð eru
beint I lyf og einnig efni. sem
notuð eru til að framleiða lyf. Þó
eru lika framleidd bragðefni og
alls konar efni til framleiðslu á
neyzluvöru. Hér heima hafa t.d.
farið fram frumrannsóknir á
vinnslu Heparins úr islenzku
hráefni. Heparin er lyf sem
einkum er notað til að fyrir-
byggja storknun á blóði og er
erlendis aðallega unniö úr inn-
yflum sláturdýra, úr lungum og
görnum nautgripa og svina. Hér
heima virðist gifurlega mikið
hráefni ónýtt vera fyrir hendi,
svo sem sláturúrgangur og
fiskislóg, sem hægterað nýta til
framleiðslu á mjög verðmætum
lyfjum og lifefnum.
— Mælir eitthvað á móti þvl
að við hefjum rannsóknir og
framleiðslu á þessum efnum
núna?
— Þaö þarf I fyrsta lagi fjár-
magn til að koma á víötækum
frumrannsóknum til aö kanna
hvaða efni eru I úrganginum og
hversu mikið magn. Þegar þessi
vitneskja er fengin getum viö
farið að kanna markaösmögu-
leika og framleiöslukostnaö.
Kostnaðinn held ég að þurfi ekki
aö vera óviöráöanlegur. Rann-
sóknir gætu einníg farið fram I
slátur-og frystihúsum, þar sem
hægt er aö koma upp aðstööu til
þessara rannsókna. Nú, til
framleiöslunnar þarf svo að-
stööu og ákveöinn tækjabúnaö.
— Er einhver sambærileg
„vlsinda-framleiðsla ” fyrir
hendi I landinu?
— Nei, ekki á þessu sviði
a.m.k. Þetta yrði mjög merkur
áfangi I fullvinnslu hráefna okk-
ar. Viö gætum nýtt hráefni sem
hingað til hefur verið hent og
framleitt verðmætari afurðir úr
hráefnum sem fara til óarö-
bærrar framleiöslu. Cr einu kg
af karfa gætum við t.d. búið til
verðmætt lifefni sem selst á
1000$ I Bandarikjunum. Mark-
aður fyrir slik efni er þó tak-
markaður enn sem komið er.
Viö þökkuðum Erni fyrir
spjalliö en vildum svona að lok-
um athuga hvað Sigmundur
Guöbjarnason hefði frekar um
þessi mál að segja. Við hittum
hann að máli á skrifstofu hans I
Raunvlsindastofnun Háskólans.
— Viö höfum verið að undir-
búa jaröveginn I nokkur ár og
höfum gert frumrannsóknir á
sumum sviöum, en þetta starf
liggur niðri um þetta leyti eink-
um vegna manneklu. Við höfum
mikinn áhuga á að fá sérfræðing
sem hefði lifefnarannsóknir að
meginviðfangsefni á Efnafræði-
stofu Raunvlsindastofnunarinn-
ar, þaö er raunar fyrsta skilyröi
þess aö viö getum haldið þessu
starfi áfram. Fátt er þó eins
sjálfsagt eins og að rannsaka
hvort ekki megi nýta eitthvað af
þessum úrgangi til framleiöslu
á verömætum efnum.
— Og hverjar eru undir-
tektirnar hjá yfirvöldum?
— Nú, Landbúnaöarráöuneyt-
iö hefur þegar skipaö nefnd til
að láta fara fram rannsókn á þvi
meö hverjum hætti sé hag-
kvæmast aö vinna verömæti úr-
sláturúrgangi. Framleiösluráö
landbúnaöarins veitti okkur
einnig á slnum tlma rann-
sóknarstyrk upp á 1.4 milljónir
króna til frumrannsókna á
vinnslu Heparins úr Islenzku
hráefni. Björgvin Guðmundsson
vann einkum að þessu verkefni
fyrir okkur og fórst það mjög
vel úr hendi, en við hölum nú
misst hann og höfum hvorki
mannskap né fjármagn til
slikra rannsókna eins og stend-
ur. Það tekur yfirleitt langan
tima til að undirbúa menn undir
svona störf, til þess þarf sér-
menntun og nú eru slikir menn
einmitt að koma út úr skólum
erlendis. Meðal þeirra er Orn
Aðalsteinsson, mjög fær á sinu
sviði og vildum við gjarnan fá
hann til okkar. Við vonum lika
að einhver skriður komist á
málið upp úr næstu áramótum.
— Hugsanlegur möguleiki er
aö hluta efnavinnslunnar fari
fram I sláturhúsunum úti á
landi á meðan þau eru ekki
starfandi, eina 8 til 9 mánuði á
ári. Hægt er að geyma hráefnin
I frosti og þetta mundi skapa
möguleika til að nýta hús og að-
stööu sem fyrir hendi er. Frum-
vinnan a.m.k. gæti fariö þarna
fram sem mundi spara
flutningskostnað á hráefninu þó
endanleg vinnsla færi síöan
fram á einum staö þar sem
tækjabúnaður yröi til þess. Hins
verður þó aö minnast I þessu
sambandi aö þó viö þekkjum
söluverömæti og efnismagn, þá
vitum við ekki hver endanlegur
framleiöslukostnaöur yrði I
tæknilegri vinnslu. En þetta
þarf aö rannsaka.
Sýning í Stóðhesta-
stöóinni á Litla-Hrauni
PÞ-Sandhóli. — Stóðhestastöö
Búnaðarfélags tslands að
Litla-Hrauni var almenningi til
sýnis fyrir skömmu, og kom
þangað þann dag mikiö fjöl-
menni úr héraðinu. Þorkell
Bjarnason ráðunautur kynnti
áhorfendum hestana.
Stóðhestastööin var stofnuö
1973, og voru Þorkell og Halldór
E. Sigurösson landbúnaðarráð-
herra aðalhvatamenn að stofn-
un hennar. Starfsmenn stöðvar-
innar eru þrlr — Þorgeir Vigfús-
son frá Húsatóftum bústjóri,
Þorvaldur Árnason tilrauna-
stjóri, sem er langskólagenginn
I kynbótafræöum, og Þorkell
Þorkelsson frá Laugarvatni,
sem er tamningamaður.
Þaö er til marks um áhuga
manna á kynbótastööinni, aö
henni hafa veriö gefnir tfu folar.
Annars kaupir stöðin álitleg
hestfolöld og elur þau upp, en
einnig eru þarna aldir upp hest-
ar fyrir hrossaræktarsambönd-
in. Folar eru leigöir til undan-
eldis, tilraunir gerðar meö fóör-
un, hagagöngu, aöbúnaö I húsi
og fleira. Nú eru I stööinni rúm-
lega fimmtiu hestar og nokkur
folöld ab auki. Tólf stóöhestanna
eru einkaeign og hafa verið til
tamningar i vetur. Eftirtektar-
vert var, hve hestarnir hafa
verið vel fóðraöir, sem og h«tt,
að þar virtist ekki vera neinn
slægur eða baldinn foli.
Þór frá Akureyri og Glaður frá Reykjum virðast góðvinir. Þór,
sem erundan Svip og Hrafntinnu 3250, gaf Haraldur Þórarinsson
á Syðra-Laugalandi stöðinni, en Glaður undan Gram frá Vatns-
leysu og Drottningu frá Reykjum. Hann er gjöf frá Jóni Guð-
mundssyni á Reykjum.