Tíminn - 01.06.1977, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 1. júni 1977.
11
titgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvaemdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Augiýs-
ingastjóri: Steingrímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur í Aðalstræti 7, slmi 26500 — afgreiðslusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523. Verð i iausasöiu kr. 70.00. Askriftar-
gjald kr. 1.300.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.
Ráðstefnan í Belgrad
Hinn 1. ágúst næstkomandi verða tvö ár liðin frá
þvi að æðstu menn þrjátiu og þriggja Evrópurikja,
ásamt æðstu mönnum Bandarikjanna og Kanada,
undirrituðu hina svonefndu Helsinkiyfirlýsingu.
Með þessari yfirlýsingu var lagður grundvöllur að
bættu og auknu samstarfi aðildarrikjanna á sviði
stjórnmála, viðskiptamála og félagsmála. En þó
grundvöllur sé jafnan mikilvægur, skiptir meira
máli, hvernig byggt er á honum. Þvi var það ákveð-
ið, að fulltrúar aðildarrikjanna skyldu hittast i
Belgrad að tveimur árum liðnum til að vega og
meta þann árangur, sem hefði náðst, og draga af
þvi ályktanir um starfið i framtiðinni. Ráðgert er
nú, að undirbúningur að Belgrad-ráðstefnunni hefj-
ist um miðjan þennan mánuð með undirbúnings-
fundi, sem verður haldinn i Belgrad, en sjálf ráð-
stefnan hefjist svo ekki fyrr en i ágúst eða septem-
ber eða jafnvel siðar.
Við þvi mátti aldrei búast, að stórfelldur árangur
næðist fyrstu misserin, enda gildir það um jafnVið-
tækt og viðkvæmt samstarf og hér er um að ræða,
að sigandi lukka er bezt. óneitanlega hefur miðað i
rétta átt á mörgum sviðum. Þannig hafa margvis-
leg gagnkvæm samskipti og viðskipti aukizt. Járn-
tjaldið milli austurs og vesturs er ekki slikt og það
var áður. Rikin austantjalds hafa dregið úr ýmsum
hömlum á fréttamiðlun, þótt vestrænir fréttamenn
telji, að enn standi margt til bóta. Fjölskyldum,
sem áður voru aðskildar, hefur verið gert auðveld-
ara að sameinast eða hittast og kannast íslendingar
við eitt frægt dæmi þess. En mörgum hömlum þarf
enn að ryðja úr vegi áður en hægt verði að segja, að
eðlilegt ástand hafi skapazt. En ástæða er til að
vænta, ef núverandi þróun helzt áfram, að það geti
orðið, þótt ekki gerist allt i einu. Hér verður ekki
siður að sýna þolinmæði en einbeitni, þvi að lang-
varandi tortryggni og misskilningi verður ekki eytt
á augnabliki. Aðalatriðið er að áfram verði haldið i
rétta átt.
I sambandi við undirbúning Belgrad-ráð-
stefnunnar er ekki sizt mikilvægt, að lögð verði
áherzla á hina jákvæðu hlið málanna og það, sem á-
unnizt hefur, verði ekki látið hverfa i skuggann fyrir
hinu, sem miður hefur farið. Mikilvægt er, að
mannréttindaþáttur Helsinki-yfirlýsingarinnar
verði rækilega ræddur, en ekki til að koma af stað
karpi og gagnkvæmum ásökunum um málefni Gyð-
inga i Sovétrikjunum eða blökkumanna i Banda-
rikjunum, heldur til að þoka þessum málum i rétta
átt. Siðustu ræður Carters forseta benda til, að hann
vilji vinna að mannréttindastefnunni á þennan hátt.
Framgangur mannréttindastefnu og frjálsari
samskipta byggist þó fyrst og fremst á þvi, að tor-
tryggni og misskilningi sé útrýmt. Fátt er mikil-
vægara i þeim efnum en aukið efnahagslegt sam-
starf. Þess vegna eru það mjög athyglisverðar hug-
myndir, að rætt verði á Belgrad-ráðstefnunni um
nánari samvinnu Evrópurikja á sviði orkumála,
samgöngumála og umhverfismála. Þótt ráðstefnan
sé ekki ákvörðunaraðili um þau mál, getur hún gef-
ið mikilsverðar visbendingar um tilhögun þeirra.
Það er sameiginlegt með ræðum, sem þeir Carter
og Brésnjef hafa haldið að undanförnu, að báðum er
ljóst, að heimurinn er nú annar en hann var fyrir 25-
30 árum. Sambúðin milli austurs og vesturs er að
færast i betra horf, en árekstrunum milli norðurs og
suðurs, þ.e. milli riku og fátæku þjóðanna, er að
fjölga. Þar eiga austrið og vestrið á ýmsan hátt
sameiginlegra hagsmuna að gæta. Það ætti að
verða eitt af verkefnum Belgrad-ráðstefnunnar að
ræða um og samræma stuðninginn við fátæku þjóð-
imarisuðri. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Trudeau vinnur
kosningasigra
Þeir bæta honum konumissinn
Pierre Trudeau
POLITISK strlösgæfa getur
tekiö snöggum og miklum
breytingum. Fyrir ári bentu
skoöanakannanir I Kanada til
þess, aö Ihaldsflokkurinn
myndi vinna mikinn kosninga-
sigur undir forystu hins nýja
leiötoga sins, Joe Clark.
Frjálslyndi flokkurinn, sem
haföi unniö mjög glæsilegan
sigur I þingkosningunum 1974
undir forystu Trudeaus for-
sætisráöherra, stóö þá mjög
höllum fæti. Efnahagsráöstaf-
anir stjórnarinnar sættu mik-
illi gagnrýni, en þær beindust
mjög aö þvi aö halda bæöi
kaupgjaldi og verölagi I skefj-
um.
Hagur Frjálslynda flokksins
stóö enn illa I september slö-
astliönum, þegar fylkisstjórn-
in I Quebec ákvaö aö efna til
kosninga ári áöur en kjör-
timabilinu lauk. Forsætisráö-
herra hennar, Robert Bou-
rassa, var þá talinn einn af
efnilegustu leiötogum Frjáls-
lynda flokksins I Kanada.
Hann þóttist sjá fram á, aö
hlutur Frjálslynda flokksins
myndi halda áfram aö versna
og þvl væri betra aö kjósa fyrr
en síöar. Honum varö hins
vegar ekki aö trú sinni. Flokk-
urinn missti ekki aöeins
meirihluta sinn á fylkisþing-
inu, heldur fékk aöeins 28
þingmenn kosna af 110 alls.
Flokkur Þjóöernissinna fékk
hins vegar hreinan meiri-
hluta, eöa 69 þingmenn alls.
Foringi hans, Rene Levesque,
myndaöi nýja fylkisstjórn,
sem hefur þaö aö markmiöi aö
gera Quebec aö sérstöku rfki,
en fyrir kosningarnar geröi
hann þetta þó ekki aö aöalmáli
kosninganna, heldur lofaöi aö
efna til þjóöaratkvæöa-
greiöslu um þaö innan tveggja
ára. Hann geröi efnahagsmál-
in aö aöalmáli kosninganna og
kenndi stjórn enskumælandi
manna um, aö hagur Quebec
haföi veriö fyrir borö borinn.
SIÐAN Levesque kom til
valda I Quebec hefur hann lýst
þvi sem ófrávlkjanlegri stefnu
sinni, aö gera Quebec aö sér-
stöku rlki og þvl muni hann
efna til umræddra þjóöarat-
kvæöagreiöslu á tilsettum
tlma. Hann gerir sér þó ljóst,
aö úrslitin eru engan veginn
ráöin, eins og sjá má á þvl, aö
þótt flokkur hans fengi þing-
meirihluta i fylkiskosningun-
um I haust, fékk hann ekki
nema 41% greiddra atkvæöa.
Sigur hans byggöist á þvl, aö
kosiö er I einmenningskjör-
dæmum. Levesque hefur til aö
styrkja stööu sina sett þaö mál
á oddinn, sem hann telur væn-
legast til sigurs. 1 byrjun april
lét hann birta hvlta bók um
fyrirhugaöa lagasetningu um
tungumál I Quebec. Sam-
kvæmt þessum fyrirætlunum
veröur franska aöalmáliö I
Quebec, en nú skipa franska
og enska jafnan sess.enda þótt
um 85% íbúanna tali frönsku,
en 15% ensku. Á margan hátt
yröi þrengt mjög aö enskunni,
enda bersýnilega stefnt aö þvl
aö útrýma henni sem mest.
Meðal þjóöernissinnaöra
Frakka mælast þessar fyrir-
ætlanir vel fyrír, en hjá öörum
hefur þetta ýtt undir ótta um
að mörg fyrirtæki flytji frá
Quebec, en mörg helztu fyrir-
tækin eru I eign enskumælandi
manna.
TRUDEAU forsætisráöherra
tók strax afstööu gegn þessu
fyrirhugaöa málafrumvarpi,
en taldi þó ýmis ákvæöi þess
geta veriö til athugunar. Jafn-
framt kæmi til athugunar aö
efla verulega heimastjórn I
Quebec og raunar I öörum
fylkjum Kanada ekki síöur.
Hann hefur m.ö.o. reynt aö
finna milliveg I þessum deil-
um. Liklegt þótti, aö auka-
kosningar, sem fóru fram til
kanadiska þingsins I fimm
kjördæmum I Quebec 24. f.m.,
gætu oröiö nokkur mælikvaröi
á afstööu kjósenda til þessarar
stefnu hans. Flokkur þjóöern-
issinna ákvaö aö taka ekki
þátt I kosningunum, en spáö
var, aö ýmsir fylgismenn hans
myndu skipa sér um Ihalds-
flokkinn. Trudeau lét mikiö til
sln taka I öllum þessum kjör-
dæmum. Niöurstaöan var sú,
aö Frjálslyndi flokkurinn hélt
velli I fjórum þeirra, en I þvl
fimmta hélt hinn svonefndi
Þjóölánaflokkur velli. Ihalds-
flokkurinn bætti heldur at-
kvæöatölu sfna, en þó miklu
minna en búizt var viö. Hann
varö þó fyrir ööru meira
áfalli, þvi aö sama dag fór
fram aukakosning I kjördæmi
á Prince Edward Island, sem
Ihaldsflokkurinn hefur haldiö
samfleytt I 25 ár, en missti nú
til Frjálslynda flokksins.
Crslit þessi þykja sýna, aö
Frjálslyndi flokkurinn sé aö
styrkja stööu sfna aö nýju, og
þó einkum Trudeau forsætis-
ráöherra. Strlösgæfan viröist
hins vegar vera aö bregöast
Ihaldsflokknum. Hitt getur
hins vegar verið umdeildara,
hvort telja beri sigur Frjáls-
lynda flokksins i aukakosn-
ingunum I Quebec einnig
merki um undanhald hjá
flokki franskra þjóðernis-
sinna. Þaö viröist þó ekki
styrkleikamerki, aö hann taldi
hjásetu henta sér bezt aö
þessu sinni.
Strax eftir aö kunnugt varö
um úrslit kosninganna, birti
Trudeau yfirlýsingu um, aö
Margaret kona hans heföi sótt
um skilnaö og fengiö
hann, en þrjú börn þeirra
hjóna veröa I umsjá Trudeaus.
Hjónaband þeirra hefur þótt
stirt aö undanförnu, enda mik-
ill aldursmunur, þar sem hann
er 57 ára, en hún 28 ára. Ekki
þykir llklegt, aö hjónaskilnaö-
urinn muni veikja Trudeau
pólitiskt. þ.Þ.
Frá hveitibrauösdögum Trudeau-hjónanna