Tíminn - 30.06.1977, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 30. júni 1977
„Sem framrétt
vinarhönd”
— Stutt rabb viö dr.
Valdimar J. Eylands
Þaö hefur trúlega ekki farið
framhjá mörgum, að á háskóla-
hátfðinni á laugardaginn var,
voru nokkrir menn sæmdir
heiöursdoktorsnafnbót viö liá-
skóla islands. Einn þeirra var
Valdimar J. Eylands, en hann
hefur um áratuga skeið verið
meöal fremstu forystumanna i
kirkjumálum islendinga vestan
hafs.
Prestur í
hálfa öld
Dr. Valdimar J. Eylands var
svo vinsamlegur að klípa af
naumum tima sínum á meðan
hann stendur við hér á landi og
svara nokkrum spurningum
blaðamanns. Fundum okkar
bar saman vestur á Hávalla-
götu, þar sem hann dvelst á
meðan hann er i Reykjavik, og
fyrsta spurningin, sem borin
var fram var ekki frumlegri en
þetta:
— Ert þú búinn að vera lengi
hér núna að þessu sinni, Valdi-
inar?
— Ég hef dvalizt hér siðast
liðnar tvær vikur, eða rúmlega
það. Ég kom með hópferðinni,
sem kom hingað frá Winnipeg
14. þessa mánaðar, en varð að
hverfa skyndilega vestur um
aftur vegna fráfalls konu minn-
ar. HUn hafði verið veik nokkra
undan farna mánuði, en þó var
búizt við því að hún myndi halda
lifienn um óákveðinn tima. Svo
breyttist þetta skyndilega, og
þegar það var allt um garð
gengið, snéri ég aftur til Islands
til þess að vera viðstaddur þá
hátið Háskóla Islands, sem mér
hafði verið boðið til, og mér til-
kynnt, að þar yrði ég sérstaks
heiðurs aðnjótandi. Ég tók með
mér tvo sonarsyni mina, unga
menn, annan tuttugu og timm,
og hinn tuttugu og þriggja ára,
og konu eldra bróðurins. Þetta
unga iói'k er nú á minum snær-
um hér, og hugmyndin er að
sýna þeim ýmislegt hið helzta
hér á gamla landinu, og gefa
þeim einhverja hugmynd um
landið og þjóðina. Við leggjum á
stað norður i land, núna seinna i
dag, og munum halda noröur i
átthaga mína i Viðidal i Húna-
vatnssýslu. Ég fæddist á Lauf-
ási í Viðidal og sleit barnsskóm
minum þar og átti þar heima,
þótt ég væri i skóla, bæði á
Hvammstanga, á Akureyri, þar
sem ég tók gagnfræðapróf, og
svo i menntaskólanum i
Reykjavik, þar sem ég stundaði
nám í tvö ár, En þá andaðist
faðir minn, og þar með þraut
allan fjárstyrk til min, svo ekki
var um annaö að gera en að
hætta og leita annarra úrræða.
Ég fór þá vestur um haf, aðal-
lega til þess að leita mér frek-
ara náms, þvi að þangað stefndi
hugur minn. Ég komst fljótlega
i kynni við kirkjulega leiðtoga,
sem hjálpuðu mér til þess að
halda áfram námi, fyrst i
menntaskóla, þar sem ég lauk
prófi, sem er heldur meira en
stúdentspróf hér, eiginlega eins
og eitt ár við heimspekinám að
stúdentsprófi loknu.
Þar næst tók við guðf ræðinám
með venjulegu cand. theolprófi.
Ogað þvi loknu var ég vígður til
prestsskapar, og hef verið
prestur siðan. Ég átti fimmtíu
ára prestsskaparafmæli fyrir
rúmu ári. Ég var prestur i
tveimur rikjum i Bandarikjun-
um og tveimur fylkjum i
Kanada. Lengst starfaði ég i
Winnipeg, við Fyrstu lúthersku
kirkjuna þar, þvi að þar var ég i
rúm þrjátiu ár. Þar var mikið
að gera, þvi ég messaði bæði á
islenzku og ensku hvern helgan
dag.
t>eir vildu ekki
vera án kirkju
— Hérá borðinu fyrirframan
okkur liggur bók eftir þig. Er
hún nýkomin út?
— Já, hún var rétt að koma.
Mér var afhent þetta eintak
daginn sem Háskólahátiðin var
haldin. Þetta eru fyrirl estrar,
sem ég flutti hérna i Háskóla Is-
lands haustið 1975. Þeir eru tiu
talsins og fjalla um kirkjusögu
Vestur-tslendinga frá upphafi
til vorra daga, en auðvitað er
aðeins um yfirlit að ræða, þvi
ekki verður svo langri sögu
komið allri fyrir i tiu erindum.
Þjóðkirkja tslands og Menning-
arsjóður standa að þessari út-
gáfu.
— Eru einhver efnisatriði i
bók þinni, sem eru þér ofar i
huga en önnur?
— Það sem gengur eins og
rauður þráður i gegnum þessa
bók, er viðleitni tslendinga vest-
an hafs til þess að halda við is-
lenzku þjóðerni og efla kristna
trú samkvæmt þeim skilningi
sem þeir höfðu á henni, þegar
þeir komu vestur um haf i upp-
hafi.
Hinni fyrstu kynslóð Vestur-
tslendinga — og einnig annarri
kynslóðinni að nokkru leyti —
var það kappsmál að miða sem
flest við tsland, islenzka arf-
leifð, íslenzka sögu og islenzk
viðhorf. Það var oft spurt:
Hvernig lita menn á þessi mál á
Islandi? Og kirkjunnar menn
spurðu: Hvernig er kennt i
kirkjunni á tslandi? Svörinurðu
auðvitað margvisleg, þvi að
kenningin var ekki alltaf eins
hér á landi. Sjónarmiðin voru
mismunandi, sem ýmsir leið-
togar stýrðu og túlkuðu. Vestan
hafs tóku menn mið af þessari
afstöðu, og af þvi sköpuðust oft
deilur, sem mörgum eru kunn-
Dr. Valdimar J. Eylands
ar, og óþarft aö rekja. En við-
miðunin var þessi: Hvað er
kennt heima á lslandi?
Vestur-Islendingar sýndu
mikla fórnfýsi og dugnað i sam-
bandi við kirkjumál sin. Þegar
þeir komu til Ameriku þekktu
þeir ekkert til kirkjulífs eða
annars félagslifs þar i landi. En
þeir fundu brátt, að þeir gátu
ekki verið án kirkjulegrar starf-
semi. Hinir eldri menn að
minnsta kosti vildu ekki ala
börn sin upp i umhverfi, þar
sem áhrif kirkjunnar náðu ekki
til. Þeir trúðu þvi, að kirkjan
hefði nokkuð það að boða æsk-
unni, sem að gagni mætti koma i
lifsbaráttunni. Þess vegna
reistu þeir kirkjur og stofnuðu
söfnuði. — Þetta er rauði þráð-
urinn i bók minni. Um þetta er
rætt, og ýmsar hliðar þessa
máls, sem er mjög margslung-
ið.
„Ekki veitt mér
einum”
— Og nú hefur þú, eftir langt
og mikið starf að kirkjumálum
Vestur-íslendinga, verið kjörinn
heiöursdoktor við Háskóla ts-
lands.
— Já. Sú viðurkenning er mér
mikið persónulegt fagnaðarefni.
Það er oft sagt, að þegar menn
séukomnirá áttræðisaldur, hafi
þeir lifað sitt fegursta. En mér
finnst ég nú að vissu leyti hafa
lifað mitt fegursta á laugardag-
inn var, þegar mér var veitt
þessi heiðursnafnbót i Háskóla
tslands, sem er æðsta gráða,
sem háskólinn hefur á valdi sinu
að veita. Ég tek við'þessari við-
urkenningu með auðmýkt og
þakklæti, og með þeim skiln-
ingi, að hún sé ekki aðeins veitt
mér einum, heldur lika sam-
starfsmönnum að kirkjumálum
vestanhafs, en þeireru nú flest-
irlátnir. Ég er hinn eini vestur-
islenzkra presta, sem varið hafa
allri ævi sinni til þess starfs, og
enn er á lífi. Ég var yngstur,
þegar ég gekk til þessa starfs,
og hinir eru nú allir gengnir
grafar veg fyrir löngu. Ég tek
þvi við þessum heiðri, ekki að-
eins sem viðurkenningu fyrir
mitt starf, heldur einnig sem
viðurkenningu til þeirra, gömlu
mannanna, sem unnu að kirkju-
málum Vestur-Islendinga á
undan mér, og til allra starfs-
bræðra minna vestan hafs, lif-
andi og látinna.
Égtek við þessum heiðri, sem
framréttri vinarhönd frá Há-
skóla tslands til okkar allra,
Vestur-Islendinga. — VS.
Hjörtur Eirlksson
Hjörtur Eiriksson, framkvæmdastjóri
Iðnaðardeildar SÍS:
Pað þarf að skatt-
leggja sjávarútveg-
inn meira en gert er
Á Iðnþróunarráðstefnunni á
HUsavik, flutti Hjörtur Eiriks-
son framkvæmdastjóri Iönaðar-
deildar Sambands islenzkra
samvinnufélaga erindi. Kom
hann vfða við, og drap meðai
annars á hve slælega hefði verið
staðið við þau loforö er iðnaðin-
um voru gefin við inngöngu ts-
lands i EFTA. Við báðum hann
að gera lesendum Timans grein
fyrir sjónarmiðum sinum i þvi
máli, auk annarra atriða er
fram komu i erindi hans.
Iðnaðurinn situr við
annað borð en sjávar-
útvegurinn
— Hvað snertir inngönguna i
EFTA eru það nokkur atriði
sem ég tel að nokkuð skortiá að
hafi staðizt. Það var eitt af lof-
orðunum að islenzkur iðnaður
skyldi hafa sömu fyrirgreiðslu
og aðrir atvinnuvegir, en æði
mikið vantar á að svo sé.
Iðnaðurinn býr við mun hærri
meðalvexti heldur en sjávarút-
vegur og landbúnaður. Jafn-
framt er öll fyrirgreiðsla af
opinberri hálfu til iðnaðar miklu
minni heldur en til þeirra at-
vinnugreina sem ég minntist á.
Ég tel að landbúnaður og iðnaö-
ur verði að starfa og standa
saman. En það er ekki til hag-
ræðis fyrir þessa atvinnuvegi að
taka af öðrum og gefa til hins.
Það verður að ganga þannig frá
hnútunum að þeir fái báðir það
fjármagn, sem nauðsynlegt er
til uppbyggingar. Það er eitt
atriði sem mig langar til að
benda á. Litum á alla þá fyrir-
greiðslu sem sjávarútvegurinn
fær i sambandi við fiskileitar-
skipin, i sambandi við alla þá
visindamenn sem starfa fyrir
hann, eða þá landbúnaðurinn
með Búnaðarfélagið og alla
ráðunautana. Iðnaðurinn hefur
ekkert i likingu við þetta. Hann
hefur að visu stofnun eins og út-
flutningsmiðstöð iðnaðarins,
sem fékk úthlutað 12 milljónum
króna á fjárlögum. Þennan mis-
mun verður að jafna. En við er-
um vist komnir æði langt frá
upphaflegu spurningunni. Aður
var ég búinn að minnast á vext-
ina og lánamálin, og vildi þvi nú
ræða annan lið, ekki siður
veigamikinn.
Hráefnin verða að vera
á heimsmarkaðsverði
— Það er augljóslega mikils
vert f yrir okk ur a ð fá hráefnin á
heimsmarkaösverði, ef við eig-
um að vera samkeppnisfærir á
erlendum mörkuðum. Verð-
lagning á ull og skinnum hefur
verið i höndum ákveðinna aðila,
þvi ráðum viö engu um verð
vörunnar. Þessir aðilar ganga
Framhald á bls. 19.