Tíminn - 17.07.1977, Blaðsíða 4

4
Sunnudagur 17. júli 1977
Hagræðing forsenda bættrar efnahagsafkomu
KEJ-Reykjavik — Margt haf-
ast mennirnir að og starfsemi
og framleiðsla er enda forsenda
þess að við lifum og getum
skapað menningu okkar og
komizt vel af efnahagslega. Þar
sem á undanförnum árum hefur
verið verulegur uppgangur i
hagræðingarmálefnum hér á
landi og menn almennt sam-
mála um að hagræðing sé for-
senda þess að við verðum sam-
keppnishæfir i iðnaðarfram-
leiðslu, fórum viö á Timanum á
stúfana að aðgæta hvað væri að
gerast i hagræðingarmálefnum
og hver staðan er i dag.
Hagræöing er i sjálfu sér ekk-
ert nýtt fyrirbrigði. 011 verkþró-
un, tækniþróun og þróun i fram-
leiðsluháttum er hagræðing og
slikir hlutir hafa ávallt átt sér
stað. Sú hagræöing sem nútima-
framleiðsluhættir krefjast er
einkum vélvæðing, aðrar leiðir
til afkastaaukningar og full-
komið skipulag og eftirlit.
Með hagræöingu aukum við
afköst með minni tilkostnaði,
sem aftur þýðir arðbærari
framleiöslu fyrir þjóðarbúið.
Með þvi að spara starfskraft á
einum stað getum við aukið
framleiðni á öðrum stað þar
sem vantar starfskraft og engin
vél getur komið i stað hans.
Þannig má lengi telja og aug-
ljóslega leiðir það af sjálfu sér
að hagræðing i rekstri er þjóð-
hagslega hagkvæm. En hvernig
er ástandið á tslandi, hvað höf-
um við gert i hagræðingarmál-
um? Til þess að svara þessum
spurningum og ótal öðrum sner-
um við okkur til fjögurra sér-
fróðra manna.
> ** J ' '" Y" ^ 4'' ■'' 1 ": í 'I ' fl n-w 5 i« 1 n>ms ! n»m | nnw 1 ntim 1 HilKM 1 HSW* SiiW* !«(».« ttíijsk .. . ■ 'k 1 **» | £||Jj
i v I ! !
Vélvæöingu og skipulagi hefur fleygt fram f mjólkuriðnaði.
Hagræðing og sérhæfing skilyrði
þess að við verðum samkeppnishæf
á fríverzlunarmarkaði - segir Ólafur Guðlaugsson hjá VSÍ
— Almennt
má segja aö sé fólk vel upplýst
um eöli breytinganna og fær aö
fylgjast meö hvaö til stendur
verður þaö jákvætt gagnvart
hagræöingu og hún gengur þá
átakalaust fyrir sig, sagöi ólaf-
ur Guölaugsson, tæknifræöingur
hjá tæknideild Vinnuveitenda-
sambands tslands i sambandi
viö Timann. Starfsemi tækni-
deildar sagöi hann aö væri fjór-
þætt, aö gera samninga um af-
kastahvetjandi kerfi, fræöslu-
starfsemi, útgáfustarfsemi og
ráðgefandi þjónusta. Aö þessum
málum vinna tveir tæknifræö-
ingar hjá VSt og stendur þessi
þjónusta öllum meðlimum
Vinnuveitendasambandsins til
boða, yfirleitt endurgjaldslaust,
en einhverjar greiðslur koma
fyrir sé um stórtæk verkefni að
ræða.
— Við islendingar erum
vissulega á eftir þeim þjóöum
sem lengst eru komnar á þessu
sviði. Almennt má þó segja að á
sl. árum hafi orðið veruleg
breyting i rétta átt i hagræð-
ingarmálum hér á landi.
Skiljanlega er hér um þróunar-
atriði að ræða og einkum þarf
hugarfarsbreyting að koma til i
þessum málum. Oft er lika eins
og kynslóðaskipti þurfi aö eiga
sér stað til þess að vel gangi.
Hagræðing i þvi formi sem
hún þekkist i dag hér á landi,
þ.e. skipulögð af sérfræðingum,
er tiltölulega ný af nálinni. T.d.
er tæknideild VSl stofnuð árið
1965, en þá var nokkur vakning i
þessum málum, einkum i frysti-
húsunum. Það er heldur engin
spurning að hagræðingin á sinn
stóra þátt i uppgangi islenzks
iðnaðar. An hagræðingar i
rekstri erum við ekki sam-
keppnisfærir á nokkurn hátt.
Er kerfiö hvetjandi fyrir hag-
ræðingu?
— Framleiðendur eru háðir
miklu eftirliti á ýmsum sviðum
og almennt er það ekki hvetj-
andi. Til að kerfið geti kallast
hvetjandi þyrfti einnig meiri
fyrirgreiðsla aö koma til.
— Hvetjandi launakerfi hafa
mjög komið til hér á landi á
undanförnum árum sem liður i
hagræðingu. Að slikt kerfi
heppnist byggist mjög á góðu
samstarfi við verkafólkið og
yfirleitt þykir þvi slikt til bóta.
Að undanförnu hefur siðan
hvetjandi hópbónuskerfi verið
að ryðja sér mjög til rúms og
reynist yfirleitt vel.Það ermiklu
manneskjulegra, og er þvi nú
yfirleitt komið á þar sem ein-
staklingsbónus var tæplega
framkvæmanlegur.
— Vinnuveitendur leita til
okkar með margs konar mál.
Fyrir utan ráðgjöf varðandi
hvetjandi launakerfi má benda
á arðsemisútreikninga, starfs-
mato.fl.T.d. er það algengt ein-
kenni á umsvifamiklum fyrir-
tækjum að þau eru að burðast
með arðlausa framleiðslu i
bland og þekkist viða um heim.
Hér hefur nokkuð skort á að
bókhald væri notað sem stjórn-
tæki og hjálpargagn við fram-
leiðslustýringu. Með sérstakri
uppsetningu bókhalds má fylgj-
ast með arðsemi einstakra
vörutegunda betur en nú er
gert. Við þetta aðstoðum við
m.a.
— Almennt má segja að skiln-
ingur á eðli hagræðingar hafi
farið vaxandi hér á landi, bæði
af hálfu starfsfólks og atvinnu-
rekenda. T.d. er aukinn skiln-
ingur i dag á þvi að starfsfólk
sem hefur góðan viðgerning og
aðbúnað á vinnustað skilar betri
afköstum og er að öllu leyti betri
starfskraftur. Þetta skilja at-
vinnurekendur, þótt fjárhagsleg
afkoma fyrirtækjanna setji
þeim oft þröngar skorður i þess-
um efnum.
Með aðild tslands að fri-
vezlunarbandalagi varð nauð-
syn á hagræðingu afgerandi
Friverzlun hvetur til stórrekstr-
ar, meiri sérhæfingar og háþró-
aðrar framleiðslutækni. 1 sjálfu
sér er þetta hagræðing, og el
hún er ekki á fullkomnu stigi
verða fyrirtækin aldrei sam
keppnisfær á svo stórum mark-
aði. A tslandi er þróun slikra
háþróaðra framleiðslufyrir
tækja komin vel á legg og af
aukinni þróun hljótum við ai
stefna, sagði Ölafur Guðlaugs
son að lokum.
Af er nú sem áöur var aö öll spunavinna fór fram i baöstofum. A
myndinni sjást timanna tákn en án hagræöingar væri enginn
hagvöxtur.
AÐ GÆTA HAGSMUNA
VERKAFÓLKS
— rætt við Sigurþór Sigurðsson hagræðing
— Hérna hjá
Alþýöusambandinu hafa hag-
ræöingar verið starfandi allt frá
þvi 1966 að Iðnþróunarstofnunin
menntaöi slika til starfa, sagöi
Sigurþor Sigurðsson hagræöing-
ur hjá Alþýöusambandinu i
samtali viö Tímann. — Starf
okkar er einkum fólgiö i þvi aö
aðstoða félögin viö aö gæta
hagsmuna meölima sinna I
kjarasamningum, einkum þeg-
ar upp eru tekin svokölluö af-
kastahvetjandi kerfi, þ.e.a.s.
bónuskerfi, bætti Sigurþör viö.
— Þetta gengur yfirleitt
þannig fyrir sig, að á vegum
fyrirtækjanna eru menntaðir
hagræðingar fengnir til starfa
til að meta meðalafköst og gera
tillögur um vinnuaðstöðu og
þess háttar. Þegar samið er um
þessi meðalafköst og greiðslur
fyrir umframafköst, kalla fé-
lögin okkur til aðstoðar við slika
samninga, og vinnuveitendur
hafa einnig eigin hagræðinga til
aðstoðar. Þannig er starf okkar,
eins og ég áður sagði, einkum
fólgið i þvi að gæta hagsmuna
verkafólks.
— Getur hagræðing, sem at-
vinnurekendur standa fyrir,
ekki orðið neikvæð fyrir verka-
fólkið?
— Jú, hugsanlega getur hag-
ræðing sem fyrirtækin standa
fyrir,orðið neikvæð fyrir starfs-
fólkið, þó held ég að það teljist
til undantekninga, auk þess sem
hagræðing utan samninga er
mál atvinnurekenda og kemur
ekki til okkar kasta, sagði Sig-
urþór. Hann taldi t.d. að bonus-
kerfin væru almennt vinsæl hjá
fólki, það vildi a.m.k. ekki
leggja þau af þegar um slikt
væri rætt. Þau gefa hærri laun,
en leggja að sjálfsögðu meira á
fólkið.

Kerfið stuðlar ekki að hagræðingu
— rætt viö Leó Jónsson hjá Iðnþróunarstofnun
— Ef satt skal
segja tel ég aö viö séum ekki
enn farin aö vakna til vitundar
um gildi hagræöingarinnar,
sagöi Leó Jónsson rekstrar- og
véltæknifræöingur hjá Iön-
þróunarstofnuninni í samtali viö
Timann. Leó sagöi ennfremur,
aö islenzka verölagningarkerfiö
banni hreinlega framleiöni og
hagræöingu og þvi sé ekki aö
furöa þó atvinnurekendur, t.d.
iönrekendur, séu þess litt fýs-
andi aö kasta fjármunum tii
hagræöingar án þess aö hafa
hinn minnsta ágóöa af þvi
sjálfir — nema siöur sé.
Sem dæmi nefndi Leó ofn,
sem kostar tiu þús. kr. i fram-
leiðslu. Ef framleiðandi ofnsins
fengi sér hagræðing, sem að
sjálfsögðu kostar sitt, og af-
rekastur starfs hans yröi helm-
ingslækkun á framleiöslu-
kostnaði, þýddi það jafnframt
helmingslækkun á ágóða fram-
leiðandans af hverjum ofni
samkvæmtlögboöinni prósentu-
álganingu á Islandi. Miðað við
islenzkar markaðsaðstæður er
ekki nokkur möguleiki á að selja
tvöfalt meira af slikri vöru þó
hún lækki verulega i verði og
þetta þýðir að sjálfsögðu að
framleiðandinn fer með skertan
hlut frá borði. Þó dæmið sé
mjög einfaldað segir þaö sina
sögu og skýrir áhugaleysið hjá
islenzkum iðnrekendum á þvi að
kosta miklu til hagræðingar.
— Þau fyrirtæki, sem mestan
áhuga hafa á hagræöingu eru
þausemekkianna eftirspum, og
það sem þau sækjast eftir er
aukin velta, ekki hreinn ágóöi,
sag öi Leó Jonsson ennf rem ur.
Leó Jónsson starfar hjá Iðn-
þróunarstofnun og hefur þar
umsjón með tækni-bóka- og
filmusafni og veitir I tengslum
við það tæknilega upplýsinga-
þjónustu. 1 bókasafninu er auk
timarita um 6000 titlar og geta
menn fengið lánaðar bækur
þarna. Tjáði Leó okkur að
margir hefðu notaö sér þessa
þjónustu, en þeir væru kannski
fleiri sem ekki gerðu það þrátt
fyrirnauðsyn.Þóhefur tekiztað
aðstoða marga, og augljóst er
að full þörf er fyrir þjónustu
sem þessa. — T.d. geta menn
komið hingað með spurningar
um fjármagnsöflun, vélar og
ótal margt fleira hyggist þeir
setj a á fót einshvers konar iðnað
og við munum aðstoða á alla
lund, sagði Leó.
A vegum Iðnþróunarstofn-
unarinnar voru fyrstu hag-
ræðingarráðunautarnir mennt-
aðir hér á landi árið 1966. Sagði
Leó, að allir þeir, sem þá voru
menntaðir, séu nú starfandi
hagræðingar hér á landi. Þá eru
árlega haldin námskeið á veg-
um stofnunarinnar og hafa þau
verið geysilega vel sótt. Þar er
m.a. kenndar vinnurannsóknir,
aðferðarrannsóknir, skipulags-
tækni o.fl. Standa þessi nám-
skeið frá byrjun okt. til loka
febrúar og eru þau yfirleitt 4 á
vetri.