Tíminn - 17.07.1977, Blaðsíða 16

Sunnudagur 17. júli 1977
16
ÞEIR LEITA AÐ
Hvers vegna
verðum við
ekki 400 ára?
Þetta getur
virzt heimsku-
leg spurning,
en vísinda*
menn eru nú
að kanna
leyndardóm
öldrunarinnar
með tilraun-
um á dýrum.
Þeir eru þeg-
ar komnir á
slóðina. Einn
þeirra segir:
— Við komum
í veg fyrir að
líkaminn
eldist — við
stöðvum
tímann!
Þar til fyrir skömmu var
öldrun svo dljós og lltt rannsök-
uð fræðigrein, að ungir visinda-
menn kusu helzt að sniðganga
hana. En nú er öldin önnur, bæði
hvað varðar kunnáttu þeirra
visindamanna, sem helga sig
þessum fræöum, svo og mikil-
vægi árangurs rannsóknanna.
Menn hafa komizt að nægum
niðurstöðum til að fullyrða að
öldrunina sé að sjá i allt öðru
ljósi en áður. Til dæmis hafa
þeir uppgötvað að liffærin
hrörna ekki með hækkuðum
aldri. Það að sllkt var talið áð-
ur, átti rót að rekja til þess, að
þau liffæri sem rannsökuð voru,
voru yfirleitt úr gömlu fólki eða
gömlum tilraunadýrum, sem
höfðu verið haldin sjúkdómum.
Það er tildæmis ekki almennt,
að heilafrumum fækki með
aldrinum og testeronmagnið
minnkar heldur ekki. Hraust
hjarta eldist ekki teljandi og
gömul lifur er jafngóð ungri,
þegar um er að ræða til dæmis
að losa sig við áfengi.
Þegar nútima visindamenn
eru spurðir hvemig menn á borö
við Adenauer og Churchill hefðu
getað gegnt leiðtogastörfum á
þeim aldri sem venjulegt fólk er
taliðkalkað orðið, svara þeir: —
Vegna þess að þeir voru heil-
brigðir á þeim aldri sem flest
fólk er orðið veikt.
Læknisfræðileg atriði i sam-
bandi við öldrun eru margvis-
leg. I nútfma læknisfræði geta
menn til dæmis hrósað sér af þvi
að hafa lengt meðalævi manns-
ins. 1 Bandarikjunum var
meðalaldur árið 1900 46,2 ár hjá
karlmönnum og 48,3 ár hjá kon-
um. Nú eru þessar tölur 68,3 ár
og 75,9 ár, en þarna er að mestu
um að ræða sigurinn yfir smit-
sjúkdómum. En þar finnst
mörgum böggull fylgja skamm-
rifi. Sumir segja, að með þvi að
lengja lifiö, hafi læknavisindin
einnig aukið þjáningarnar.
Hjartasjúkdómar, heilablóðfall
og krabbameinið skelfilega eru
nú helztu dauöaorsakir manns-
ins.
Oldrunarfræðingar eru sann-
færðir um að áhrifarikasta að-
ferðin til að vinna gegn helztu
ellisjúkdómum nú, sé ekki að
sigrast á þeim hverjum á fætur
öörum, heldur öllum f einu. Slikt
er gert með þvi að framlengja
starfsemi eölilegs varnarkerfis
likamans gegn sjúkdómum.
Frestun
breytingaaldursins
Þekktur öldrunarfræðingur,
Roy L. Walford, sem starfar við
Kaliforniuháskóla, telur að
læknavisindin séu komin að
krossgötum.
Hann hefur búið til „ævilinu-
rit” til að gefa mynd af þvi sem
framtlðin ber I skauti sinu, ef
spá hans rætist. Æsku- og ung-
dómsárunum fjölgar að mun,
gelgjuskeiðið hefst ekki fyrr en
upp Ur tvltugsaldrinum og
breytingaaldurinn ekki fyrr en
eftir sjötugt. Ellisjúkdómum er
þannig frestað, og það timabil,
sem þeir herja, veröur styttra
en áður. Þeir tiu af hundraði,
sem langlifastir verða, munu
einnig verða ellihrumir eins og
nú, en þar sem þeir verða mun
eldri, lækkar hundraðstala
þeirra.
Myndinljótaum aukinn fjölda
elliærra öldunga á sér enga stoð
I raunveruleikanum, segir Wal-
ford.
Aðalverkefni heilans
Eins og oft vill verða I visind-
unum, hafa margar nýjar upp-
götvanir verið gerðar, þegar i
rauninni er verið að rannsaka
eitthvað annað. 1 þessu tilfelli
voru mikilvægari rannsóknirn-
ar I sambandi við stjórnstöðvar
heilans. A seinustu 20 árunum
hafa menn oröið margs visari
um hina svonefndu „tauga-
miðla” t.d. dopamin. Þeir miðla
merkjum til taugastöðvanna og
hafa mikil áhrif á margs konar
tilfinningar og framkvæmdir,
allt frá skapbrigöum til vöðva-
hreyfinga.
Hvað öldrunina varðar, verka
þessi efni á tvo hluta heilans,
sem eru i tengslum hvor við
annan, thalamus, sem stjómar
vöðvahreyfingum, og hypo-
thalamus, sem stjórnar aðal-
kirtli likamans, heiladinglinum.
Heiladingullinn gefur frá sér
hormóna þá sem stjórna efna-
skiptum, vexti og æxlun. Onnur
kerfi taugastöðva I hypothal-
mus stjóma hungri, likamshita,
vökvajafnvægi, blóðþrýstingi,
hraða hjartans og mörgu ööru.
Þegar visindamönnunum
varð ljóst, að hypothalamus var
mikilvægasta stjómstöð starf-
semi likamans, fóru þeir auðvit-
að að velta fyrir sér, hvaða hlut-
verki hann gæti gegnt I sam-
bandi við öldrunina. En fyrsta
merki þess að taugamiðlarnir
sjálfir skiptu þarna máli kom i
ljós, þegar verið var að rann-
saka eðli Parkinsonsveikinnar.
Sá sjúkdómur, sem hefur I för
með sér að sjúklingurinn getur
ekki stjórnað hreyfingum sin-
um, hafði lengi verið rann-
sóknarefni sérfræðinga, þar
-sem hann virtist að mörgu leyti
vera óti'mabær élli. En svo var
það um miðjan sjöunda áratug-
inn, að visindamenn komust aö
raun um, að aðalástæða sjúk-
dómsins er skortur á tauga-
miðlinum dopamini. Nokkrir
sjúklingar, sem fengu stóra
skammta af L-dopa, stóðu upp
úr hjólastólunum og gengu.
Þegar ljóst varð, hve mikil áhrif
dopaminiö hafði á tahalmus,
tóku visindamenn að ihuga,
hvernig þauyrðu á nágrannann,
hypothalmus.
Gamlar mýs yngjast
Margir yngri visindamenn I
Bandarikjunum hafa nú sannað
að áhrifin eru greinileg. Þeir
starfa að mestu leyti með mýs,
þvi efnasamsetning I músaheil-
um er svo lik og I mannsheilúm,
að visindamenn tala um þær
sem „smáfólk”. Liffræðingur-
inn Caleb E. Finch og samtarfs-
menn hans uppgötvuðu, að þeg-
armýsnar eltust, urðu truflanir
I efnaskiptum þeirra. Sérstaka
athygli vakti skortur á dopa-
mini, bæði I thalamus og hypo-
thalamus.
— Við teljum, segir Finch, —
að Parkinsonsveiki sé óeðlilega
hröð þróun þess sem við köllum
öldrun. Yfirleitt minnka áhrif
dópamfns hjá öllum spendýrum
með aldrinum.
Vel þekktur visindamaöur,
George C. Cotzias, sem var
fyrstur til að kynna L-dopa sem
lyf við Parkinsonsveiki, hefur
gefið mUsum mat, sem I eru
mismunandi skammtar af
þessu lyfi. Hann og samstarfs-
menn hans hafa komizt að raun
um að dýr sem fá stóra
skammta (160 mg daglega) lifa
10% lengur en þá 28 mánuði,
sem meðalaldur þeirra er.

W. Donner viö Roche-stofnunina I New Jersey er á slóö öldrunar hormóns, sem hann telnr að heiladingull
inn taki að framleiða strax eftir kynþroskaaldur. Hann vonast til að geta einangrað þetta efni og
fundið mótefni.