Tíminn - 17.07.1977, Blaðsíða 17

Sunnudagur 17. jdll 1977
17
ÆSKULINDINNI
Margar þessara músa viröast
ungar seint á ævinni.
NU á timum, þegar fólk væntir
þess að læknavisindin geri
kraftaverk, er ekki óhugsandi,
að árangur, sem er svona
greinilegur, komi af stað hrein-
um L-dopa faraldri. En Cotzias
fer varlega i sakirnar um full-
yrðingar um músatilraunir sin-
ar, þó að nú sé vitað, að þeir
sem þjást af Parkinsonsveiki og
taka L-dopa, geta lifað jafn
lengi og annað fólk.
En það er galli á lyfinu.
Nokkrir sjúklingar hafa tekið
eftiróþægilegum merkjum and-
legs ójafnvægis, merkjum sem
ekki eru alls óllk merkjum um
geðklofa.
— Enn sem komið er, segir
Náttúran er
þvi mótfallin
Jafnframt þvi að hillir undir
byltingu á þessu sviði, gera vis-
indamenn sérgrein fyrirað þeir
verða að striða gegn eðlináttúr-
unnar i þessu efni. Það hefur
komið greinilegast i ljós hjá
þeim visindamönnum, sem nota
L-dopa til að kanna, hvenær
breytingaaldur kvenna hefst.
Engin breyting, sem kemur
með aldrinum, er jafn greinileg
og þetta „böl konunnar”. Ljóst
er að þaö er ekki tengt neinum
sjúkdómi, en er liður i eðlilegri
þróun, þar sem kvenhormónið
östrogen hverfur nær algjör-
lega, en framleiðsla annars hor-
móns, proclatin, eykst. Náttúr-
Roy Walford við Kalifornluháskóla hefur tvöfaldað ævi hita-
beltisfiska með þvi að lækka vatnshitann, en slikt seinkar
þroskanum og frestar öldruninni. Með þvi að breyta samsetn-
ingu fæðunnar, eykur hann áhrifin enn meira.
Cotzias, — má ekki selja L-dopa
til annars en þess sem þaö er
ætlað til, þvi þetta er afar sterkt
lyt-
Athyglisvert
fyrir jurtaætur
Lyfjaframleiðslufyrirtæki
hafa náð þaðlangt aö framleiða
tilbrigði, sem ekki hafa þessar
slæmu aukaverkanir. Jurtaætur
og aðdáendur náttúrufæðu
munu sjálfsagt gleðjast yfir þvi,
að eftirlæti þeirra, hveitiklið, er
hreinasta L-dopalind. Ennþá
auðugri náma er , ,flauelsbaun-
in”, sem áður fyrr vaf ræktuð
sem skepnufóður I suðurrikjum
Bandarikjanna.
Ennþá veit enginn hvort þessi
fæða getur haft áhrif á dopa-
minbirgðirheilans og ennþá sið-
ur hvort um nokkur minnstu
áhrif á öldrunina getur verið að
ræða. En önnur efni, sem talin
eru geta seinkað öldruninni,
hafa verið reynd af sérfræðing-
um við Berkeley-háskóla, og
teljaþeir ásamt mörgum öðrum
sérfræðingum, aö ef til vill séu
vfsindin komin nær þvl aö finna
efni sem lengir llfið en menn
gera sér almennt grein fyrir.
an virðist kæra sig kollótta um
þá óheppilegu staðreynd, að
proclatin reynist vera ein af or-
sökum krabbameins I brjósti.
Þar til nýlega var talið að
skeið breytinganna færi eftir
framleiðslu eggfruma, en nú
hafa Joseph Meites og sam-
starfsmenn hans við Michigan-
háskóla staðfest, að breytinga-
aldurinn eins og aðrir áfangar I
öldruninni, á rótsina að rekja til
heilans. Meites starfaði með
rottur og kom aftur af staö
framleiðslu östrogens meö þvi
að gefa þeim L-dopa og skyld
lyf, eða með þvl að örva hypo-
thalamisku svæöin I heilanum
með rafmagni.
Meites og samstarfsmenn
hans komust llka að þvl, að L-
dopa dregur úr hættunni á
brjóstkrabbaæxlum I rottum.
Með því að auka dopaminmagn-
ið I hypothalamus, eykst greini-
lega framleiðsla gonadropina,
kynhormóna, sem hafa áhrif á
egglos, og jafnframt minnkar
proclatinmagnið I blóðinu. Að
fengnum þessum niðurstöðum
hefur veriö byrjað að með-
höndla vissar tegundir brjóst-
krabbameins með L-dopa. En
að þetta lyf getiminnkað llkurn-
ar á krabbameini, er auðvitað
ekki það sama og að það geti
læknað æxli.
Þar er komiö að mikilvægu
atriði, þar sem það að koma I
veg fyrir krabbamein og aðra
sjúkdóma, er verkefni fyrir
ónæmiskerfi lfkamans, en það
byrjar greinilega að veikjast
löngu áður en breytingaaldur-
inn hefst.
Áhrif L-dopa, þegar um er aö
ræða að lengja lif músarinnar,
benda tilað það geri talsvert að
verkum til að seinka öldrun. En
enginn vlsindamaður hefur enn-
þá athugað hvort það getur gætt
ónæmiskerfi likamans nýju lífi,
þegar það er þegar tekið aö eld-
ast og veikjast.
Frumur i baráttu
Ónæmiskerfið, sem er annaö
aðalatriöi þessara nýju rann-
sókna, er aö meginhluta úr eins
konar hvitum blóðkornum, sem
frumur i mergnum framleiða.
Sumar móðurfrumurnar fara I
thymusinn, kirtil, sem er ofar-
lega undir bringubeininu, og
breytast þar I T-frumur svo-
nefndar. Þaðan fara þær slðan
inn I blóðið. Þetta eru varnar-
frumur, sem ráðast gegn
krabbameinsfrumum og ýms-
um öðrum veirum, bakterlum
og öðru utanaðkomandi.
Thymus i brennidepli
Margir vísindamenn telja nú
að thymus geti verið lykillinn að
leyndardómnum um öldrun
ónæm iskerfisins. Ekki eru
nemaörfá ársiðan vísindamenn
vissu ekki gjörla hvaða hlut-
verki þessi kirtill gegndi I
likamanum. Hann fer mjög
snemma ævinnar aö minnka og
visna, og almennt var álitið að
hann stæði í sambandi við kyn-
þroskann. En I ljós hefur komiö
að tengsl eru milli Thalamus,
hypothalamus og thymus. Að
minnsta kosti visnar thymus
hægt, alveg hliðstætt þvf sem T-
frumunum fækkar. Afleiðingin
er sú, að margt gamalt fólk fær
ótal sjúkdóma. Visindamenn
eru meira að segja farnir að
telja hjartasjúkdóma stafa af
minnkandi starfsemi ónæmis-
kerfis ins.
Eftir þvi sem öldrunin áger-
ist, verða oftar mistök I sjálfu
ónæmiskerfinu. Varnar-
frumumar ráðast óvart á frum-
ur sjálfs likamans eins og þær
væru utanaðkomandi og orsaka
þannig sjúkdóma eins og liða-
gigt, vissar tegundir ofnæmis og
nýrnasjúkdóma.
Hvaða hlutverki
gegnir fæðan?
Árið 1930 datt liffræðingurinn
Clive McCay ofan á aðf erð til að
lengja lif ónæmiskerfisins.
Hann gaf rottum mat, sem inni-
hélt mjög litið af fitu og kol-
vetni. Rotturnar þroskuðust
hægt, ellisjúkdómar komu seint
og sum dýrin lifðu helmingi
lengur en venjulegt var. Þess
vegna er ef til vill ekki svo
undarlegt að komast að þvi að
fæða sú, sem langlifasta fólk I
heimi lifir á, i Kákasús, Ecua-
dor og Hunza, er ekki ósvipuð
þvl sem rottur McCays fengu.
Stundum inniheldur dag-
skammturinn ekki nema helm-
ing þeirra 2600 hitaeininga, sem
taliö er að fullorðinn maður I
hinum vestræna heimi þurfi
daglega.
Hægt er að flytja
ónæmi á milli
Arið 1975 gerðist nokkuð, sem
talið var að mundi valda bylt-
ingu. Takashi Makinodan og
menn hans við öldrunarstofnun
rlkisins I Bandarlkjunum, fluttu
beinmerg og thymus úr ungum
músum yfir I eldri mýs. Vegna
þess að um var að ræða mýs,
sem voru hreintæktaðar gegn-
um marga ættliði, var ekki hætt
á að li'kami þeirra vlsaöi aö-
skotahlutunum á bug. Eftir
þetta tóku mýsnar sjálfar að
framleiða ónæmisefni og
varnarfrumur. ónæmiskerfi 19
mánaða gamalla músa varð
jafn gott og hjá 4 mánaða dýr-
um. Ef um menn væri að ræða,
væri þetta eins og að flytja
ónæmiskerfi úr tvítugum yfir I
sextugan.
Þegar sendai-veira, sem er
það sem á músamáli kallast in-
flúensa, geisaði I músanýlendu
Baltimore-háskóla, þar sem
voru 9000 mýs, kom I ljós, aö
margar þeirra músa, sem gerð-
ar höfðu verið tilraunir á, lifðu
veikina af, en margar ósnertar
drápust. Mörg dýr með endur-
nýjað ónæmiskerfi lifðu fram á
næsta sumar og þá höfðu þær
lifað þriðjungi lengur en venju-
legt er.
Vlsindamennirnir I Baltimore
eru auðvitað upprifnir yfir þeim
Donners, stjórn heilans á
skj aldkirtilshormónunum.
Hann telur það ekki tilviljun að
maðurinn er á hátindi likamlegs
styrks um I9ára aldur. Ef kenn-
ing hans er rétt, verður sama
hormónastjórn manneskjunni
að bana um sjötugt eða með
öörum orðum: hún byrjar að
brjóta niður kerfi llkamans frá
þvl 25 ára aldri er náð.
Donner fékk áhuga á þessari
grein rannsókna þegar sem
ungur kandidat. Sú staðreynd
að flest fólk deyr vegna þess að
ónæmiskerfið lætur undan, fékk
á hann og eftir að hann tók að
starfa að- rannsóknum, sneri
hann sér að skjaldkirtilshor-
mónunum, þar sem skjaldkirt-
illinn virðist eiga drjúgan þátt I
George C. cotzias sem starfar við krabbameinsmiðstöðina I New
York, hefur gefið músum fæðu með efninu L-dopa. Þau dýr, sem
fá stóra skammta, lifa iengur og eru sprækari á gamals aidri.
framúrskarandi árangri, sem
þeir hafa náð fram til þessa.
— Viðgetum stöðvað tlmann,
segir Marguerite M.B. Kay,
ungur ónæmisfræðingur, sem
starfar með Makinodan. — Við
getum látið mýs lifa lengur. Sá
árangur sem náðst hefur með
mergflutningi i börnum vegna
arfgengra sjúkdóma i blóðinu,
bendir til þess að hægt muni
vera aö beita sömu aðferöum
við eldra fólk. Viða I Bandarikj-
unum eru mergflutningar
stundaöir og margir sjúkling-
anna eru enn á llfisex árum eft-
ir fyrstu aðgerðirnar.
Makinodan hefur llka tekið
varnarfrumur úr ungum mús-
um, geymt þær djúpfrystar og
sprautað þeim siðan f annað
dýr, eftir að þaö hefur náð 25
mánaða aldri. Hann telur að
einn góöan veðurdag verði hægt
aö yngja upp gamalt fólk meö
varnarfrumum sem áöur hafa
veriö teknar úr unglingum.
i leit að
,, dauðahormóninu”
— Um leið og kynþroskanum
er náð, segir W. Donner við
Rochestofnunina I New Jersey,
— fer líkaminn smám saman að
hrörna. Sú starfsemi, sem auð-
veldast er að setja I samband
við kynþroskann, er að áliti
að knýja kerfið áfram.
Hann varð undrandi að kom-
ast að þeirri niðurstöðu, að þó
að skjaldkirtilshormónamagnið
haldist nær óbreytt hjá gömlum
rottum, minnkar hæfileiki vefja
likama þeirra til að veita hor-
mónunum viðtöku um þriðjung
með aldrinum. Sannað er, að
svona er það llka hjá mannfólk-
inu. Með öðrum orðum: gamalt
fólk hefur enn meira en nóg af
skjaldkirtilshormónum, en get-
ur ekki nýtt þau.
Kenning Donners felur I sér,
að þessi minnkandi hæfileiki sé
að kenna „ellihormóni” sem
myndast iheiladinglinum. Hann
hefur veitt þvi athygli, að þegar
rottum er gefinn matar-
skammturinn fitusnauði, sem
McCay notaði fyrir 40 árum,
veröur afleiðingin sú, að fram-
leiösla heiladingulshormóna
minnkar snögglega. Hann hefur
einnig komizt að þvi aö þegar
heiladingull gamallar rottu er
fjarlægður, endurheimtir dýrið
talsvert af likamshreysti sinni
frá unga aldri!
— Ef við getum framkallað
ónæmiseiginleika tiu ára barns,
— eða mannsins, þegar hann er
hvað hraustastur — getur
manneskjan lifað I 200 , 300 eða
kannski 400 ár, segir Donner. —
Við verðum að þessu fram á
næstu öld.