Tíminn - 16.09.1977, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 16. september 1977
Umsjónarmenn: Pétor Einarsson
Ómar Kristjánsson
Ungt fólk og eigið
íbúðarhúsnæði
Sérhver ungur maður hlýtur að leita sér að eigin
húsaskjóli fyrr eða síðar. FjölskyIdufólk þarfnast
íbúðar fyrr en einstaklingar almennt séð. Strax og
haf izt er handa rekst fólk á ótal vandamál. Hvað á að
gera? Á að ráðast út í byggingu, á að kaup nýtt hús-
næði, á að kaupa gamalt eða leigja sér íbúð? Sama er
hver þátturinn er valinn, alls staðar þarf viðkomandi
mikið f jármagn, nema ef til vill helzt við húsaleigu.
Ef til stendur að leigja sér húsnæði, þá þarf hins vegar
oftast að greiða æði miklar fúlgur í fyrirframgreiðsl-
ur, og almenn leiga á íbúðarhúsnæði er orðin það há,
að hún nálgast það sem kalla mætti okur. Menn greiða
frá 25 þúsund kr. á mánuði fyrir eitt herbergi til 50
þúsund kr. fyrir f jögurra herbergja íbúð fyrir utan
Ijós og hita.
Það er sláandi, ef tekið er dæmi af sex manna f jöl-
skyldu, þ.e. hjón með f jögur börn, að svo getur farið
að hún sé alls ekki af lögufær þegar brýnasti kostnað-
ur mánaðarins hefur verið greiddur. Ef gert er ráð
f yrir því, að fyrirvinnan sé láglaunamaður og haf i um
það bil 120 þús. kr. á mánuði, sem ekki er óalgengt, og
f jölskyldan leigir f jögurra herbergja íbúð, sem kostar
með öllu um 60 þúsund kr. á mánuði, þá er ekkert eft-
ir. Þessi hugsaða f jölskylda getur aldrei eignazt bíl
eða eigið húsnæði og varla fatað f jölskylduna nema
með óhæf ilegum vinnuþrældómi, sem að dugir þó alls
ekki til þess að eignast eigið húsnæði með þeim kjör-
um, sem gefast í dag. Þótt hér sé talað um hugsaða
fjölskyldu skulu menn vera þess alveg fullvissir, að
alltof margar fjölskyldur eru einmitt í þessari að-
stöðu.
Ráðamenn þessa lands heyrast of t tala um það, að
rétta þurfi hag þessa fólks. Litið gerist og það læðist
að manni sá grunur að þeir skilji alls ekki vanda
þessa fólks, enda er umhverf i og kjör þeirra gjörólík.
Þrátt f yrir smæð þessa þjóðfélags þá eru þjóðfélags-
hóparnir mikið að fjarlægjast hver annan. Þennan
ákveðna hóp virðist tilf innanlega vanta málssvara —
ekki setur verkalýðshreyf ingin hag þeirra á oddinn en
eðlilegasti vettvangur baráttumála af þessu tagi ætti
tvimælalaust að vera þar.
Meginstefnan í húsnæðismálum okkar er, að sem
flestir séu í eigin húsnæðiog þannig á það að vera. Þó
að ýmsir krefjist ódýrs leiguhúsnæðis og þá eflaust
með þarfir áðurgreinds hóps í huga, þá gleyma þeir
því að þetta er beinasta leiðin til augljósrar stétta-
skiptingar, þar sem lágstéttirnar eru í leiguhúsnæði
en hástétt í eigin einbýli eða þess háttar byggingum.
Það er orðið brýnt að ef la þá opinberu lánasjóði sem
veita lán til húsbygginga og kaupa á eldri íbúðum. Erf
itt er að segja hvað lán úr byggingasjóði ríkisins og
lífeyrissjóðslán eru mikill hluti af byggingarkostnaði
— en þaðeru þau lán sem f lestir fá — gera má ráð fyr-
ir að þau geti verið frá 20%-50%, að lítið rannsökuðu
máli. Þessa lánafyrirgreiðslu verður að hækka þannig
að hún verði allt að 100% fyrir þá tekjuminnstu og til
mjög langs tíma. Þetta er ekki hægt að framkvæma
nema algjör bylting verði á f járveitingu til byggingar-
sjóðs ríkisins.
Auðvelt er að benda á f jármagnsuppsprettuna, en
hún er hinir f jölmörgu lífeyrissjóðir landsmanna. Líf-
eyrissjóðirnir eru höfuðvígi fjölmargra smákónga,
sem deila út fé — bankastjórarnir eru f leiri en í bönk-
unum —. Það sem verra er að þeir sem mestar hafa
tekjurnar eiga sterkústu lífeyrissjóðina og eiga þann-
ig kost á hæstu lánum og þannig auðveldast með að
byggja sitt eigið húsnæði. Þetta hljómar eins og öf ug-
mæli en er rétt samt.
Ekki er ætlunin að ræða að sinni hvað verður úr fé
þess fólks sem á lífeyri sinn í óverðtryggðum sjóðum,
en það er sérstakt umf jöllunarefni. Tímabært er að
þeir sem valdir hafa verið til þess aðstjprna þessu
landi taki mál af þessu tagi föstum tökum. Lífeyris-
sjóðina á að sameina í einn, og þann sjóð á að ávaxta í
þágu allrar þjóðarinnar, m.a. með því að gera lág-
launafólki kleift að eignast eigið húsnæði. Þessa
f ramkvæmd mætti byrja með því að stórhækka lán til
kaupa á eldra húsnæði. Lán til þess háttar kaupa eru
nú svo lág að ungt fólk á í erfiðleikum með að festa
Eiríkur Tómasson:
Afbrot og
ref singar
Er það rétta leiðin til þess að stemma
stigu við afbrotum að herða á ref singum
og byggja fleiri fangelsi?
Afbrot og refsingarhafa veriö i
sviösljósinu hér á landi upp á
siökastiö. Astæöan hefur án
nokkurs vafa veriö sú, aö af-
brotum, a.m.k. þeim, sem al-
varlegri hljóta aö teljast, hefur
fjölgað til muna siöustu ár.
Fram yfir 1970 voru manndráp
mjög fátiö hérlendis, eöa innan
viö eitt á ári aö meöaltali. Þetta
hefur breytzt nú á þremur til
fjórum siöustu árum, og er nú
svo komiö, aö tvö til þrjtf morö
eru framin árlega hér á íslandi.
Þaö hefur veriö fróölegt aö
fylgjast meö viöbrögöum viö
þessari afbrotaöldu. Þau eru
flest á sömu lund: Strangari
refsingar! Fleiri fangelsi! Og
þannig mætti lengi telja
En eru þessi viöbrögö raun-
hæf, skynsamleg? Ég vil full-
yröa, aö svo sé ekki. Viöbrögö af
þessu tagi stjórnast fyrst og
fremst af þeirri hvöt sem er
okkur eölislæg, en ekki aö sama
skapi göfug, þ.e. hefndarþorst-
anum. Eflaust veröur seint hægt
aö uppræta hefnd meö öllu en
samfara aukinni þekkingu og
aiuknum þroska mannsandans
hafa menn reynt aö bæla niöur
þessa frumstæðu eölishvöt. I
öllum þeim löndum sem við
köllum siömenntuð hefur
hefndarráðstöfunum veriö út-
rýmt sem lögbundnum refs-
ingum.
Litum nánar á þá fullyröingu
aö afbrotum verði aftraö meö
strangari refsingum. All yfir-
gripsmiklar rannsóknir háfa*
verið geröar erlendis til þess aö
kanna þaö hvort afbrotum fækki
við þaö eitt aö teknar séu upp
strangari refsingar. Niöur-
stööur þessara rannsókna
benda til þess aö þaö aö heröa á
refsingum sé ekki einhllt leiö til
þess aö draga úr afbrotum. Sem
dæmi má nefna könnun á þvi
hvort dauöarefsing hafi meiri
varnaöaráhrif en langvarandi
fangelsi. Niöurstöður þeirrar
könnunar leiða i ljós að svo sé
ekki.
Af þessu má aö mínum dómi
draga þá ályktun aö refsingar
þær sem viö Islendingar búum
viö séu ekki svo vægar aö þær
hvetji til afbrota, ef svo má aö
orði komast. Maöur* sem
stendur frammi fyrir pví aö
taka ákvöröun um þaö hvort
hann eigi aö fremja stórglæp
eöa ekki (oft gefst mönnum aö
sjálfsögöu lítill sem enginn timi
til umhugsunar) veit aö hann
verður dæmdur til fangelsis-
vistar I svo og svo langan'tima
ef brot hans upplýsist. óliklegt
er aö afstaöa hans ráðist af þvi
hvort refsing fyrir brotiö sé
fangelsi i 12 ár eöa 16 ár. Aftur á
móti getur þaö skipt máli hvort
refsingin er fésekt eöa fangelsi.
Nú er það svo aö til þessa
hefur verið litiö á fangelsi sem
mun strangari refsingu en
greiöslu fésektar. Þetta er þó
ekki alls kostar rétt ef tekiö er
miö af þvi hvernig hlutirnir
ganga til I raun og veru. Tökum
dæmi af tveimur mönnum:
Annar þeirra er vel stæður
kaupsýslumaöur, sem gerist
sekur um fjársvik. Skv.
Islenzkum hegningarlögum á aö
jaf naöi að dæma hann I f angelsi.
Maöur þessi kemur sér hvað
eftir annað undan þvi aö verða
settur inn, t.d. meö þvi að fram-
visa læknisvottoröi þar sem þvi
erlýst yfiraðdvöl I fangelsi geti
veriö honum lifshættuleg. Að
nokkrum árum liönum hefur
refsingin fyrnzt og maöur þessi
erlausallra mála. Hinn maöur-
inn er auönuleysingi og brýzt
inn i verzlun. Hann er sömu-
leiöis dæmdur i fangelsi og fer
fljótlega inn þar sem hann er
„óþægilegur” umhverfinu og
hefur aö auki hvorki aöstööu né
útsjónarsemi til þess aö losna
við að afplána refsinguna. Ef
hægt væri aö dæma fyrrgreinda
manninn til greiðslu hárrar
sektar yrði þaö honum mun
þungbærari refsing en ,,fang-
elsisrefsingin” þar sem auð-
veldara er að innheimta sekt
hjá slikum manni en setja hann
Aö minu áliti hlýtur það aö
teljast neyöarráöstöfun aö setja
fullfrlskan mann I fangelsi. Til
fangelsisrefsingar á ekki aö
gripa nema þvi aöeinsaö sá sem
i hlut á sé hættulegur, annað
hvort sjálfum sér og/eöa
öðrum, eöa hann hafi framiö
alvarlegt brot á borö viö mann-
dráp, rán, nauögun, landráö eða
stórfelldan þjófnaö, fjárdrátt
eöa fjársvik, svo aö dæmi séu
nefnd. Aö auki veröur svo aö
vera hægt aö setja þann I
fangelsi, sem ekki greiöir
fésektir.
Þráttfyrirþaösemaö framan
er sagt hlýtur fangelsisrefsing,
a.m.k. enn sem komið er, aö
hafa slik varnaðaráhrif aö hún
aftri mönnum frá þvi að fremja
sum meiri háttar afbrot. Aö
baki fangelsisrefsingu býr og
nauðsyn þess að fullnægja
hefndarþorsta þeim sem áöur
hefur veriö drepiö á, hvort sem
menn vilja viöurkenna þaö eða
ekki. Viö myndum t.d. aldrei
liöa þaö aö moröingi gengi laus,
jafnvel þótt i ljós væri leitt, aö
hann væri algerlega hættulaus
og refsing fyrir ódæöiö ætti
engan þátt i þvi að aftra öðrum
frá þvi að gera slikt hið sama.
Fyrir nokkrum árum eöa
réttara sagt áratugum, trúöu
margir þvi aö gera mætti betri
menn úr þeim sem settir væru i
fangelsi. Þessi trú á bætandi
, áhrif fangelsisvistar hefur
dvinaö mjög en þar með er þó
ekki sagtaö menn hafi gefiö upp
alla von i þessum efnum.
Fangar eiga t.a.m. kost á þjdn-
ustu læknis, prests og jafnvel
sálfræöings, svo og einhverri
menntun, bæði I formi bók-
legrar fræöslu og verklegrar
kennslu. Þrátt fyrir þessa viö
leitni er þáö reynsla flestra
þeirra sem starfaö hafa aö
fangelsismálum að flestir komi
út úr fangelsum litið betri til
sálar og likama en þeir voru
áöur en þeir voru settir inn.
Fangelsisvist hlýtur þvi, einsog
fyrr hefur verið staðhæft, aö
vera hreint neyöarúrræöi, enda
er hver fangi þjóöfélaginu dýr.
Sé öllu á botninn hvolft, þá er
það engin lausn á þeim vanda
sem viö nú stöndum frammi
fyrir aö hrópa á strangari refs-
ingar eöa fleiri fangelsi. Strang-
ari refsingar leiða til einskis
nema ógæfu fyrir þjóöfélag
okkar og bygging fleiri fangelsa
er úrræöi sem getur að visu
verið nauðsynleg til að taka viö
þeim sem þegar hafa gerzt brot-
legir viö lög en leysir þó engan
vanda til frambúðar, eins og
fyrr greinir.
Rétta leiðin til aö stemma
stigu viö afbrotum er aö sjálf-
sögöu sú aö grafast fyrir um
rætur meinsins og reyna aö upp-
ræta þaö. Orsakirafbrota eru aö
sjálfsögöu fjölmargar, en þær
algengustu eru eflaust: Upp-
lausn allt of margra heimila, of-
neyzla áfengis og fikniefna og
lcks sú veröbólga sem geisaö
hefur hér á landi á undan-
förnumárum. Aþessum sviöum
öllum biða okkar allra risavaxin
verkefni til þess að takast á viö.
Þar til ráöizt verður aö fyrr-
greindum meinsemdum af
fullum krafti er ekki aö vænta
verulegs árangurs I baráttunni
gegn fjölgun afbrota.
mn.
kaup á gömlum íbúðum þó að það vilji, enda er svo
komið að margar götur í gömlum hverf um í Reykja-
vík eru nú að verða mannlausar ef svo má segja og er
sum staðar einn maður í íbúð.
Tölur f rá Norðurlöndum gefa til kynna að eðlilegur
kostnaður við leiguhúsnæði sé um það bil 20% af tekj-
um. Við erum langt frá því marki. Með stórauknum
íbúðarbyggingum og þá stórauknu framboði ætti
leiguokur að hverfa úr sögunni. Það ætti ekki að þurfa
að benda á það hve mikil kjarabót leiðrétting af þessu
tagi væri handa láglaunafólki. Reyndar er ástæða til
þess að kjarabarátta á þessu landi færist meir en orð-
ið er til sóknar fyrir betra umhverf i og þjónustu held-
ur en hækkandi laun í krónutölu.
Framsóknarmenn hafa stutt samvinnufélög af öllu
tagi, enda samvinnustefnan eitt meginmið flokksins.
Byggingarsamvinnufélög hafa víða orðið öflug og
auðveldað fólki að eignast eigið húsnæði. Ef til vill
hafa byggingarfélög gleggst sannað ágæti sitt með
því að ungir sjálfstæðismenn, boðberar harðvítugs
kapítalisma, reka nú víða byggingarsamvinnufélög.
Það er ástæða til þess að skora eindregið á þingmenn
f ramsóknarf lokksins að sinna þessum málum strax á
næsta þingi, með því að stórauka framlög til bygg-
ingarsjóðs ríkisins, gera hinum efnaminni kleift að
eignast eigið húsnæði og styðja dyggilega við rekstur
byggingarsamvinnufélaga. pe