Fréttablaðið - 20.06.2006, Blaðsíða 23

ÞRIÐJUDAGUR 20. júní 2006 3
Persona.is
PÁLL EINARSSON MSC
PSYCHOTHERAPIST
Það er fátt sem hefur jafn mikil áhrif
á tilfinningalíf okkar og sjálfsmynd
og höfnun, ef frá eru talin veikindi og
dauði ástvina okkar. Nú er það svo
að fólk getur upplifað höfnun í hinum
ýmsu aðstæðum. Það að vera sagt
upp í ástarsambandi er kannski sú
algengasta ásamt því að vera sagt upp
vinnunni. Margur hefur líka reynslu af
því að vera ekki valinn í lið og sitja allt-
af á bekknum eða vera sá sem aldrei
fékk athygli frá hinu kyninu. Einelti í
skóla eða á vinnustað er gott dæmi
um höfnun sem getur haft djúpstæð
áhrif á sjálfstraust fólks um ófyrirsjáan-
lega framtíð og gert viðkomandi mjög
viðkvæman fyrir höfnun seinna meir.
Höfnun fylgir önnur tilfinning sem oft
reynist erfitt að hrista af sér, en það
er skömm. Skömm er sú tilfinning
að það sé eitthvað að okkur sem
manneskjur. Tilfinningin að við séum
ekki eins og aðrir, að við séum ekki
eftirsóknarverð. Það er athyglisvert að
lítil sjálfsvirðing stafar oft af skömm
sem við erum svo vön að finna fyrir
að við erum hætt að taka eftir henni,
en tölum þess í stað um að við séum
feimin eða óörugg. Þegar við verðum
fyrir reglubundinni höfnun er hætt við
að skömmin setjist að og sjálfsvirðing
okkar beri skaða af.
Ein af ástæðunum fyrir því að við
erum misjafnlega viðkvæm fyrir
höfnun er hvernig sjálfstrausti okkar
er háttað. Að alast upp í fjölskyldu þar
sem við erum elskuð og tilfinninga-
þörfum okkar er fullnægt skapar grunn
fyrir sterku sjálfi. Einstaklingur sem
fær þannig uppeldi á mun auðveldara
með að hrista höfnun af sér seinna
meir á lífsleiðinni. Ef það var lítið um
náin samskipti í fjölskyldunni í æsku er
hætt við að viðkomandi sé viðkvæmur
fyrir höfnun, upplifi hana sterkt og eigi
erfitt með að vinna úr henni.
Þegar höfnun í ástarsambandi á sér
stað getur ferlið staðið yfir í langan
tíma og í sumum tilvikum nokkur ár.
Það sem gerist oft í slíkum tilvikum
er að gömul sár, jafnvel úr barnæsku,
ýfast upp og gamlar neikvæðar
hugmyndir um eigið sjálf taka yfir.
Þá er mikið undir því komið að rétt
sé á málum haldið. Hættan er sú ef
viðkomandi er í eðli sínu ekki mikið
fyrir að tala um eigin tilfinningar að
hann loki sig af og hleypi ekki öðrum
að sér. Það gæti síðan meir orðið erfitt
að leyfa sér að elska aftur vegna ótta
við að verða særður og hafnað.
Höfnunarferlið er oft mjög líkamlegt,
sem lýsir sér í því að viðkomandi á
erfitt með að borða eða halda niðri
mat. Tilfinningar eins og kvíði, þung-
lyndi, ótti og skömm eru algengar og
í vissum tilfellum löngun til að taka
eigið líf. Skammtímaminnið verður
oft brigðult þar sem spenna og angist
fylgir oft höfnuninni.
Ekki er óalgengt að fólk taki til eigin
ráða til að kljást við þessar sterku
tilfinningar. Dæmi eru um að fólk helli
sér út í vinnu eða noti áfengi og lyf til
að deyfa vanlíðanina. Einnig er þekkt
að fólk noti mat til að hafa áhrif á
líðan sína og borði þá annað hvort of
mikið eða svelti sig. Margir reyna líka
að koma sér aftur í annað samband
sem fyrst til að sanna fyrir sjálfum sér,
og jafnvel öðrum, að þeir séu þess
verðir að vera elskaðir.
Slíkt athæfi er ekkert annað en
örvæntingarfull tilraun til að stjórna
líðan sinni og komast yfir sársaukann.
Jafnvel þó sumar af þessum aðferðum
virki til að gleyma höfnuninni þá ber
að hafa í huga að lítið lærist á því að
gleyma og að mörgu leyti er þetta
góður tími til að sækja sér aðstoð
við að losna við gamlar neikvæðar
hugmyndir um sjálfan sig og sættast
við tilfinningar sínar.
Áföll, eins erfið og þau eru, innihalda
oft tækifæri til vaxtar og þroska, jafn-
vel þó að oft sé erfitt að koma auga á
það í miðjum erfiðleikunum. Gott er
að gleyma ekki að höfnunarferlið er
tímabil sem tekur enda og með nýjum
tímum koma ný tækifæri til vinnu og
ásta.
Höfnun
Stress verður sífellt stærra
og alvarlegra vandamál í
Danmörku. Sífellt fleiri Danir
hætta fyrr á vinnumarkaðnum
og fara á eftirlaun út af stressi
og veikindum tengdum því.
Síðustu þrjú ár hafa tvöfalt fleiri
horfið af vinnumarkaðnum í Dan-
mörku vegna sjúkdómsgreining-
arinnar „stress og þunglyndi“. Það
þykir einnig áhyggjuefni að sífellt
yngra fólk fer á eftirlaun út af
stressi, alveg niður í fólk á fer-
tugs- og fimmtugsaldri. Trygg-
ingafélög og lífeyrissjóðir hafa
miklar áhyggjur af þessari aukn-
ingu enda þjáist ungt fólk af sjúk-
dómum sem ættu ekki að hrjá
þeirra aldurshóp, til dæmis eru
sífellt fleiri á fertugsaldri sem fá
heilablæðingu.
Það er erfitt að fá nákvæmar
tölur um hversu margir fara af
vinnumarkaðnum of snemma
vegna stress þar sem margir fá
hjartaáfall eða verða bakveikir,
áður en þeir fá nákvæma sjúk-
dómsgreiningu og orsök vandans
er leituð uppi. Stress er nefnilega
ekki eingöngu andlegur sjúkdóm-
ur sem leggst á sálina heldur
kemur sjúkdómurinn einnig fram
í líkamlegum kvillum. Stress getur
valdið alvarlegum veikindum og
ef ekki er hlustað á merkin sem
líkaminn gefur manni, getur stress
orðið að alvarlegu þunglyndi.
Heimildir fengnar frá Berl-
ingske Tidende. - ebg
Stressaðir Danir
fara á eftirlaun
Stress getur orðið þess valdandi að fólk hætti fyrr í vinnu og fari á eftirlaun.
NORDIC PHOTOS/GETTY IMAGES.
Niðurstöður
nýlegra rann-
sókna benda til
þess að kreatín
hafi góð áhrif á
heilann.
Flestir telja kreat-
ín aðeins vera
fyrir þá sem stunda
lyftingar og hyggj-
ast bæta á sig vöðvamassa. Nýleg-
ar rannsóknir hafa hins vegar
bent til þess að efnið sé ekki
aðeins fyrir íþróttamenn. Kreatín
er náttúrulegt efni sem hefur
þann eiginleika að það bindur vatn
í vöðvum og eykur þannig úthald
og kraft þeirra sem það nota.
Vísindamenn í háskólum í Bret-
landi og Ástralíu hafa komist að
þeirri niðurstöðu að kreatín geti
meðal annars haft jákvæð áhrif á
minnið. Vitað var áður en rann-
sóknirnar fór að stað að kreatín
væri nauðsynlegt til að viðhalda
réttu orkustigi í heilanum enda
framleiðir líkaminn efnið. Þátt-
takendur í nýlegri tilraun sem
gerð var til þess að rannsaka
virkni kreatíns á heilann tóku
fimm grömm af efninu á dag í sex
vikur. Áður en tilraunin hófst voru
þátttakendur látnir taka minnis-
próf og síðan aftur að sex viknum
liðnum. Niðurstöðurnar voru þær
að þátttakendur í tilrauninni áttu
meðal annars auðveldara með að
muna langar talnarunur. Minni
þátttakenda batnaði að meðaltali
úr 7 tölum upp í 8.5 tölur eftir að
þeir höfðu tekið inn kreatín. Vís-
indamenn bentu einnig á að heil-
inn starfaði á meiri hraða hjá þeim
sem höfðu tekið inn kreatín og
gæti því hentað háskólanemum í
prófatörn vel. - vör
Kreatín fyrir
heilann
Tuttugu ár eru liðin síðan
fyrsta hjartaaðgerðin var gerð
á Íslandi.
Þann 14. júní var haldið upp á tut-
tugu ára afmæli hjartaskurðlækn-
inga á Íslandi. Af því tilefni bauð
Bjarni Torfason, yfirlæknir
hjarta- og lungnaskurðdeildar
LSH, gesti velkomna og rakinn
var gangur mála við upphaf hjarta-
skurðlækninga á Íslandi.
Fyrsta aðgerðin var gerð 14.
júní 1986 en það var kransæða-
skurðaðgerð sem gekk farsællega.
Á samkomunni ávarpaði gestina
fyrsti sjúklingurinn, Valgeir Vil-
hjálmsson oft kallaður Valgeir
fyrsti, og gladdi starfsfólkið með
nærveru sinni og frísklegu útliti
þrátt fyrir háan aldur.
Frá upphafi hafa nú verið gerð-
ar alls 3.922 opnar hjartaskurð-
aðgerðir á Íslandi. Í fyrstu voru
gerðar kransæðaskurðaðgerðir
eingöngu en síðar enn flóknari
aðgerðir og þá bæði á börnum og
fullorðnum. Árangur hefur verið
góður eða með því besta sem ger-
ist miðað við erlendar hjarta-
skurðdeildir. Um er að ræða
teymisvinnu en teymið er skipað
úrvalsstarfsfólki á öllum sviðum,
tækjabúnaður er ávallt góður en
höfðinglegar gjafir hafa gert
teyminu kleift að endurnýja
tækjakostinn jafnóðum. Úrelding
er mjög hröð á þeim hátæknibún-
aði sem nauðsynlegur er fyrir
þessar flóknu aðgerðir.
Þróun hjartaskurðlækninga er
mjög hröð og úreldast flóknustu
tækin því á um það bil þremur
árum. Umsvif hjarta- og lungna-
skurðdeildar eru stöðugt vaxandi,
sérstaklega hvað varðar stærð og
umfang einstakra aðgerða. Fram
að þessu hefur ein hjartaskurð-
stofa annað þörfinni en nú eru
áform um að bæta við annarri full-
kominni hjartaskurðstofu til við-
bótar. Æðstu yfirmenn stofnunar-
innar sýndu starfseminni hlýhug
með þátttöku sinni í afmælishóf-
inu sem var látlaust en fjölmennt
og skemmtilegt.
Frétt af www.lsh.is.
Hjartaskurðlækn-
ingar í tuttugu ár
Frá upphafi hafa verið gerðar 3.922 opnar hjartaskurðaðgerðir á Íslandi.
N† VÖRU- OG fiJÓNUSTUSKRÁ Á VISIR.IS/ALLT
... sem flig vantar til
a› hefja n‡tt líf
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
550 5000
Hringdu ef blaðið berst ekki
- mest lesið