Tíminn - 05.02.1978, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 5. febrúar 1978
Ingólfur Davíðsson:
Byggt og búið í
gamla daga
Torfhús I Glaumbæ
f þökin á gömlu torfbæjunum
þurfti aö rista torf, og einnig á
heyin og hlöðurnar. Hér sjáiö
þiö áhaldiö til torfristu — torf-
ljáinn, en af honum voru tvær
geröir. Meö tviristuljá var torf-
an rist frá báöum hliöum og þaö
var algengast. En þar sem
blautt var og góö velta, var
stundum notaöur einristuljár,
en hann var langur og boginn —
og tók torfuna i einni ristu.
Fyrsta torfan heitir flagmóðir
eöa flagmeri. Torfunum var
strax velt úr flagi.hringaöar og
reistar upp til þerris. Seinna
e.t.v. bunkaöar og geymdar
þannig. Fluttar heim á hestum,
lagöar yfir bak þeirra. Rist var
og þykkt torf i reiöinga og jafn-
vel til einangrunar i Ibúöarhús-
um, þar sem velta var sérlega
góö, t.d. i gulstararbletti. En
einangrunartorfi hættir viö aö
rýrna smám saman. Sumum
þótti fyrrum vissara aö rista
torfiö meö gömlu tungli, sam-
kvæmt gamalli þjóötrú. Torfiö
yrði þá seigara en ella. Torf hef-
ur veriö helzta byggingarefni á
Islandi, allt frá landnámstiö,
fram á öndveröa okkar öld.
Myndin af torfljánum er úr
bókinni „íslenzkir þjóöhættir”.
Hinar þrjár myndirnar hefur
Stefan Nikulasson viðsk.fr.
tekiö, fyrir fáum árum. Ein sýn-
ir gamlan klömbruhlaðinn vegg
og torfþök að Glaumbæ i Skaga-
firöi, og önnur gamla smiöju á
eyðibýli nálægt Glerhallarvlk i
Skagafiröi.
Loks er mynd af heilli her-
fylkingu svaröarhrauka
(móhrauka) á Sauöanesi
skammt utan viö Dalvik, liklega
sumariö 1975. Enn var tekinn
þar svöröur 1976. Noröurendi
Hriseyjar blasir við, og austan
fjarðarins Látrastrandarfjöllin,
snjóug hiö efra.
I minu ungdæmi var jafnan
tekinn upp svöröur á vorin og
var erfitt verk. Fyrst þurfti aö
ryöja þykkum seigum gras-
sveröi og torfsverði ofan af.
Var þaö oft gert smám saman
jafnskjótt og klaki þiönaði.
Svöröurinn var mjög misþykk-
ur, 4-12 stungur og misgóöur.
Bezt þóttu svörtu, höröu lögin
neöst, en á þeim bar mest þar
sem svöröurinn var þykkur. Oft
þurfti aö hraöa svaröarstung-
unni til aö verjast vatni, og var
þá hlaöið i stóran stafla á bakka
svaröargryfjunnar. Siöan voru
hnausarnir klofnir og flögunum
dreift á þurrkvöll til þerris,
fyrst flötum, en svo vanalega
hreykt, þ.e. reistar 2 og 2 saman
i „þakraöir”. Aö nokkrum tima
liönum var þeim hálfþurrum
hlaöiö i hrauka, eins og myndin
sýnir.
Svöröurinn var fluttur i eldi-
viöargeymslu á haustin, fluttur
i pokum eöa hripum, áöur en
kerrur komu til sögunnar.
Svöröur er eldfimur en fremur
hitalitill, nema svörtu höröu
lögin. Svaröaraskan var borin á
flórinn eöa á mykjuhauginn.
Stundum og I sérstaka ösku-
hauga, er siðar þóttu allgóöir til
áburöar. Getur margt forvitni-
legt fundizt i æfagömlum ösku-
haugum!
< ■ m.
Svaröarhraukar á Sauöanesi
i Svarfaöardai