Tíminn - 07.04.1978, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 7. april 1978
bók sem forseti tslands þýddi og
gaf Ut i fyrra.
Svo fyrst sé fjallað um olíu-
málverkin, þá rikir þar mikil
gleði, meiri en áður. Þetta eru
abstraktmálverk (að mestu
leyti) glöð i lit sinum og form-
um. Form og litur hafa breytzt
siðan siðast. Á siðustu sýningu
voru margar loftmyndir, nú
hafa málarinn og áhorfandinn
lækkað flugið, þannig séð.
Myndirnar eru allar fram-
bærilega, ■ sumar góðar, aðrir
mjög góðar.
Einhver fáránlegustu skrif
sem sjást á prenti eru ritaðar
lýsingar á abstraktmyndum, og
verða þær ekki iðkaðar hér. Til
þess eru málverkin.
Það sem að myndunum má
finna er heldur ekki unnt að
segja með fullri og tilhlýðilegri
nákvæmni. Þær gætu sumar t.d.
verið of skrautlegar —
dekorativar. Að málarinn hafi i
raun og veru ekki upplifað neitt
sérstakt, heldur sé aðeins orð-
inn flinkur. Aðrar myndir tekur
maður á hinn bóginn mjög al-
varlega. t þeim er augljós til-
finning.
Sagt er að oft séu rissblöð og
skissur eða undirbúningsmynd-
ir málara betri list, heldur en
hið eiginlega listaverk, sem er
útkoman af hinum velktu blöð-
um. Hvað um það.
Undirrituðum finnst það oft
takast i gvassmyndunum, sem
hefði átt að gerast i oliumynd-
unum, ogstandaþæraðþvi leyti
til stundum feti framar.
Annar stór hluti sýningar
Kjartans Guðjónssonar eru
teikningar úr tslendingasögun-
um. Þetta eru blýantsteikning-
ar, tússteikningar með pensli
og/ eða penna, og fylgir texti
hverri mynd, um þau atriði er
að myndefni varð.
Orð koma fyrir, Orlygsstaða-
fundur, Flugmýra'rbrenna,
Svinfellingasaga, en myndir við
Sturlungu gerði hann 1977-1978.
Að lokum eru svo svartkritar-
myndir við áðurnefndan
Norðurlandstromet frá
1974-1977.
Þessar teikningar eru auðvit-
að misjafnar, en hafa þó allan
styrk. Hvergi er kastað til hönd-
unum, heldur er unnið af gleði
og valdi. Þær sýna iþrótt málar-
ans vel, og stundum eru þær
sérlega áhrifamikil listaverk.
Um gildi þeirra fyrir söguna
þarf ekki oft að efast, og stund-
um gera þeir hana fyllri, eins og
i myndinni úr Svinfellingasögu :
„hann hratt þar fram hestinum
og hljóp þar sjálfur eftir....”
Frumlegasta fyrirbærið eru
svo stækkanir Kristjáns
Magnússonar ljósmyndara á
sumum teikniverkunum.
Ljósgrafik nefna menn það.
Kjartan hefur látið stækka
myndir sinar fótografiskt, eða
teikningarnar og eru þetta ný-
stárlegar og skemmtilegar að-
ferð ir.
Frágangur þessara mynda er
sá, að þær eru limdar á spjöld
og siðan lakkaðar.
Mjög vönduð sýningaskrá
fylgir sýningunni, en hana
hannaði Edda V. Sigurðardóttir,
auglýsingateiknari. Hún er
falleg þessi skrá, en ritaðar
upplýsingar vantar. Þarna hefði
mátt rekja helztu æviatriði,
menntun, sýningar og fl. sem
skiptir máli. Ekki af þvi að
Kjartan sé ekki frægur málari
og maður, heldur til leiðbeining-
ar.
Sýningu Kjartans Guðjóns-
sonar lýkur um helgina, og
menn skyldu athuga að þessi
sýning er viðburður.
Jónas Guðmundsson
Kjartan Guðjónsson listniálari við eitt verkanna á sýningunni
Þetta er lika nýtt, þvi nú var
farið i vestur, en ekki austur
eins og áður. Þarna sigldi ný
kynslóð, og hún fór i aðra átt.
Siðan fóru menn til Parisar og
Rómargöngur hófust á ný,
þegar óveðrinu slotaði.
Ég ætla ekki að rekja ævi-
atriði Kjartans Guðjónssonar
hér, enda þekki ég þau ekki ævi-
skrárlega, en strax á unglings-
árunum byrjaði ég að sjá mynd-
ir eftir þessa nýju menn,
Kjartan Guðjónsson, Jóhannes
Jóhannesson, Valtý Pétursson,
Orlyg Sigurðsson og hvað þeir
nú allir hétu. Þeim ungmennum
er létu sig myndlist varða þá,
ar sem þeir höfðu gjört svo
rammbyggðar byrjuðu að láta
undan nýju fólki, sem heimtaði
land og það endaði með einni
allsherjar bændauppreisn i list-
inni og virkið er nú fallið fyrir
löngu, og sambúð þjóðarinnar
við heimslistina er ekki aðeins
leyft og sjálfsagt, heldur lika
fullkomlega eðlilegt, og nú er
allt leyftogekkert bannað —og
það er mikil gróska i listum.
Þjóðin var frelsinu fegin.
Ýmsir héldu þvi fram, að
þegar abstraktmenn væru einu
sinni búnir að missa tökin á
listasögunni, myndi list þeirra
veslast upp og deyja i sjálfri
fólk í listum
Um siðustu helgi opnaði
Kjartan Guðjónsson, listmálari,
stóra sýningu i Vestursal Kjar-
valsstaða, en það hús situr nú
eins og laus vog, og i annarri
skálinni situr hinn látni, — en
lifandi — meistari þjóðarinnar,
Jóhannes Kjarval, en i hinum
endanum kemur æskan og fer,
lika ýmsir aðrir, stundum hóp-
ar, og vogin sveiflast til og frá.
Vigtarseðillinn verður ekki
birtur hér, þvi þetta er timans
vog, en á henni er margur veg-
inn og léttvægur fundinn, en
eykur siðan þyngd sina. Aðrir
korna miklirá velliog liklegir til
átaka, en rýrna svo i tiðinni og
verða svo sem ekki ncitt, þegar
til lengdar lætur.
Svo er alll þar á milli.
Það væri óðs manns æði að
menn kæmu i raun og veru með
myndir sinar og kæmu þeim
fyrir á Kjarvalsstöðum til þess
að bera þær saman við Kjarval.
Þeir bera þær eins og börn út i
vorið til að sýna þær heiminum,
eins og listamenn ávallt gera
þegar þeir sýna myndir, en það
er viss alvara í þessu húsi og i
Austursal erum við minnt á, að
það er unnt aö ná góðum
árangri i list þótt lengst af væri
heimslistin bakvið einhver fjöll
og sambandið við hana þvi stop-
ult. Kjarval og hinir þeir gömlu
meistarar, sem við metum svo
mikils, bjuggu lengst af við
mikla einangrun, — máluðu á
skeri — i orðsins fyllstu merk-
ingu, heyrðu að minnsta kosti
sjaldan ný tiðindi að utan.
Kjartan Guðjónsson
Mér kom þetta i hug á Kjar-
valsstöðum við skoðun á sýn-
ingu Kjartans Guðjónssonar, að
ekki hefðu einasta orðið kyn-
slóðaskipti í myndlistinni,
heldur hefðu ytri aðstæöur lika
breytzt, og ekki minna. Island
er ekki lengur eyja i hafinu, þótt
landafræðin hafi ekki breytzt
þarna, við erum nú á hinn bóg-
inn i daglegum samskiptum við
hinn stóra heim, menningárlega
séð. Hingað koma erlendir lista-
menn i' öllum greinum, svo að
segja daglega, heilar sýningar
flögra um heiminn eins og
vængmiklir fuglar og listamenn
okkar sækja ekki aðeins lista-
skóla erlendis til náms i nokkur
ár. eins og áður tiðkaðist, heldur
faraoft utan, og prentaðar list-
bækur flytja list yfir hafið, lista-
timarit og jafnvel dagblöð og
sjónvarp segja ný tiðindi hvern
dag.
Þettaermikill aðstöðumunur,
svo ekki sé meira sagt.
Kjartan Guðjónsson er af
fyrstu kynslóð myndlistar-
manna er starfar i opnum
heimi. Að visu eru þarna ekki til
nein glögg skil, þvi sumir heyra
ekki neitt, sjá ekki neitt og finna
ekki neitt, og má þvi einu gilda
hvort opið er eða lokað.
Kjartaner fæddur árið 1921 og
lýkur stúdentsprófi ’42, en
heldur siðan til náms vestur i
Bandarikjunum, þvi Evrópa
stóð i björtu báli og allir vegir
þar voru lokaðir.
var mikið niðri fyrir, og núna
tveim eða þrem áratugum siðar
er gaman að skoða þessi mál og
sjá hvað gerðist.
Nýju mennirnir komu með ný
tiðindi i myndlistinni og komu
heim til þess að ganga frá sigr-
inum. Svavar Guðnason reið
fyrstur á vaðið sem abstrakt-
maður, siðan komu þeir i hrönn-
um og brátt var byrjað að fjötra
hina frjálsu trúgjörnu þjóð, sem
trúði á Þingvelli og Hjálp I
Þjórsárdal i myndlistum og
smám saman þagnaði hún i
hinni nýju abstraktsnöru og lok-
aði augunum.
Það má sjálfsagt margt segja
um hina nýju menn. Bæði vont
og gott, en þeir gátu málað, á
þvf er naumast neinn vafi og
þeir tendruðu nýtt lif i listum.
Þeir mynduðu hæfilegt bil milli
sjálfra sin, úthlutuðu sér skák-
um og allt gekk vel, um sinn en
svo fór að kólna, og girðingarn-
Málverk eftir Kjartan, „Fjörkippur” frá 1975
sér. Menn voru sammála eða
eru það a.m.k. núna, að þessi
reynsla hafi verið nauðsynleg,
þvi þjóðin hefur bókstaflega
fengið ný augu, myndlistarlega
séð. Og það merkilega hefur nú
skeð, abstraktmenn mála betur
undir frelsi en þeir gerðu undir
hú.-aga áður, þvi klausturregl-
urnar settu lika hömlur á þá
sjálfa, ekki siður en þjóðina, en
nóg um það.
Sýningin á Kjarvals-
stöðum
Þetta er orðinn æði langur
formáli að skrifum um eina sýn-
ingu, en mér kom þetta i hug.
Kjartan Guðjónsson er starf-
andi málari svo að segja allt
þetta timabil, en mun þó hafa
gefið myndlistina meira og
minna upp á bátinn um tíma,
sinnt þá kennslu, bóklýsingum,
jafnvel auglýsingum, unz hann
tók til á nýjanleik, og nú heldur
hann hverja sýninguna af ann-
arri og vegur hans og virðing
vex i' hverju skrefi. Um þaö eru
allir sammála.
Sé ferill hans skoðaður, eftir
þvi sem sést á almannafæri er
hann i rauninni sérstæður. Hann
byrjar með stilfærðar, hold-
miklar myndir (ca. 1947) og list
han þróast innan þessara
forma.
Eftir að þögnin var rofin og
slakað hafði verið á húsaga
meðal lærðra málara, þróast
list Kjartans i hreina ab-
straktsjón, gagnstætt þvi sem
gerðist hjá flestum öðrum,
sumir breyttu engu, aðrir gripu
tækifærið fegins hendi og fóru
að gera figurativar myndir. Ég
nefni engin nöfn.
Ef til vill er skýringin sú, að
Kjartan hefur alla tið teiknað
svarthvitar, figurativar
myndir, og kannski hefur hann
fengið næga útrás á þvi sviði
þar, en málverkin eru öll ab-
strakt.
A sýningu hans eru myndir af
ýmsum gerðum. 54 oliumál-
verk, um það bil 20 vatnslita,
eða gvassmyndir, og tæplega 30
teikningar við atriði úr Islend-
ingasögunum, sem flestar, eða
allar munu vera bóklýsingar.
Þá er þarna „ljósgrafik” og
seria úr Norðurlandstrómet,
KJARTAN GUÐJONSSON
OG SVOLÍTIÐ UM
LISTASÖGUNA
Egilsstaöir:
Unnið að hitaveiturannsóknum
ESE — Að sögn fréttaritara Tim-
ans á Egilsstöðum,heíur tiðarfar
verið gott þar i vetur, þó hefur að
undanförnu snjóað þó nokkuð i
fjöll, og eru af þeim ástæöum
flestir fjallvegir ófærir. Leiðin til
Borgarfjarðar eystri var lokuð i
fyrradag og unnið var aö mokstri
á Fjarðarheiöi, þá var og Odd-
skarð ófært.
Allir vegir i byggð eru mjög
slæmir sökum aurbleytu, en i
góða veðrinu sem hefur verið
undanfarið þá hefur snjórinn
þiðnað á skömmum tima.
Félagslif er með miklum blóma
á Héraði, og nú um næstu helgi
hefst félagsvaka, sem haldin er á
vegum Menningarsamtaka
Fljótsdalshéraðs, og mun henni
vera fram haldið um hverja helgi
i aprilmánuði. Félagsvakan er
árviss atburöur i menningarmál-
um þar eystra, en að þessu sinni
mun vakan hefjast með þvi, aö
ibúar Tunguhrepps sjá um kvöld-
vöku, en meöal efnis á henni
verða hljómleikar, sem kórar á
Héraði sjá um og verða hljóm-
leikar þessir um tvær næstu helg-
ar. Einnig mun leikfélag Fljóts-
dalshéraðs sýna barnaleikritið
Rauðhettu á Félalagsvökunni, og
þvi ættu yngstu áhorfendurnir að
fá eitthvað fyrir sinn smekk.
1 sambandi við vökuna verða
einnig haldnir umræðufundir, þar
sem fjallað verður um ung-
menna- og iþróttamál og siöast en
ekki sizt þá verða haldnir nokkrir
dansleikir.
Gott atvinnuástand hefur veriö
á Egilstöðum i vetur og hafa allir
nóg aö starfa. Framkvæmdir við
byggingar á staönum hafa gengið
vel sökum góðs tiðafars, og nú er
verið að vinna að rannsóknum
vegna hugsanlegrar hitaveitu á
staðnum i framhaldi af þvi, að i
fyrra fannst með vorunum heitt
vatn, sem að mati sérfræðinga
gæti verið virkjanegt og fá Egil-
staðabúar á næstunni dælu, sem á
að mæla vatnsmagnið i borholu
þeirri sem boruð var, og þvi ættu
að fást á næstunni upplýsingar
um þaö hve mikið virkjanlegt
vatn holan gefur af sér. Ef vel
tekst til þá ætti i framtiðinni að
fást nægt heitt vatn úr holunni,
sem gæti fullnægt þörfum Egil-
staðakauptúns og þéttbýliskjarn-
ans við Lagarfljótsbrú.