Tíminn - 13.05.1978, Side 14

14
Laugardagur 13. mal 1978.
\ ■ ' V'1'
H-ÍIT á PIW \\ /O 1 II W
.. i • /*• 7 t;
Wí
* i A | t
Mfii l>Si V MMA* / 1 Q 1 1 AAAW I , . /• )<* M-Jl • •1 T A
Fornegypzk áminning til manna um aödrekka ekki sér til vanza I ölstofunni. Þessi áminning var letruö fyrir fjögur þúsund árum.
4000 ÁRA GÖMUL
HÓFSEMDA RÁ M/NN/NG
Liklega það þrennt, sem
mest þjáir mannkynið: Her-
væðingin og valdbeitingin,
hungrið og áfengisneyzlan.
Ekkert af þessu er nýtt af
nálinni. Allt eru þetta gaml-
ar plágur, sem mannkynið
hefur orðið við að striða og
að blæða fyrir. Hungrið
hefur jafnan sagt til sln á
sáran hátt, hvar I heimi sem
var og á hvaða öld sem var.
Aftan tir grárri forneskju
hefur það brunnið á fólki,
hvilikt böl fyigdi ófriði og
kúgun. En hvað þá með
áfengið?
Það kemur upp úr kafi, að
forsjálir menn og ráðsvinir
hafa boðað hófsemi og jafnvel
bindindi um þúsundir ára. Við
getum nefnt að minnsta kosti
fjögur þtisund ár.
Þetta kann að virðast djörf
fullyrðing. En sönnunar-
gagniðereigi að siður til. Búl-
garskur fræðimaður, sem lagt
hefur stund á sögu lyfja og
lækninga, Babinov að nafni,
hefur skrifað bók um lækning-
ar og lyfjagjöf i Egyptalandi
hinu forna. Þar skirskotar
hann til áletrana, sem þýða
má a eftirfarandi hátt:
„Vertu þér ekki til skamm-
ar, þegar þú situr á ölstofunni.
Fyrirgerðu ekki vitglórunni i
höfði þér, og gleymdu ekki lof-
orðum þinum. Ef þti veltur
undir borðið og gripur i klæða-
fald sessunauta þinna, verður
ekki neinn til þess að rétta þér
hjálparhönd. Jafnvel vinir
þinir sntia sér undan meö við-
bjóði og segja: Snautaðu burt
héðan, fyllirafturinn þinn”.
Mörgforndæmium eitthvað
svipað má finna meðal
margra þjóða, ýmist áminn-
ingar, strangar eða mjtikleg-
ar, eða hreina reiðilestra. Við
þurfum ekki annað en fletta
upp i Sverris sögu Karls ábóta
á Þingeyrum, þar sem hann
segir frá þvi, er konungi þótti
sukksamt gerast i Björgvin
með illindum og áflogum og
manndrápum. Kvaddi kon-
ungur þá saman þing i bænum
og mælti:
„Þakka viljum vér hingað-
komu enskum mönnum, er
flutt hafa léreft, lín, vax eður
katla. Þá viljum vér og til
nefna, er komnir eru af Orkn-
eyjum, Hjaltlandi, Færeyjum,
eður Islandi og hingað hafa
flutt þá hluti, er ei má missa.
En þýðverskir menn, er
hingað eru komnir með stór-
skipum og héöan ætla að sigla
með smjör eður skreið, er
mikil landeyða er að þeirri
brottflutningu, en kemur i
staðinn vin, er mann hafa til
lagzt að kaupa, bæði minir
menn og bæjarmenn og kaup-
menn, og af þvi kaupi hefur
staðið margt illt, en ekki gott.
Hér hafa týnt margir menn
lifinu fyrir þessa sök, sumir
limunum, sumir bera annars
konar örkumlallan sinn aldur,
sumir svivirðing, verið særðir
eður barðir, og veldur þessu
ofdrykkjan. Kann ég þeim
Suðurmönnum mikla óþökk
fyrir ferð sina, og með þvi, ef
þeir vilja halda lifi ogfé, verði
þeir á brott héðan, og hefur
þeirra erindi orðið oss óþarft
og riki voru
Þér megiö á minnast, hvert
efni ofdrykkjan er eður hvers
hún aflar eður hverju htin
týnir. Það er hið fyrsta er
minnst er að telja, að sá, sem
þýðist ofdrykkju og hennar
andvirði, týnir fé og glatar,
þar til er sá maöur, er fullsæll
var af fénu, þá verður hann
vesali og volaður og fátækur,
ef hann fyrirlætur hana eigi.
Það er annar löstur ofdrykkj-
unnar, að htin týnir minninu,
gleymir ogöllu þvi, er honum
væri skylt að muna. Það er hið
þriðja, að þá ágirnist maður
alla hina röngu hlutina og
hræðist þá ekki að taka fé með
röngu eður konur. Sá er hinn
fjórði löstur ofdrykkju, að htin
eggjar hann að þola engan
hlut, hvorki orð né verk,
gjalda í móti hálí'u meira illt
en tilergert. Og ennumfram
eggjar hún þessa að leita last-
anna á þá, sem óvaldir eru. Þá
er enn þessi hlutur, að hann
hrapar til þess sem hann má
að þola vandræði, mæðast af
vökunni, týna blóðinu i öllum
liðunum og spilla blóðinu til
vanheilsunnar og þar með
týnaallriheilsunni.ogþað enn
umfram, þá er fyrirfarið er
allri eigninni af ofdrykkjunni
og heilsunni og þarmeð vitinu,
þess eggjar hún þá að fyrir-
fara þvi, sem ólógað, enþaðer
sálan, eggjar þá að afrækjast
alla rétta siðsemi og rétt boð-
orð, en girnast syndirnar, en
hyggja af sinu og öllu hinu
rétta, minnast á engan hlut,
þann er hann hefur gert.
Litið á, ofdrykkjumennirnir,
þá er þér skiljizt frá öllu senn,
drykkjunni og lifinu, hvað lik-
ast er, hver þá gripi sálina.
Minnizt á, hversu ólfkt þetta
athæfi er þvi, er vera skyldi,
þvi að öllum hlutum skyldi
stilling fylgja. Hermenn
skyldu hógværir vera i friði
sem lamb, en i ófriöi ágjarnir
sem leó. Kaupmenn og
bændur skyldu fara vel með
sinu eðli, afla fjárins með
réttu og þó með erfiði, gæta
meö vizku, en veita með mildi.
En hinir, sem minni eru,
skyldu vera þakklátir og þjóna
hver sfnum yfirmanni með
góðum vilja, hver eftir sinum
efnum”.
Þetta gerðist undir lok tólftu
aldar.
Næst skulum við bregða
okkur til Sviþjóðar og bera þar
niður um aldamótin 1500. Þar
fáum við órækan vitnisburð
um það, að mönnum hefur
hætt til þess að gægjast helzt
til djúpt i bikarinn á köflum,
og hafa að þvi verið svo mikil
brögð, að sérstakar reglur um
bætur og sektir fyrir margs
konar tiltæki drukkinna
manna hafa verið settar.
Til er eins konar reglugerð,
sem heitir „spýjubálkur”, og
var htin sett af gildi heilags
Eiriks í Sparrseturssókn rétt
utan við Enköping. Nokkur
ákvæði úr „spýjubálki”
bregða i senn ljósi á það, hvað
gerðist i veizlum og sam-
kvæmum i Sviþjóð á þeirri tið
sem og viðleitni gildanna að
hafa hemil á drykkjuskap
mannameð þeim viðurlögum,
sem hæfileg töldust.
Þessiákvæði erbeztað birta
á því máli og með þeirri staf-
setningu, sem þá var fylgt i
Sviþjóð, þar sem þessi mið-
aldasænska ætti að vera Is-
lendingum auðskilin, þótt
nokkuð kátleg virðist. örfáar
skýringar ættu að nægja.
Og þá sntium við okkur að
„spýjubálki":
„Hwilken brodhir, vidh
bordh sithir, soffwir, böthe
(bæti) brodhir, som soff, 1 or-
togh (einn örtug, en örtugur
var þriðjungur eyris og hver
eyrir var ekki svo litið fé i þá
daga). Brodhir, pa baenk
medh ífothom liggir ok soff-
wir, böthe gillena (gildunum)
1/2 pund malth.
Nu vardhir brodhir drukkin
ok drikkir mera aen honum
godt göra kan, sa ath han spyr
pa gillesstwghu golff, böthi
gillena 1 pund malth ok allir-
mannenomum (öldurmannin-
um, formanni gildisins) 1 öre
paeningha. Om brothir spyr
vthe i gardhenom, böthe 1
tunno öll gillena (gildinu eina
tunnu öls).
Nu kan sa haenda, brothir
sig druknan drikkir, sa han pa
gillessgolff fallir böthe
brodhir, som fful (féll), 1 pund
malth gillena.
N u ffallir brodhir pa
ffarstwghugolff, böthi gillena
1/2 pund malth”.
Hér hefur að visu ekki verið
nein bindindishugsjón að baki
sektarákvæðunum, svo sem
ráða má af þvi, að sektirnar
erueins oft annað hvort öl eða
efnitil ölgerðar handa gildinu.
En hóf hafa þeir, sem settu
þessar reglur, samt viljað
hafá á drykkjunni. Þvi að við
skulum ekki gera ráö fyrir
þvi, að þetta hafi bara verið
útsmogið tirræði til þess að
láta þá, sem drykkfelldastir
voru, bera kostnaðinn af öli
handa hinum bræðrunum,
sem ekki gengu svo langt aö
þeir sofnuðu við borðin eða
yltu tit af á gólfinu eða ældu i
garðinum við gildishúsið.
Starfsfólk
I heimilishjálp
Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar óskar aö ráöa
starfsfólk til heimilisþjónustu 4 til 8 tima á dag.
Nánari upplýsingar veittar aö Tjarnargötu 11, simi
18800.
V_____________________________i_________J
1*1 Felagsmálastofnun Reykjavíkurborgar
• S • Vonarstræti 4 sími 25500
Trésmiður
óskar eftir starfi úti á
landi í sumar.
Upplýsingar í síma 7-
29-00 í hádegi og á
kvöldin.
.............
Tíminner
peningar j
j Auglýsícf :
| íTámanum I
»••»••»»»»»•>♦»»»«»»«»»«»»—»*
14 ára drengur
óskar eftir sveitaplássi hefur verið i sveit.
Upplýsingar i sima 5-10-94.
12 ára drengur
óskar eftir að komast á gott sveitaheimili i
sumar.
Hefur verið fjögur sumur i sveit áður.
Upplýsingar i sima (91)4-34-87