Tíminn - 11.06.1978, Blaðsíða 7

Sunnudagur 11. júni 1978
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórár:
Þórarinn Þórarinsson (ábm), og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Jón Sigurósson, Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason, Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og
auglýsingar Siðimúla 15. Simi 86300.
Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
36387. Verö I lausasölu kr. 100.00. Askriftargjald kr. 2.000 ú
'mánuöi. Blaöaprent h.f.
Stærsta sporið
í skýrslu um utanrikismál, sem Einar Ágústsson
utanrikisráðherra, lagði fram á Alþingi siðastl. vet-
ur, var það rif jað upp, að á árinu 1971, þegar vinstri
stjórnin hóf baráttuna fyrir útfærslu fiskveiðilög-
sögunnar, hafi afli útlendinga á íslandsmiðum
numið 390 þús. smálestum. í ár munu þrjár þjóðir:
Belgar, Norðmenn og Færeyingar, veiða sam-
kvæmt sérstökum samningum 20-30 þús. smál. þeg-
ar loðnuveiðin, sem Færeyingum var leyfð, er und-
anskilin. önnur veiði útlendinga verður ekki leyfð.
Þannig hefur veiði útlendinga á íslandsmiðum
minnkað úr 390 þús. smál. i 20-30 þús. smálestir
vegna þess árangurs, sem náðst hefur i landhelgis-
baráttunni sem hafin var af vinstri stjórninni fyrir
sjö árum og byggðist á sérstöku samkomulagi, sem
Framsóknarflokkurinn, Alþýðubandalagið og Sam-
tökin höfðu gert með sér fyrir kosningarnar 1971.
Margir munu þakka þennan mikla árangur mest
þvi að fiskveiðilögsagan var færð út i 50 milur 1972
og út i 200 milur 1975. En þessar útfærslur hefðu
ekki getað átt sér stað, ef það hefði ekki verið annar
aðalþátturinn i landhelgisbaráttu vinstri sjórnar-
innar að lýsa landhelgissamningana, sem voru
gerðir við Breta og Vestur-Þjóðverja 1961, úr gildi
fallna. Samkvæmt þeim gátu íslendingar ekki fært
fiskveiðilögsöguna úr 12 milum, nema að fengnu
samþykki þessara þjóða eða að fenginni staðfest-
ingu Alþjóðadómstólsins Alþjóðadómstóllinn túlk-
aði þessa samninga siðar þannig, að útfærslan næði
ekki til Breta og Þjóðverja, þvi að þeir ættu rétt til
veiða upp að 12 milna mörkunum samkvæmt samn-
ingunum frá 1961. Þessi réttur Breta og Vestur-
Þjóðverja væri enn i gildi, ef samningarnir frá 1961
hefðu ekki verið lýstir fallnir úr gildi.
í samningunum frá 1961 voru ekki nein uppsagn-
arákvæði. Svo illa hafði verið búið um hnútana af
hálfu þeirra islenzkra stjórnvalda sem önnuðust
samningagerðina. Vinstri stjórnin varð þvi að gripa
til eins konar neyðarréttar og lýsa samningana úr
gildi fallna vegna lifshagsmuna Islendinga. Hún
varð að láta það einu gilda, þótt Alþjóðadómstóllinn
teldi þessa uppsagnaraðferð ekki lögmæta. Með
hörku og festu fékkst það þannig fram, að Bretar og
Vestur-Þjóðverjar sættu sig við það, að íslendingar
virtu ekki samningana.
Sú aðferð, sem íslendingar beittu til að losa sig úr
böndum landhelgissamninganna frá 1961, vakti
mikla athygli meðal strandþjóða, sem höfðu svip-
aða aðstöðu og íslendingar. Þannig átti hún tvi-
mælalaust mikinn þátt i þvi, að þróun hafréttar-
mála varð miklu hraðari en ella. Þvi er ekki fjarri
lagi að telja það stærsta sporið i allri landhelgis-
baráttunni, þegar samningunum frá 1961 var rutt úr
vegi.
Ef samningarnir frá 1961 væru enn i gildi, ættu
Bretar og Vestur-Þjóðver jar enn veiðiréttindi innan
fiskveiðilögsögunnar samkvæmt úrskurði Alþjóða-
dómstólsins. Ef til vill hefðu þeir ekki neytt þess
réttar nú, sökum ástands islenzku fiskstofnanna.
En réttinn ættu þeir og það væri ólikt þeim að reyna
ekki að notfæra sér hann.
Vissulega hefur það reynzt mikið gæfuspor, sem
var stigið af vinstri stjórninni 1971, þegar hún lýsti
samningana frá 1961 fallna úr gildi. Án þess hefði
ekki verið fært að færa fiskveiðilögsöguna út i 50
milur árið 1971 og út i 200 milur árið 1975. Án þess
ættu Bretar og Vestur-Þjóðverjar veiðiréttindi inn-
an fiskveiðilögsögunnar.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Tortryggni háir mest
sambúð risaveldanna
Nýr Salt-samningur drægi úr henni
Frá fundi æöstu manna Natorikjanna
ÞÓTT talsverö athygli beinist
nú að aukafundi allsherjar-
þings Sameinuðu þjóðanna,
sem ræðir um afvopnunar-
málin á breiðum grundvelli,
vekur það stórum meiri
athygli, þegar helstu ráða-
menn Bandarikjanna og
Sovétrikjanna hittast og ræða
um hina svonefndu
Salt-samninga, sem eiga að
fjalla um minnkun á kjarn-
orkuvopnabúnaði þessara
’rikja. Þessar viðræður hófust
meðan Nixon var forseti og
voru eins konar framhald á
samningi, sem hann og
Brésnjef gerðu um þessi mál
ogátti aðeins að gilda til fimm
ára.Þeim samningi, sem nú er
fjallaðum, er ætlað að verða
bæði ítarlegri ogstefna að enn
meiri samdrætti kjarnorku-
vígbúnaðarins.Viðræðum um
hann var haldið áfram i
forseta tið Fords og hefur verið
haldið áfram siðan Carter tók
við. Þótt gangurinn i við-
ræðunum hafi verið hægur,
virðist þó hafa þokað smátt og
smátt i rétta átt. Sumir frétta-
skýrendur virðast jafnvel
telja, að nú vanti ekki nema
herzlumuninn. En það get-
ur tekið sinn tíma að ná hon-
um, m.a. vegna þess, að Cart-
ergetur þótt óráðlegt að ljúka
samningagerðinni fyrir þing-
kosningarnar,sem fara fram í
Bandarikjunum i haust. Vafa-
laust mun samningurinn, ef til
kemur, sæta meiri eða minni
gagnrýni i Bandarikjunum og
þvi gæti verið heppilegt, að
hann drægist ekki inn i
kosningabaráttuna.
ÞAÐ væri ekki aðeins
mikilvægt spor til þess að
draga úr vigbúnaðarkapp-
hlaupinu ef nýtt samkomulag
næðist milli risaveldanna um
að draga úr kjarnorkuvig-
búnaðinum. Það myndi einnig
geta átt góðan þátt i þvi að
bætaandrúmsloftið.sem er nú
orðiö nokkru kaldara en það
var um skeið. Rangt er þó að
tala um að nýtt kalt strið sé
komið til sögunnar. Hjá þvi
verður ekki komist, að hags-
munir risavelda eins og
Bandarikjanna og Sovétrikj-
anna rekist oft á, bæði af
stjórnmálalegum og efna-
hagslegum ástæðum. Bæði
stefna að þvi að hafa áhrif i
öðrumheimsálfumog beita til
þess mismunandi aðferöum
eftir þvi, sem þeim þykir við
eiga. Þau búa við ólika
st.jórnarhætti og fylgja ólikum
stjórnmálastefnum, sem
báðar vilja ryðja sértilrúms
og hljóta þvi oft að rekast
nokkuð harkalega á. En þrátt
fyrir þetta er hitt þó mikilvæg-
ara, sem hvetur þau til sam-
starfs. Það hafa bæði Carter
og Brésnjef áréttað við fleiri
tækifæri. Fyrir heimsfriðinn
ogbatnandi sambúð i heimin-
um yfirleitt er ekkert
nauðsynlegra en að þessi riki
geti átt þolanlega sambúö.
Það er hins vegar fjarri lagi
að hún þurfi að kosta það að
þau leggi allan ágreining til
hliðar og megi ekki gagnrýna
hvort annað.
A FUNDI æðstu manna
Atlantshafsbandalagsins, sem
nýlega var haldinn i Washing-
ton, mun það skýrt hafa komið
fram, aðmenn vildu þar halda
slökunarstefnunni áfram og
sáu raunar ekki aðra leið til
sæmilegrar sambúðar.
Svipaðar skoðanir hafa komið
fram hvaö eftir annað i ræðum
þeim, sem Brésnjef hefur
haldið að undanförnu, t.d. i
Prag. Þótt mörgum vestan-
tjalds þyki hægt ganga i ýms-
um mannréttindamálum i
Austur-Evrópu, ber að viður-
kenna, að annað stefnir þar i
rétta átt. Þannig hefur sam-
búð milli rikis og kirkju fariö
batnandi i Austur-Evrópu að
undanförnu. Gleggsta dæmið
um það er þing eöa fundur,
sem Lúterstrúarmenn i Aust-
ur-Þýskalandi héldu i Leipzig
dagana 26.-28. mai. Fund
þennan sóttu um 50 þús.
manns hvaðanæva að úr Aust-
ur-Þýskalandi. Meirihlutinn
var ungt fólk og vakti þaö
sérstaka athygli. Þetta mót
var haldið samkvæmt sam-
komulagi, sem gert var milli
fulltrúa rikisvaldsins og
lútersku kirkjunnar i april-
mánuði siðastl. Fundarboö-
endur fengu allt hið mikla hús-
næði, sem Leipzigsýningum er
ætlað, til þessa fundarhalds.
Það, sem háir mest sambúð
risaveldanna tveggja og fylgi-
rikja þeirra, er tortryggnin.
Þau óttast hvort annað og vig-
búast vegna þess. Mikil-
vægasta skrefið til bættrar
sambúðar er að draga úr tor-
tryggninni. Ekkert er væn-
legra til þess en samningur
um samdrátt vigbúnaöar. Þvi
biöamargir óþreyjufullir eftir
nýja Salt-samningnum.
Þ.Þ.
IIIISIS
mm

Vance og Gromyko viö samningaboröiö