Tíminn - 11.06.1978, Blaðsíða 24

24
Wmm
Sunnudagur ll. júni 1978
Sýningarstúlkur i íslenzkuni ullarfatnaði.
leiðni. Aðgerðir og áætlanir i
þessu sambandi hafa tafizt vegna
þess óvissuástands sem skapazt
hefur. Þessi fyrirtæki eiga langt i
land meðaö ná þeirri hagkvæmni
sem mögulegt og nauðsynlegt er
aöná og á það bæði við um stærð
þeirra og mögulegar hag-
ræðingaraðgerðir.
Ágreiningur um mark-
mið
Menn greinir á um þróunar-
markmið ullariðnaðarins, segir
Þráinn Þorvaldsson fram-
kvæmdastjóri Hildu h.f. í skýrslu
sinni.
Sumir telja að flytja skuli inn
erlenda ull til vinnslu og selja
siðan þand til útlanda. Islenzkt
band hafi ekki þau sérkenni, sem
gerieinokun tslendmgámögulega.
Framleiðsluaðstaða fataiðnaðar-
ins sé það erfið að ekki verði
mögulegt að skapa það stóran
heimsmarkað, aö nægilegri
framleiðni verði náð i bandfram-
leiðslu.
Aðrir telja að forsenda útflutn-
ings bæði band og fataframleiðslu
úr ull á fslandi sé/að okkur takist
að greina framleiðslu okkar frá
framleiðslu erlendra keppinauta.
Of mikil iblöndun erlendrar ullar
og sala loðbands til erlendra
framleiðenda vegi a^ þessu
grundvallaratriði. Aftur á móti sé
sjálfsagt að flytja út handprjóna-
garn. Sömu aðilar telja að islenzk
ull sé sérstætt hráefni og þróa
skuli i'slenzku bandframleiðsluna
i átt til sérgreiningar frá öðrum
bandtegundum en ekki gera það
eins þótt árangur verði etv.
erfiöara band í vinnslu en annars
gæti orðið.
Útflutningur fatnaðar úr ull
hefur farið stöðugt, vaxandi und-
anfarin 10 ár og aukizt úr 54 tonn-
um 1968 i 499 tonn árið 1977. Á
sama tima hefur útflutningur loð-
bands aukizt úr 17 tonnum 1968 i
424tonn 1977. Nú ertaliö að allt aö
1500 manns hafi beina og óbeina
atvinnu við ullariðnað á Islandi.
við notkun islenzkrar ullar. Al-
varlegast er, þegar kaupandan-
um er talin trú um að hann sé að
kaupa islenzka vöru. 1 þriðja lagi
eru eftirlikingar framleiddar úr
loðbandi, sem keypt er frá Is-
landi. Þar verða aðgreiningar-
möguleikar islenzku fram-
leiðslunnar mjög takmarkaðir og
erlendu framleiðendurnir undir-
bjóöa islenzku framleiöendurna
i verði.
Stöðugt fleiri erlendir fram-
leiðendur hefja nú framleiðslu á
islenzkum eftirlikingum og verk-
smiðjur beinlinis settar upp i
þessu skyni. Þessar verksmiðjur
nota ýmistislenzkt band eða band
sem gefur svipaða áferð. öilum
þessum framleiðendum er það
sameiginlegt, að þ.ejr reyna að
tengja framleiðsluna islenzkri ull
eða islenzkum uppruna og selja
vöruna á heföbundnum markaðs-
svæðum Islendinga.
1 Suður-Kóreu er stórfelld
framleiðsla á handprjónapeysum
úr islenzku ullarbandi aö is-
lenzkri fyrirmynd sem seld er i
efnahagsbandaíagslöndunum. 1
Danmörku er framleiðsla á hand-
prjónapeysum og eftirlikingum af
islenzkum fatnaði i stórum stil
seld á Norðurlöndunum og i efna-
hagsbandalagslöndunum. Á Ir-
landi er fyrirtæki sem framleiðir
með franlleiösluleyfi frá Dan-
mörku og selur mest á Bretlands-
eyjum. 1 Puerto Rico er starfrækt
verksmiðja sem danskir aðilar
standa að og selur fram-leiðslu
sina i Bandarikjunum. Þáer vitaö
um nokkur fyrirtæki i Kanada og
Bandarikjunum sem framleiða
eftirhkingar og selja þær sem is-
lenzkar. Vitað er að evrópsku
framleiðendurnir sem lengst hafa
náð i framleiðslu og sölu ,,is-
lenzks” ullarvarnings hafa i
undirbúningi stóraukna sókn á
N-Ameriku-markaðinn bæöi með
innflutningi og stofnsetningar
framleiðslufyrirtækja.
Það er skoðun sumra að tizku-
sveiflan sé okkur ekki lengur hag-
stæð vegna minnkandi áhuga á
grófum fatnaði. Athuganir á ýms-
um mörkuðum gefa til kynna að
islenzk ullarvara sé enn i fullu
gildi. Samt sem áöur verðum við
að vera vakandi og leita stööugt
aðnýjum þróunarleiðum i hönnun
Ullariðnaður í hættu
SJ — Erlendir framleið-
endur eru nú að hirða
fyrir framan nefið á okk-
ur, þann markað sem
við höfum byggt upp
með miklum tilkostnaði.
Sú fjárfesting er
milljóna króna virði og
er betra að setja sjálfir
upp framleiðslu erlendis
en að tapa markaðnum i
hendur keppinauta okk-
ar.
Svosegir m.a. i skýrslu Þráins
Þorvaldssonar framkvæmda-
stjóra Hildu h.f., eins af þrem
ullarvöruútflutningsfyrirtækjum
hér á landi „Er komiö aö enda-
lokum islenzks fataútflutnings úr
ull?” sem lögð var fram á fundi,
sem útflutningsmiðstöð iönaöar-
ins og Samtök prjóna og sauma-
stofa á Norðurlandi efndu til 30.
mai sl.
Á fundinum var einnig lögð
fram önnur skýrsla „Lausleg at-
hugun á stööu prjóna- og sauma-
stofa . i ullariönaði og þróun
1977-1978”, sem Hagvangur h.f.
geröi nú i vor.
Fyrirtækjum fjölgar á
sama tima og nýting
véla minnkar
Kó'nnunin náði til 29 fyrirtækja.
Hún var gerð gegnum sima oger
þvi ekki mjög nákvæm en gefur
ljósa mynd af núverandi stöðu hjá
þeim fyrirtækjum, sem framleiða
fatnað úr ull til útflutnings.
Helztu niðurstöður eru þessar:
1. Heildarframleiðsla fyrir vest-
ræna markaði virðist svipuð og
á siðasta ári.
2. Fjórar saumastofur (Drifa,
Vióla, Salina, Prýði) og tvær
prjóna-og saumastofur (Pólar-
prjón og Katla) hafa haft
minna umleikis á árinu 1978
miðað við sama tima 1977
vegna þess að ekki hefur tekizt
að gera sölusamninga við
Sovétrikin (SlS).Tvö fyrirtækj-
anna (Drifa og Salina) viröast
þó nokkurn veginii hafa bætt
þetta upp með viðskiptum við
Hildu. önnur viðskipti SIS við
öll fyrirtækin virðast einnig
hafa dregizt saman og nefnir
ekkert fyrirtækjanna SIS sem
sinn helzta viðskiptavin æn
nokkur nefna SIS sem 2. eða 3.
mikilvægasta viöskiptavininn.
3. Nýting véla, húsakosts og ann-
arra fastaf jármuna hefur
minnkað af tveim ástæðum:
a. Mikil aukning á prjónavélum
og öörum vélum i efnisfram-
leiðslu á árinu 1977. Mest er
aukningin hjá Pólarprjóni og
Alafossi etv. vegna samnings
um sölu á teflum til Sovétrikj-
anna. Núverandi afkastageta
prjónavéla er ca. 850 tonn á ári.
b. Fjölgun saumastofa á árunum
1977 og 1978, sem hafa tekið
spón úr aski hinna eldri.
4. Samkeppni um sölu á prjón-
uöum dúk er á milli Pólar-
prjóns og Alafoss (v/lélegrar
nýtingar á pr jónavélum? ).
Álafoss virðist standa betur að
vigi i samkeppninni, þar sem
þeir geta beint framleiðslu á
fatnaði til þeirra saumastofa
sem kaupa voð af þeim. Þetta
viröist aðallega vera nýstofnuð
fyrirtæki, þar sem hin eldri
hafa annað hvort eigin prjóna-
deild eða föst viðskipti við
Pólarprjón. Virðist þetta virka
hvetjandi á nýstofnun fyrir-
tækja.
5. Fyrirtæki sem framleiða úr
hespulopa eða loðbandi eru
mjög illa stödd. Annað hefur
stöövað starfsemina hitt er i
miklum rekstrarörðugleikum.
Óvissuástand
Ekki er hægt að meta stöðu iön-
greinarinnar endanlega út frá
þeim upplýsingum, sem hér
koma fram segir i skýrslu Hag-
vangs. Augljóst er hins vegar að
þróunin er komin á óheppilega
braut. Mat á hinni markaðslegu
hliö málsins hlýtur að skera úr
um hvaöa leið sé heppilegust til
úrbóta. Er hægt aö svara þessari
afkastaaukningu með aukinni
markaðssókn? A að reka fyrir-
tækin með lélegri nýtingu fasta-
fjármuna og þar af leiðandi lé-
legri áamkeppnishæfni? A að
fækka fyrirtækjunum?
Að lokum má geta þess að hin
„ráösettari” fyrirtæki hafa að-
eins stigið fyrstu skrefin i átt til
aukinnar hagræðingar og fram-
Arlega hefur fjöldi fyrirtækja i
iðnaðinum og afkastageta farið
vaxandi. Spunaverksmiðjurnar
tvær geta nú afkastað um 2.000
tonnum af bandi á ári.
Nú eru ýmsar blikur á lofti i
markaðsmálum ullariðnaðarins.
Markaður fyrir ullarvörur i
Sovétrikjunum er að dragast
saman og vaxandi samkeppni á
vestrænum mörkuðum vegna
eftirlikinga erlendra framleið-
anda á islenzkum ullarvörum.
Sovétmarkaðurinn hefur verið
ullariðnaðinum mjög mikilvæg-
ur. Ekki eingöngu fyrir verk-
smiðjur S.l.S. á Akureyri heldur
einnig prjóna- og saumastofurn-
ar. Meginhluti framleiðslunnar
hefur farið fram i upphafi ársins,
þegar pantanir eru aö berast frá
vestrænum mörkuöum. Þótt
verðlag hafi verið lágt hefur
framleiðslan veriö fjárhagslega
hagkvæm vegna mikils magns og
ólikra gæöakrafna miðaö viö
vestræna markaði. Sovét-
markaöurinn hefur tekið á móti
meira en helmingi alls útflutnings
magns ullarvara.
Erlendu eftirlikingarnar
Erlendar eftirlikingar á is-
lenzkum ullarfatnaöi eru þrenns
konar. 1 fyrsta lagi vörur úr
gerviefnum á allt að helmingi
lægra veröi en fslenzku vörurnar.
Af þessum vörum stafar litil
hætta vegna þess hve ólikt hrá-
efnið er. 1 öðru lagi eru eftir-
likingar framleiddar úr annars
konar ull en islenzkri. Af shkum
vörum stafar nokkur hætta vegna
þess, að framleiðendum hefur
tekizt að ná likri áferð og kemur
til þessað verða fær um að mæta
kröfum markaðarins.
Vegna þess sem að framan er
sagt hefur aldrei verið mikilvæg-
ara en nú að auka útflutning is-
lenzkra ullarvara i vestræna
markaöi og styrkja markaðslega
stöðu þeirra. Það er skoðun
margra að við Islendingar séum
að gera okkur þetta nauðsynlega
markaðsátak illframkvæmdan-
legt vegna aðgerða heima fyrir.
Um hvað er deilt?
Þau atriði sem deilt er um i
sambandi við útflutningsmál ull-
ariðnaöarins eru einkum tvö:
Blöndun ullar meö nýsjálenzkri
ull og útflutningur á ullarbanditil
fullvinnslu fatnaðar erlendis.
Þaö er skoðun ullarsérfræðinga
og þeirra sem vinna úr ullar-
bandi, aö viö blöndun rýrni hin is-
lenzku sérkenni ullarinnar t.d. ýf-
ing, gljái og mýkt voöarinnar. Þvi
meira sem erlendiri ull er
blandað saman við islenzku ullina
þeim mun auöveldara ætti að
verafyrir erlenda framleiöendur
að likja eftir islenzka bandinu.
Það er þessum iðnaði lifs-
nauðsyn aðgeta aðgreint islenzku
framleiösluna frá framleiðslu er-
lendra keppinauta, þar sem við
getum seint keppt á verðgrund-
velli. Þvi er það höfuð nauðsyn að
vöru-þróuninni verðibeint i þá átt
að nýta sérkenni ullarinnar en
ekki að eyða þeim. Betra hráefni
og stóraukna bandframleiðslu
meö blöndun erlendrar ullar, er
hægt að kaupa þvi dýra verði aö
við með timanum missum alla
bandframleiðslu úr höndum okk-
ar. Hver kaupir islenzkt band, ef