Tíminn - 22.09.1978, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 22. september 1978
á víðavangi
Svo sem kunnugt er hefur rikisstjórnin ákveðiö að
skipa nefnd fulltrúa launþega# atvinnurekenda og
rikisvalds til að endurskoða viðmiðun launa við
visitölu eins og kveðið er á um í samstarfsyfir-
lýsingu rikisstjórnarflokkanna þriggjá.
Nefndin, sem skipuft verftur á
allra næstu dögum, á fyrir
höndum mjög umfangsmikift og
vandasamt verkefni. A væntan-
legri nefnd munu standa ólíkir
hagsmunaaftilar vinnu-
markaftarins og er því rétt aft
menn gjaldi varhug vift of mik-
illi bjartsvni um árangur.
S.l. miftvikudag birti Alþvftu-
blaftift vifttal vift Asmund
Stefánsson hagfræfting ASl, um
visitölukerfift. Asmundur
kveftur þar miðstjórn ASt reiftu-
búna til aft taka fullan þátt I
þeirri endurskoftun sem fyrir-
hugaft er aft fari fram en ASÍ sé
auftvitaö ekki tilbúiö „aft gefa
eftir varftandi þaft aft kaup-
máttur verfti tryggftur meft
þeirri aftferft sem mælt kann aft
verfta meft i þessari endur-
skoftun. Visitölukerfift hefur I
okkar augum þaft markmift aö
tryggja kaupmátt og þaft er
auftvitaft hægt aft gera þaft eftir
ýmsum mismunandi leiftum.”
Traust visitölukerfi öll-
um fyrir bestu
Síftar i vifttalinu segir As-
mundur: „Þaft er enginn full-
nægjandi vörn i kerfinu eins og
þaft er núna, þannig aft þar er
tvimælalaust hægt aft gera úr-
bætur til aft bæta okkar stöftu...
Þaft sem vift viljum fá út úr visi-
tölukerfinu er sem traustastur
kaupmáttur og þaft verftur bara
aft ræfta þaft hvafta aftferftir
koma þar tii greina aft öftru
leyti... Þaö er alveg ljóst aft þar
sem veröbólgan hjá okkur er
miklu meiri en viöast annars
staftar, þá er næsta óhjákvæmi-
iegt aft sett sé á þetta eitthvert
kerfi. Miftaft vift þá miklu óvissu
sem rfkir hjá okkur á þessu
svifti þá er i rauninni ekki nema
um tvennt aft velja annaft hvort
traust visitölukerfi eöa mjög
stutta samninga. Þess vegna
held ég aft þaft sé öllum fyrir
bestu aft hafa traust visitölu-
kerfi.”
Nýja könnun á neyslu-
venjum þjóðarinnar
t gær ræftir Alþýftublaftift svo
vift Kristján Thorlacius, for-
mann BSRB, um endurskoftun
visitölunnar. Þar segir Kristján
m.a.: „Aft minu mati þyrfti aft
fara fram ný könnun á neyslu-
venjum þjóftarinnar. Sú visitala
sem byggt er á núna, er tekin
upp úr neyslukönnun, sem fram
fór á árunum 1964, og 1965 og er
náttúrlega á margan hátt orftin
úrelt. Aft minu viti þyrfti þvi aft
fara fram ný neyslukönnun, ef á
aft tala um endurnýjun visitöl-
unnar efta endurskoftun visitöl-
unnar og þaft tekur miklu meiri
tima en einn efta tvo mánufti.”
Visitalan ekki orsaka-
valdur verðbólgunnar
Enn fremur segir Kristján
Thorlacius: „Ég tel þaft fjar-
stæftu sem fram hefur komift aft
ætla aft fara aft taka visitöluna
úr sambandi. Menn hafa sagt aft
vixlhækkanir launa sem stafa af
vísitölunni sé þaft sem setur allt
um koll I efnahagslifinu. Sann-
ieikurinn er sá aö visitalan er
bara mælikvaröi á vérftbólgu-
vöxtinn og dýrtiftina en ekki or-
sakavaldur. Þannig er þaft
Asmundur Stefánsson, hag-
fræftingur ASÍ
ósköp svipaft aft taka visitöiuna
úr sambandi og aft ætla sér aft
stöftva klukkuna. Timinn heidur
áfram þó aft einhver spekingur
ætli sér aft stoppa hann.”
Þaft er full ástæfta til aft taka
undir meft Kristjáni Thorlacius
er hann segir i lok vifttalsins vift
Alþýöublaftift aft endurskoöun
visitölunnar” er stórt mál og
verftur ekki afgreitt meft slag-
orftum.”.
Endurskoðun vísitötölunnar
ekki afgreidd með slagorðum
Samvinnustefna — Framsóknarstefna:
Tengsl stjórnenda samvinnuhreyfingarinnar
og almennra félagsmanna verði aukin
Samvinnuhreyfingin markaði timamót i félags-
legri og efnahagslegri þróun islensku þjóðarinnar.
Samvinnuhreyfingin má ekki
gleyma uppruna sinum og hug-
sjónum, en hún verftur aft laga sig
aft breyttum timum og nýjum
staftháttum.
Þvi miftur hefur þróunin oröift á
annan hátt en ætlaö var i upphafi.
Samskiptin milli hins almenna fé-
lagsmanns og þeirra sem
rekstrinum stjórna hafa minnk-
aö. Þessari þróun veröur tafar-
laust aö snúa viö.
Þaö veröur aldrei of dýru veröi
keypt aö efla þessi tengsl, þvi
þetta er grundvallaratriöi sam-
vinnustefnunnar og á þvi byggist
styrkur hennar, að þessi tengsl
séu sem mest.
Þvi ber aö fagna, aö Samvinnu-
skólinn hefur nú ákveðið aö efna
til námskeiöahalds i kaupfélög-
unum. Einnig þvi, aö nú hafa
nokkur kaupfélög ráöiö sérstaka
félagsmálafulltrúa.
Það er ekki undarlegt að upp úr
samvinnuhreyfingunni hafi
sprottib pólitiskt afl, — þetta afl
er Framsóknarflokkurinn.
1 gegnum tiöina hefur Fram-
sóknarflokkurinn veriö sverö og
skjöldur samvinnuhreyfingarinn-
ar og er þaö ekki óeölilegt.
SUF-þingiö vill itreka þessa
samstööu, og lýsir þvi áliti sinu,
aö þessar tvær félagsmálahreyf-
ingar veröi og eigi að standa
saman.
17. SUF-þingið skorar á næstu
stjórn sambandsins aö beita sér
fyrir ráöstefnu um samvinnu-
hreyfinguna. 1 þvi sambandi
veröi leitaö eftir samstarfi viö
aöra aðila innan Framsóknar-
flokksins og i samvinnuhreyfing-
unni.
Haraldur Ólafsson skrifar:
Uppreisn þeirra, sem eru á mill
Mikið fjölmenni var samankomið i Norræna hús-
inu sl. mánudagskvöld. Þarna var svo sannarlega
þverskurður islensku þjóðarinnar, aldnir og ungir
embættismenn. stúdentar, blaðamenn, kaupmenn,
sjómenn og bændasynir, iðnaðarmenn og lista-
menn, lögfræðingar og leikarar, og prestar. Ekki
veit ég hver elstur var, kannski hinn siungi eldhugi
Kristján Albertsson en yngstur var piltur, sem mér
sýndist vera tveggja ára.
Þessi hópur karla og kvenna
var þarna kominn til aö hlusta á
danskan prófessor i eölisfræöi
tala um framtiöarrikiö. Ekki
framtiöarriki visindasögunnar
eöa rikiö sem visindamenn eru
stundum aö spá fyrir um, heldur
riki eins og hann og félagar hans
telja æskilegt, riki sem leysi ýms-
an vanda nútimans og þar sem
raunverulegt lýöræöi rikir.
Þrir menn skrifa bók
t febrúar I vetur kom út bók eft-
ir þrjá þekkta Dani. Þeir eru
Niels I. Meyer, prófessor i eölis-
fræði viö verkfræöiskólann i
Kaupmannahöfn, K. Helveg
Petersen, fyrrverandi mennta-
málaráöherra og formann
Radikale venstre og rithöfundinn
Villy Sörensen. Nú var Niels
Meyer hingaö kominn aö segja
frá bókinni og hugmyndum þeirra
þremenninganna um hiö æskilega
samfélag.
I erindinu drap hann á
ástæöurnar fyrir þvi aö þeir hófu
aö velta þessum málum fyrir sér.
Þeir hafa þekkst i mörg ár og
skoðanir þeirra voru svipaöar um
margt af þvi sem efst var á baugi
i stjórnmálum, innanlands og ut-
an. Villy Sörensen er þekktur rit-
höfundur og heimspekingur, og
hefur m.a. skrifaö mikiö um
Marx. Helveg Petersen hefur um
árabil haft mikinn áhuga á af-
vopnunarmálum og Niels Meyer
hefur starfaö aö visindamálum og
skipulagningu þeirra um langt
skeiö.
Þeir ákváöu ab skrifa saman
bók þar sem bent væri á aörar
leiöir til aö leysa margs konar
vandamál, sem Danir eiga viö aö
striöa. Þeir höfnuöu jafnt kenn-
ingum marxista og sóslalista sem
ihaldsmanna og frjálshyggju-
manna. Þaö varö aö finna aörar
leiöir og þær leiöir áttu að miöa
aö annars konar samfélagsskipan
en rikjandi er og annarri en þeirri
sem sósialisminn boöar og leiðir
til ómanneskjulegs samfélags þar
sem miöstýring og flokkseinræöi
rikir. Þeir telja aö milli þessara
hópa sé fær og heppileg leiö, leiö
sem allir eigi aö geta sætt sig viö.
Þeir nefndu bók sina Oprör fra
midteneöa Uppreisn á miöjunni.
Framtiðarríkinu lýst
Þeir létu ekki sitja viö aö gagn-
rýna þaö sem rikjandi er heldur
lýsa þvi sem viö á aö taka. Þetta
er þvi bók um framtiðarriki,
Útópiu, og bókin kom út 7. febrú-
ar 1978 en þann dag voru libin 500
ár frá fæöingu sir Thomas More,
sem skrifaöi fræga bók um fram-
tiðarrlkið Otópiu.
Fyrstu kaflar bókarinnar fjalla
um hugmyndafræöileg efni. Þar
er sagt frá þeim stefnum, sem
mestu ráöa i samfélögum I
noröurálfu heims og flutt eru út til
þriöja heimsins. Þá er sagt frá
ástæðunum fyrir þvi aö nauðsyn-
legt er aö breyta til finna ný sam-
félagsform ný samlifsform, efna-
hagsform og móta ný viöhorf til
umhverfis og stööu mannsins I
umhverfinu. Merkilegur er kafl-
inn um manninn sem sambland af
félagsveru og lifveru, eöli árásar-
girni og átaka I samfélaginu,
erföavenjur og endurnýjun ein-
staklinga og samfelag, visindi og
listir og náttúrréttinn-, sem enn á
ný er leiddur til öndvegis.
Aö loknum þessum fróölegu og
snjöllu köflum er s.vo gerö grein
fyrir þvi markmiöi sem stefnt
skuli aö og loks er lýst þvi sam-
félagi sem unnt á aö vera aö
koma á og hentar mönnum betur
en bæöi hiö sósialiska kerfi og þaö
samfélag sem byggir á frjálsu
markaöskerfi og einkaframtaki.
Þessu hvort tveggja hafna höf-
undarnir. Þeir hafna byltingu
sem leið að takmarki vegna þess,
aö bylting leiöir til ófrelsis,
flokkseinokunnar og miöstýring-
ar. Þeir hafna hinu frjálsa efna-
hagskerfi á þeim forsendum, aö
þaö byggist á misrétti og mis-
munum, ójöfnuöi og átökum.
Höfundarnir ganga út frá þvi aö
fólk sé mismunandi aö upplagi
eigi sér ólik áhugamál sé gætt
mismunandi hæfileikum. En i
samfélaginu á aö gera ráö fyrir
fjölbreytni manneskjunnar, —
þaö sem er ólikt á aö fá áö njóta
sin, ekki vera" neytt I tiltekin
form, sem knýja alla til aö vera
eins.
Mannlegt samfélag i
jafnvægi
Þaö samfélag sem lýst er I bók-
inni er „manneskjulegt samfélag
I jafnvægi”. Þaö er samfélag þar
sem raunverulegt lýöræöi er i
heiðri haft og er raunverulegt
stjórntæki. 1 staö stórra eininga
komi smáar einingar i staö miö-
stýringar komi dreifð stjórnun I
staö risavaxinna framleiöslu-
fyrirtækja komi minni fram-
leiöslueiningar. Rikiö veröur
áfram til aö sjálfsögöu en hlut-
verk þess er fyrst og fremst aö
annast eftirlit meö málefnum
hinna smærri eininga þar sem
megnið af öllu valdi liggur. Hug-
takið „nær-demokrati” er mjög
mikilvægt i bókinni. Þaö þýöir, aö
hinar smáu einingar bæöi hvaö
varöar búsetu og framleiðslu eru
i nánum tengslum viö fólkið og
allar meiriháttar ákvaröanir eru
teknar af þeim, sem málin snerta
beint eöa óbeint. 1 staö fulltrúa-
lýöræöis sem nú rikir á aö koma
beint lýöræöi á afmörkum
svæöum, þar sem saman fer bú-
seta og vinnustaöur.
Jöfnuður frelsi, heilbrigt
umhverfi.
Þegar bók þeirra þremenning-
anna er lesin þá kemur skýrt
fram, aö þaö, sem þeir leggja
mesta áherslu á er jöfnuöur,
frelsi einstaklinganna og sam-
félag, sem tekur miö af umhverfi
og náttúru á hverjum staö.
Jöfnuöurinn er aö þeirra dómi
nauösynlegur til að koma á þvi
jafnvægi sem nauösynlegt er aö
riki i samfélagi manna. Frelsi
einstaklingsins er trygging fyrir
þvi, aö hver og einn fái notið sin i
lifinu og nýtt hæfileika sina og
gert það, sem hugur hans einkum
stendur til. Umhverfiö er dýr-
mættog þvi veröur aö vernda þaö
eftir mætti, draga úr eyöslu og só-
un á öllum sviöum og nýta
náttúrugæöin þannig ab þau geti
endurnýjast þar, sem slikt er
mögulegt, ella aö fara sparlega
meö þau.
Þeir draga þessi atriöi saman I
sex þætti:
— hver og einn á rétt á aö ráöa
sér sjálfur,
— hver og einn á rétt á aö taka
ákvarðanir ásamt öörum um um-
hverfi sitt i starfi sinu, og I sam-
félaginu af þessu leibir:
— samfélagiö skal byggjast upp
af smáum einingum, þar sem rik-
ir raunverulegur sjálfs-
ákvörðunarréttur.
— leiötogar samféiagsins skulu
kjörnir vegna þeirra persónulegu
kynna, sem fólk i byggöunum
hefur af þeim. Ctrýma skal
valdastööum og áhrifum, sem
byggjast á arfi eöa efnalegum
forréttindum.
— jörö og náttúruauöæfi skulu
vera sameign.
— aöeins á þann hátt, aö mann-
leg náttúra fái aö njóta sin er unnt
aö skapa samfélag sem er i jafn-
vægi viö náttúrulegt umhverfi.
Byggðin er undirstaða
rikis
1 framtiöarrikinu veröa sem
sagt smáar einingar, byggöir
(kommúnur) undirstaöan. 1 Dan-
mörku veröa þær meö 40-60.000
ibúa. Þessar byggöir eru sjálf-
stæöar um margt. Atvinnurekst-
ur er meö samvinnusniöi,
byggðin annast rekstur ýmissa
Sagt frá fundi
um bókina
Oprör fra midten
og efni hennar
rakiö
í stuttu máli