Tíminn - 22.09.1978, Blaðsíða 11

Föstudagur 22. september 1978
11
!11}!1!
Helgi Gunnarsson, forstööumaöur Litla Hrauni:
Ef til vill gætum við eitthvað lært
Endurhæfing og meðferð afbrotaunglinga í Massachusetts IBandaríkjunum
1 Massachusettsrfki fundust á
öldinni sem leiö allar þessar
heföbundnu refsistofnanir svo
sem fangelsi, vinnuhæli og betr-
unarhús fyrir afbrotaunglinga.
Þessar stofnanir voru aö visu
vel faldar bak viö háa múrveggi
svo aö þær hneyksluöu ekki
augu góöborgara i fylkinu.
En fyrir hundraö árum hóf
Massachusettsriki hiö fyrsta i
Bandarikjunum endurhæfingu
afbrotaunglinga meö þvi aö
setja á stofn hina svokölluöu
„Reform Schools” þar sem
endurmenntun og uppfræösla
varö stærri þáttur en geymslan
bak viö lás og slá.
Áriö 1948 tók fylkiö upp eigin
stjórn á barnaverndarmálum
svo og unglingaafbrotum. Þessi
stjórn tók i sinar hendur hinar
ýmsu stofnanir svo sem æfinga-
búðir, æskulýösheimili og
uppeldisheimili, svo og margar
einkastofnanir, sem settar
höföu verið á laggirnar . Þá
yfirtók stjórnin einnig fangelsi
og vinnuhæli.
1969 tók Massachusettsriki
enn eitt skref i þessa átt meö þvi
aö stofna þaö sem nefnt er
„Department of Youth
Services” undir stjórn fram-
kvæmdastjóra sem var til-
nefndur þar til af fylkisstjóra
Massachusetts.
Fyrsti framkvæmdastjóri
þessarar stofnunar var afar
áhugasamur og duglegur. Hann
viðurkenndi aö þessar stofnanir
heföu ekki náö þeim árangri
sem vænst var og þvi lokaöi
hann ýmsum þeirra, á þvi for-
oröi aö nú skyldi hver unglingur
fá meöhöndlun viö sitt ^hæfi.
Þeim skyldi fengið pláss á
góöum einkaheimilum, ekki
mannmörgum, eöa þá að þeir
skyldu fá meöferö á sinu eigin
heimili ef það þætti betur henta,
— eða þá i strangasta lagi á
lokaðri stofnun. Hann vissi aö
stjórnarandstaöan i fylkinu var
gagnrýnin á allar þessar breyt-
ingar, en sjálfur var hann
öruggur um aö vera á réttri leiö
með áætlun sina.
Starfsliðið er mjög
vel blandað
Þaö sem maöur undrast mest
viö fyrstu sýn þarna i
Massachusetts er hve starfsliö
við alla dómstóla er blandað. 1
staö þess aö ákæruvald og
saksóknari séu i aöalhlutverki,
það er aö lögfræöingar fylli
allar stöður og sendi siöan
viðkomandi fyrir dómstóla, þar
sem lögfræöingar siöan gera út
um mál þeirra, þá hafa þeir sett
á stofn embætti, sem heitir á
þeirra máli „Probation” og þeir
sem starfa þar eru nefndir
„Probation officers” sem nefna
mætti eftirlitsmenn.
Þessir „Probation Officers”
samanstanda vanalega af
mönnum meö félagsfræöi-
menntun auk lögfræöinga og
sálfræöinga aö hluta til. Þetta
ráö eöa nefnd kemur inn i mál
viökomandi unglings áöur en
þaö kemur fyrir rétt, og er viö
þvi búin aö leiöbeina og gefa
ráö. Þessir menn eru þess
umkomnir aö gefa sem
sannasta mynd af hverju tilfelli,
sem kemur þannig fyrir dóm-
stólana. Dómari getur stöövaö
mál og fengiö sakborning i
hendur á „Probation” án sak-
fellingar. Hann getur einnig
Helgi
Gunnarsson
sakfellt viökomandi, en látiö
„Probation” um refsinguna,
þannig aö nefnd þessi geti sjálf
ákveöiö meöhöndlun i hverju
einstöku tilfelli.
Mörg fyrirtæki hafa
boðið aðstoð
1 kaupstað einum i Massach-
usetts hefur veriö sett á stofn
félagskapur meö þátttöku full-
trúa frá „Probation” og lög-
reglunni. Þessi félagsskapur
kemur fram með hugmyndir
um meöferö og fylgist með sam-
skiptum hins unga afbrota-
manns og fjölskyldu hans á
meðan á meöferö stendur.
Samskipti þessa félagsskapar
og afbrotaunglingsins eru þá á
frjálsum grundvelli, þannig aö
viökomandi unglingur getur
fengiö réttarfarslega meöferö ef
hann æskir þess heldur.
Mörg einkafyrirtæki hafa
boöiö fram aöstoð sina viö aö
endurhæfa viðkomandi ung-
menni og hafa fengiö til þess
leyfi rikisins, en aö sjálfsögöu
undir eftirliti „Probation".
Annaö ráö sem hliöstætt er
„Probation" er nefnt eins
og áður er getiö „Department of
Youth Service”. Einnig þar
finnst þessi breiöi hópur kunn-
a'ttumanna er áöur er minnst á.
Hann fjallar um þessi mál ung-
mennanna af faglegri kunnáttu
og þar koma einmg inn i
kennarar og læknar, og þar
ákveður dómarinn ekki meö-
höndlun heldur lætur hann sér
nægja aö afhenda viökomandi
ungling til „D.Y.S." sem siöan
sér um aö viökomandi fái
endurhæfingu viö sitt hæfi.
Hér eru til margs konar
möguleikar frá þvi aö vera
lokaöur inni i fangelsi og
reyndar finnast ekki nema 69
slöc pláss i öllu fvlkinu. sem
telur 5,6millj.ibúa. Fyrir ber aö
unglingurinn er settur á opna
heimavisteöa fósturheimili, eöa
ef hægt er. á sitt eigið heimili,
eöa máliö er látiö niöur falla
meö loforði um aö bæta sig.
Óvanalegur þáttur
Einn þáttur i þessari starf-
semi er dálitiö óvanalegur, aö
minnsta kosti ef miðað er viö
heföbundinn hátt. Hann er sá aö
„D.Y.S" greiöir fyrir meö-
höndlun á þessum unglingum
hjá mörgum einkafyrirtækjum
og einstaklingum og svo
kölluöum „non profit” félögum.
Aö þetta sé ódýrara fyrir rikiö
og manneskjulegra fyrir viö-
komandi er vafalaust, og gefur
mun betri árangur en ef viö-
komandi er vistaöur á opinberri
stofnun og þannig einangraöur
frá heiminum.
Ef til vill gætum viö eitthvaö
lærtafþessum tilraunum þeirra
þarna vestur i Massachusetts.
Gætum viö ef til vill sett upp svo
kallaöa f jölskyldudeild viö
Sakadómaraembættið og haft
þar starfandi félagráögjafa og
sálfræöinga, sem gætu gefiö
tóninn þegar um er aö ræöa
afbrotaunglinga, og lagt þar
fram sem þeir i Massachuttes
kalla „Social history". þar sem
komiöer inn á sviö sem þekking
lögfræöinga nær ekki til, komiö
meö hugmyndir um meö-
höndlun á sama tima og Skil-
oröseftirlit rikisins yröi eflt. og
leitaö yröi til hinna ýmsu félaga
um sjálfboöaliðsstörf, og virkt
almenning til umhugsunar og
athafna fyrir þetta starf.
Sláturtíð
peningaþörf og kjötsala

Nú er sláturtiö hafin. Það er
timi annrikis og mikilla athafna
hjá þeim, sem landbúnað
stunda. Yfirleitt eru þaö 4 til 6
vikur, sem til þessara verka
fara og mikils liösafla er þörf.
Ekki er aöeins nauösynlegt aö
þjálfaöar og vinnufúsar hendur
séu til staðar, heldur þarf einnig
aðvera fyrir hendi góöaðstaöa,
sem fullnægir nútima kröfum
um hreinlæti og heilbrigöi.
Þaðmun láta nærri, aö sauöfé
sé slátraö i 60 sláturhúsum i
haust. Ekki er vitaö um fjölda
sláturf jár en sennilega verða að
velli lagöar kringum 950 þúsund
kindur.
Sé reiknað meö 14 kilóa fall-
þunga verða þaö rösklega 13
þúsund tonn, sem taka þarf á
móti, koma i geymslur á þessu
stutta timabili haustsins, varö-
veita og selja.
Þaö gefur auga leiö aö enginn
gerir þetta berhentur.
Sláturkostnaður
Við sláturstörf vinna um þaö
bil 3400 manns. Þetta fólk á rétt
á aö fá sin vinnulaun greidd
vikulega. Framleiöendur eöa
umboðsmenn þeirra veröa aö
greiða þennan hluta slátur-
kostnaðar út þegar klukkan
slær.
Launaþáttur sláturkostnaöar
var áætlaöur 61 króna á kiló
kjöts á s.l. ári. Ætli þaö sé ekki
ráðlegt aö reikna meö liölega 91
krónu á kilóiö nú. Sé það gert
veröur vinnulaunaliöur haust-
slátrunar 1.2 milljaröur króna.
Hér er aðeins tekinn sá hluti
kostnaðar, sem fellur á kinda- .
kjötiö frá þvi dilkur kemur i
fjárrétt viö sláturhusiö þar til
kjötiö er komiö inn i frysúklefa.
Þessa mynd má sjá nokkuö vel
aögreinda frá öðrum þáttum
framleiöslukeöjunnar. Mörgum
mun sennilega koma það nokk-
uö á óvart aö verkalaun viö
þennan aögreinda lið skuli vera
um 1300 krónur á hvert lamb.
Greiðsla vinnulauna
skiljanlegt, aö i fyrsta lagi
skiptir þaö höfuðmáli aö frysti-
húsin geti gengið meö eðlilegum
hætti og aö þau veiti fólki at-
vinnu. Jafnhliöa er nauösynlegt
að þaugetigreitt starfsmönnum
sinum vinnulaun skilvislega,
ekkert siður en greiða þarf hrá-
efni og aðra þætti framleiðslu-
kostnaðar.
Fólkiö, sem i sláturhúsunum
vinnur, er undir sama lögmál
selt. Það þarf aö fá sín vinnu-
laun meö skilum. Gallinn er
hins vegar sá. að bændur eöa
umboösmenn þeirra hafa ekki
1200 milljónir i lófanum til aö
snara út fyrir þessum kostnaöi
auk alls annars, sem greiöa þarf
vegna framleiðslunnar. Afuröa-
og rekstrarlánakerfi þaö, sem
nú er notaö, leysir þennan
vanda ekki nema aö hluta. Þvi
rná bæta viö, aö vinnulaun þessi
eru um þaö bil helniingur þess
beina kostnaöar, sem greiöa
þarf út i sláturtiöinni.
Kjötsalan
Dýrtiðin hefir leikiö marga
grátt. A þaö bæöi viö um ein-
staklinga og ákveöna atvinnu-
starfsemi. Fáir hafa þó oröiö
haröar úti en sauöfjárframleið-
endur. Selja þarf úr landi um
5000 lestir af dilkakjöti árlega.
Það er vandalitiö aö selja þetta
kjöt I Englandi og til grann-
landa okkar. Gallinn er hins
vegar sá, aö markaösverðið
nægir ekki til greiöslu fram-
leiöslukostnaöar og mannsæm-
andi launa bænda. Ýmsir virö-
ast halda að hér sé um aö kenna
slóöaskap þeirra. sem aö sölu-
málum starfa. Máliö er hins
vegar ekki alveg eins einfalt og
af er látið.
Fyrir nokkrum árum átti aö
gera nýja innrás i England.
Komiö var upp sölubúö og kynn-
ingarstöð i London. „London

Lamb" — léttreykt lambakjöt —
átti aö leggja England undir
sig. Samband islenskra sam-
vinnufélaga munekki hafa haft
trúá þessu fyrirtæki, en léöi þvi
þó lið. Sambandiö mun hins
vegar hafa leitaö nyrra mark-
aöa fvrir kindakjöt i Bandarikj-
unum, Austurlöndum nær og
viöar og nú seinast kannaö
markaðsmálin i Frakklandi.
Uppskeran er næsta rýr. Enda
þótt sjálfsagt og rétt sé að
kanna og skoöa alla möguleika
er best aö viðhafa fullt raunsæi.
Þeir markaöir. sem aöeins
taka á móti nýslátruðu en
ófrystu kjöti leysa trauöla okkar
vanda. enda þótt veröþar kynni
aö vera eitthvaö hærra en þaö,
sem fæst fyrir frysta kjötiö.
Slátrun stendur hér aöeins i 4 til
6 vikur. Þótt nokkrir -flugvéla-
farmar væru sendir út i septem-
ber og október. yröi varla um
meira magn en 100 til 200 tonn
aö ræöa eöa sem svarar 2 til 4%
af útflutningsþörfinni. Þaö er
útaf fyrir sig þakkarvert átak
hjá Sambandinu og Markaös-
nefnd landbúnaöarins aö beita
sér fvrir þvi'. aö markaöurinn sé
kannaöur i Frakklandi, en þaö
er næsta óliklegt aö lausn vand-
ans sé þar aö finna. Þessi til-
raun. sem nú er veriö að gera,
má þvi ekki veröa til að trufla
eöa tefja leit annarra úrræöa.
Sam vinnumaöur
Vegna atburða liðinna mán-
aða er öllum ljóst og ofur