Tíminn - 28.11.1978, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 28. nrivember 1978
7
Vegna siBustu greinar
Halldórs Kristjánssonar vil ég
fjalla um nokkur atriöi hennar
og bæta nokkru viö.
Halldór nefnir nokkur atriöi
sem hann leggur dherslu á og
um sumt er ég ekki sammála
honum.
Hann telur aö allar Noröur-
landaþjóöir hafi komist aö
þeirri niöurstööu aö lágt verö
áfengis auki drykkju áfengis en
hátt verö dragi úr drykkjunni.
Ég tel hins vegar aö hátt verö
leiöi til aukins smygls og brugg-
unar en áfengisneysla veröi
svipuö, en menn um öll Noröur-
lönd mega min vegna blekkja
sig jmeö aö trúa þvi aö drykkja
minnki meö háu veröi. Halldór
vonar aö enginn alþingismaöur
trúi þvl aö rikissjóöur græöi á
drykkju þjóöarinnar.
Hví er þá einn liöur í efna-
hagsráöstöfunum rikisstjórnar-
innar sá aö hækka áfengisverö I
þeim tilgangiaö fá til ráöstöfun-
ar fé sem renna á til annarra
mála en áfengismála, eöa eru
ekki ráöherrarnir alþingis-
menn?
Þjóðhetjurnar.
Ég leyfi mér lika aö mótmæla
þvi aö ég geri bruggara fyrri
bruggaldar aö þjóöhetjum. Þaö
er fullkomin ósvffni af Halldóri
aö eigna mér þá sem sllka.
Sögurnar sem geröu menn
þessa aö „þjóöhetjum” eru
miklu eldri en ég og til glöggvun
ar skal þess getiö aö bruggöld
hin fyrri hófst meö banninu frá
1. jan. 1915 og stóö öll bannárin
a.mJi.eöatil 1. febr. 1935. Éger
fæddur I ott. 1935 og höföu sög-
urnar þannig nær allar oröiö til
fyrir mina tiö og veröa mér þvi
tæpast meö nokkrum sanni
eignaöar þær sögur sem geröu
bruggarana aö þjóöhetjum.
Þó Halldóri þyki illt, ganga
sögur ’þessar sem munnmæla-
ög þjóösögur og finnast munu
þær á prenti.
nauaor segist ekki kannast
viö þessar sögur og skelfing er
Halldór minna lesinn eöa sögu-
fróöur en ég hélt, þvi ekki vil ég
segja hann ljúga.
Liklega gæti þó veriö sU skýr-
ing aö Halldór kunni sögurnar
en meti þær meö skömm á
bruggurum en samúö meö lög-
gæslu, en þaö er öfugt viö þaö
sem almennt gerist um sögur
þessar.
Til fróöleiks vil ég vitna I rit-
dóm Erlends Jónssonar I Morg-
unblaöinu um bók Guömundar
Halldórssonar,, J>ar sem bænd-
urnir brugga”, þann 19. nóv. sl.
Þar segir Erlendur, : „Eins
og fram kemur i sögu
Guömundar dæmdi almenn-
ingsálitiö bruggarana sam-
kvæmt klókindum þeirra til aö
leika á þefarann. Léti bruggari
standa sig aö verki sem siöan
leiddi til þess aö hann yröi hand-
KRISTINN
SNÆLAND
Enn er
bruggaö
tekinn og sæti inni, lengur eöa
skemur, átti hann litillar
samúöar aö vænta. En slyppi
hann — aö maöur nú ekki tali
um aöhonum tækistþráfaldlega
aö gabba yfirvöldin — mátti
hannfarasinu fram eins oghon-
um sýndist, brot hans var þá
vegiö ogléttvægt fundiö. Brugg-
ararnir uröu sumir landsfrægir
og gengu af þeim sögur sem
ýktust og margfölduöust viö aö
ganga mann frá manni og sveit
úr sveit eins og þjóösagna er
háttur”.
Fróölegt væri aö lesa ritdóm
eftir Halldór um þessa bók.
Að vera frjáls.
Varöandí þaö er ég segi aö Is-
iendingar vilji vera frjálsir og
axla þá ábyrgö aö meta hvaö sé
réttog rangt, má bæta þvi viö aö
almennt þykir á ýmsan veg
alltof mikiö um boö og bönn.
Þegar þetta er sagt er átt viö
svo óendanlega margt sem boö-
iö er eöa bannaö meö ýmsum
hætti.
Þaö er t.d. bannaö aö hafa
veitingasölu opna i Reykjavik á
næturnar. Þaö er bannaö aö
greiöa út orlofsfé nema til komi
tvö vottorö, (sem eins oft eru
login).
Raf virkjam eistara Ur
Reykjavík er bannaö aö taka aö
sér verkefni I Keflavik nema
hafa þar opiö verkstæöi. Þaö er
bannaö aö reykja i leigubflum,
þó svo bæöi bflstjóri og farþegi
vildu.
Vi'nveitingar eru bannaöar á
miövikudögum.
óendanlega væri hægt ab tfna
til svona misvitur boö og bönn,
en staöreyndin er sú aö yngra og
eldrafólk ermargt oröiö þreytt
áhinum margvfslegustu boöum
og bönnum sem hafa i sér næsta
litinn tilgang.
Uppreisn.
Gegn slikri ofstjórn veröur sú
uppreisn aö almennt viröingar-
leysi skapast fyrir lögum, en
þaö leiöir til stjórnleysis og
afkvæmi þess er lögregluriki.
Þvi er mikilvægt aö treysta
dómgreind velmenntaösfólks til
þess aö ákvaröa hvaö sé rétt og
rangt aö svo miklu leyti sem
framast er unnt.
Auövitaö er þaö firra af
Halldóri aö láta svo I þab skina
aö jafnframt skuli afnema t.d.
umferöarlög.
Lögin eiga aö vera til, en
þannig gerö aö miöuö séu viö
hugsandi fólk en ekki fifl, en þvi
miöur bera t.d. umferöariög
þess merki svo sem ýmsar
reglugeröir og samþykktir yfir-
valda aörar. Þetta er þó önnur
saga þó áfengismálin séu hluti
hennar.
Tillögur til umræðu.
1 áfengismálum legg ég
áherslu á eftirfarandi:
1. Bjór veröi leyföur og brugg-
aöur f iandinu og seldur i
áfengisverslunum.
2. Bruggefni veröi áfram frjáls
söluvara.
3. Verö á léttum vinum veröi
lækkaö verulega.
4. Veröáfengis til veitingahúsa
veröi lækkaö verulega.
5. 011 friöindi farmanna, flug-
manna og feröamanna f sam-
bandi viö áfengiskaup veröi
afnumin.
6. Allar refsingar veröi þyngri
ef áfengisneysla hefur haft
áhrif á brotiö.
7. Afengisvarnaraöilar Vinni
meö likum hætti gegn
áfengisneyslu sem unniö hef-
ur veriö gegn tóbaksreyking-
um aö undanförnu.
Meö ofangreindum ráöstafun-
um tel ég aö öll áfengisneysla
yröi miklum mun hófsamlegri,
auk þess sem framhjá rikissjóöi
færu ekki umtalsveröar tekjur
af áfengissölu.
ABlokum óskaég svo Halldóri
velfarnaöar i vöku sem vimu i
baráttu sinni gegn ofdrykkju.
Einar Freyr skrifar frá Svíþjóð:
Fyrirspum
til Máls og
menningar
Nú hef ég veriö búsettur i
Sviþjóö f nokkur ár og þar hef ég
ekkikomizthjá þvf aö heyra sitt
af hverju um áhrifamikla
íslendinga. Af hreinni tilviljun
fékk ég upplýsingar um hlut
sem ég, fyrir mörgum árum
sföan, furöaöi migáogum tfma
uröu mér dálftil vonbrigöi. En
vegna þess aö hér er ekki um
öruggar sannanir aö ræöa, vil
ég ekki nefna nafn þeirrar
persónu sem hér kemur viö
sögu, heldur fara fram á þaö viö
MM að gefnar veröi viöunandi
skýringar.Ekki til þess aö vekja
upp gamla óánægju, heldur til
aö vekja áhuga á nauðsynlegri
sjálfsgagnrýni til gagns fyrir
framtiöina.
Mál og menning var upphaf-
lega stofnab til þess aö gefa
islenzkri alþýöu kost á góöum
ogódýrum bókum. Þaöáttiekki
aöeins aö gefa út góö rit um
listaverk og listræn skáldverk
og skemmtirit — heldur einnig
upplýsandi bækur i beztu merk-
ingu þess orös.
Þaö munhafa veriöá árunum
milli 1945 og 1951, aö Agúst H.
Bjarnasonbauö MM útgáfurétt-
inn á verkum sinum og sem
hann upphafleg kallaöi „Yfirlit
yfir þróunarsögu mannsand-
ans”. En MM afþakkaöi þetta
góöa boö. Nei, takk, sagöi Mál
og menning, viö viljum ekki
gefa út „Yfirlit yfir þróunar-
sögu mannsandans”.
Hvernig stóö á þessari af-
þökkun? Vildu stjórnendur MM
fyrst og fremst gefa út vafa-
samar áróöursbækur? Var
áróöur hiö raunverulega
áhugamál?
Þaö mun hafa veriö á árinu
1955-6 aö ég spuröi Jakob Bene-
diktsson um þetta. Honum brá.
Honum haföi vist ekki dottiö i
hug aö nokkur lifandi maöur ut-
anstjórnar MM vissi um þetta.
ÉgspuröiJ.B. hvers vegna MM
heföi afþakkab þetta góöa boö.
Hann reyndi aö útskýra þaö á
þann hátt aö ritverkiö „Róm”
heföi ekki veriö nægilega vel
unniö. Ég spuröi, hvort ekki
mætti bæta úr þvf, en hann
svaraði ekki spurningu minni.
Þessir atburöir hafa komiö
upp i huga minn viö og viö —
kannski vegna þess aö ég fékk
ekki viöunandi svar viö mjög
eölilegri spurningu minni.
Sannleikurinn er sá aö þessi
ritverk Agústs H. Bjarnasonar
voru mikiö afrek. Þau uröu til
vegna fyrirlestra sem hann hélt
um þetta efni nokkru eftir siö-
ustu aldamót. Eftir fyrirlestr-
ana var Agúst hataöur bæöi af
andatrúarfólki og kirkjusöfnuö-
um. En hann fékk einnig góöa
áheyrn, velunnara og
aödáendur.
1 raun og veru eru allar bækur
hans uppbyggilegar og hjálp-
legar f bárattunni viö fordóma
og fáfræöi, þröngsýni og bók-
stafstrú. Lftum bara á
„Hellas”. Þaö er varla til betur
skrifaö rit um þaö verkefni
erlendis enn þann dag I dag.
Þótt breytingar hafi átt sér staö
á einstaka sviöum sem Agúst
fjallaöi um f ritum sinum, hefur
hver sá sem lesiö hefur ritverk
hans samvizkusamlega, fengiö
góöan grundvöll aö standa á til
aö geta sföar meir fylgzt meö
nýjum breytingum á sviöi
vfsindalegrar heimspeki. Hvers
vegna geta menn ekki viöur-
kennt þennan sannleika?
Og á einu sviöi stendur Agúst
H. Bjarnason framar mörgum
erlendum kollegum sinum, en
þaö er fólgiö i þvi formi sem
hann haföi á áðurnefndu rit-
verki sinu. Þetta gæti stafaö af
þvi aö hann hafbi svo jákvæöa
afstöbu til hins vfsindalega
húmanisma, en visindalegur
húmanismi á erfitt uppdráttar
um allan heim um þessar
mundir. Hér I Sviþjóö hefur ver-
iö lögö áherzla á tæknifræöi,
sem er ágætt út af fyrir sig, ef
þaö er ekki gert á kostnaö hins
visindalega húmanisma. 1
samanburöi viö ýmsa aöra eru
Svíar vanþróöaöir hvaö snertir
vfsindalegan húmanisma.
Já, þegar Mál og menning
fékk fyrsta verulega góöa tæki-
færiö til aösanna hinn góöa vilja
sinn og umhyggju fyrir andlegri
velferö íslenzkrar alþýöu, þá
brást stjórnin hlutverki sinu.
Kannski getur MM gefiö
sanna og náttúrlega skýringu á
þessu máli.
Gautaborg 10.11.1978
Einar Freyr