Tíminn - 07.01.1979, Qupperneq 19

Sunnudagur 7. janúar 1979

19
hún heyrt drenginn raeöa viö
imyndaöan félaga sinn, sem
hannnafngreindiogvarhann aö
ræöa viö hann um hvaö þeir
ættu aö gera næsta dag. Þvi
lengur sem veriö er án
vingjarnlegs viömóts, því meiri
veröur þörfin eftir þvi.
Þegar tvö dýr hittast i fyrsta
sinn erfyrst um aö ræöa fjand-
samlegar tilfinningar eöa i
besta lagi hlutlausar, en brátt
taka vinsamlegri tilfinningar
viö. Tvær síöustu geröirnar
koma loks siöar: Aframhald-
andi vinátta leiöir til hrifningar
og hrifningin loks til ástar.
Þessumá lýsa sem eölilegri at-
vikaröö, í rauninni svo eölilegri
aö hún þarf engrar visinda-
legrar afleiöslu viö né rann-
sókna til þessaö sannfærast um
réttmæti hennar, — aö minnsta
kosti aö þvl er menn varöar og
hvi skyldi þaö sama ekki eiga
viö um dýr, einkum hin æöri
spendýr?
(Þýtt úr Wildlife)
ign mannkindarinnar
t bandi friöarins
inu á mér, eftir aö hundurinn
haföi stokkiö fram hjá, gæti
veriö eftir tungubrodd hans,
sem stæöi litillega fram úr
hvoftinum. Aldrei varö ég þö
fúllviss um þetta, þarsem þetta
skeöi svo snögglega. En hafi ég
rétt fyrir mér, er þarna um aö
ræöa kynlega eftirlikingu á
„morgunkossinum ”. Þetta
skeöi aldrei nema á morgnana.
Ekki er ég I vafa um aö þetta er
algengt, þvi svipaö hef ég reynt
af f jölda hunda, sem ég hef haft
minni kynni af.
Tjáning hunds, sem sýna vill
ástúölegt viömót, er vanalega
fólgin I þvi aö sleikja húsbónda
sinn og „kossinn” á handar-
bakiö bendir til aö sllkar sleik-
ingar og kossinn, séu ekki
óskýld fyrirbæri. Mæöur meöal
spendýra sleikja flestar af-
kvæmisitt, straxeftir burö. Enn
fremur greiöir þaö, er hún
sleikir nef þess, fyrir önduninni
og er hún sleikir húö þess hefur
þaö örvandi áhrif á blóörásina,
fyrir utan þaö aö hún hreinsar
þannig unga sinn og heldur á
honum velgju. Þar eö móöirin
sleikir endaþarm ungans og
kynfæri, greiöir fyrir aö hann
komi frá sér úrgangi. En
framar öllu myndast viö þetta
tengsl milli imgviöis og for-
eldris, sem bindur báöa bönd-
um, þann tlma sem foreldrinu
er ætlaö aö annast ungann.
Tilraunir, sem geröar voru á
ungum rottum fyrir nokkrum
árum, sýndu, aö þær rottur, sem
strokiö var á hverjum degi,
reyndust skynugri, heilsubetri
og færari um aö þola haröræöi,
eins og kulda, hungur og erfiöi,
enaörarrotturi samabúri,sem
fóru á mis viö sllk bliöuhót. Var
þó annar aöbúnaöur allur hinn
sami. Þvi' má sjá aö kossar og
þaö kjass sem þeim fýlgir, hefur
lengur hlutverki aö gegna en I
frumbernsku. Hvaö Ukamlegar
og sálfræöilegar þarfir varöar,
má þvfsjáaögildiþesser meira
og djúptækara en menn almennt
halda.
Þessi tilfinningalegu tjáskipti
eru gagnkvæm. Afkvæmiö
kemst skjótt upp á lag meö aö
sleikja móöur sina, þótt tilburö-
irnir séu vanmáttkir og handa-
hófslegir. Þannig leitast þaö viö
aö endurgjalda þá ástúö, sem
því er sýnd. Siöar og einkum
meöal dýra, sem búa I samfé-
lögum, fá ýmis atlot félagslegt
gildi. Anægjan af strokum
myndar tengsl á milli manna og
smádýra á heimilum, svo sem
hunda og katta. Gælur og
strokur hafa mest gildi, þegar
þær beinast aö sérstökum uppá-
haldsblettum. Eru þeir gjarna
þar, sem skepnan á sjálf illt
meö aö nálgast þá, svo sem á
bak viö eyru og undir kverk
katta og hunda og á hálsi og viö
taglrætur hesta.
Ekki viröast þessi atlot tak-
markast viö ertingu húöar-
innar, heldur er uppruna
tslenskar ástir. Gott viröist vera mllli tófunnar þeirrar arna og hvolpsins, sem nudda saman nefjum
meö fuliu samþykki hvolpa mömmu, sem horfir á.

hvatarinnar aö leita I dýrinu
sjálfu. Þegar spendýr hefur
eignast afkvæmi, sést aö móöir
er tilbúin aö veita þvl umhyggju
sina og skal fært til dæmi af
ketti einum þvi til sönnunnar.
Köttur þessi haföi nýlega rekiö
frá sér eldri kettling sinn, en
þegar aö því leiö aö hann fékk
fæöingarhrlöir aftur, tók hann
ástúölega viö þessum eldri
kettlingi og sleikti hann, þegar
hann kom nærri. Svipaö viröist
hafa ráöiöhjá tik einni, sem stal
hvolpi grrainu sinnar, og sleikti
hann, þegar fæöingarverkirnir
fóru aö segja til sln.
Dæmi um slika innri kennd
dýra er sérhver hundur, sem
sleikir hönd húsbónda slns, eöa
hvert þaö dýr annaö, sem
þannig fer aö. Sem dæmi má
nefnakind eina, sem haföi særst
og var búiö um sár hennar á
hverjum morgni. Kindin virtist
vel kunna aö meta lækni sinn,
þvi á þriöja degi sneri hún aö
honum höföi meö nokkrum
erfiöismunum og sleikti hönd
hans, þegar hann var aö ljúka
viö aö búa um sár hennar.
Hegöun dýra markast I þeim
mæli af þvl sem gerist i um-
hverfinu, aö freistandi er aö lita
framhjá mikilvægi viöbragöa
sem þangaö eigaræturaörekja.
Flokkamyndanir dýra sem I
samfélagi búa, orsakast aö
nokkru leyti af þvi aö þannig er
hægt aö verjast hættum á
árangursrlkari hátt og aö
nokkru veldur hópmyndun þvl
aö innbyröis áreitni milli dýr-
anna veröur minni. Siöarnefhda
atriöiö byggist á þvl sem nefnt
hefur veriö félagslega jákvæö
eöa vinsamleg hegöun. Sllka
hegöun er aö finna milli for-
eldris og afkvæmis og enn
meöal tveggja dýra I tilhugalifi
og meira aö segja meðal full-
vaxinna dýra, sem náin vinátta
er meö.
Vinsamleg hegðun byggist
slst alltaf á kynferöislegum
tengslum, svo sem mörg dæmi
sanna, eins og þegar tík velur
sér hund aö félaga, en eignast
hvolpa slna meö enn öðrum
hundi. Enn eru dæmi um högna,
sem velja sér einhverja læöu aö
vini, en eiga kettlinga meö allt
annarri læöu.
Meiru skiptir þó, aö sllk vin-
samleg hegöun getur átt sér
staö, án nokkurra tengsla viö
ytri nauðsynleg atvik ogefni og
erþvlglögglega sprottin af innri
hvöt, sem þarfnast fullnag-
ingar. Ekki er þvi um þaö aö
ræða, að dýr sé vingjarnlegt
vegna þess aö eitthvað utan-
aökomandi laöi þessa tilfinn-
ingu fram. Dýrið þarfnast aö-
eins annars dýrs til þess aö
veita ástúö sfna. Sama er aö
segja um menn og veröur ekki
betur lýst en með þvl aö athuga
hegðun einkabarna. Kona ein
hefúr sagt frá þvi er hún var aö
baöa son sinn og þurfti aö
bregða sér frá honum um stund.
Þegar hún sneri til baka, gat
\

sjálfu sér, börnum slnum og
annarra. Sllkar minningar eru
mörgum mjög kærar og veröa
þaö alla tíð, þó svo fólk klifri
upp mannviröingarstigann og
komist á toppinn. Þau lifa sig
fljótt inn I sveitalifiö ungu börn-
in I sveitinni þegar dýrin og um-
hverfiö heillar þau sem oftast
er.
Hér má sjá á annarri mynd-
inni þessa sömu litlu stúlku sem
er mikill dýravinur, faöma
gemlingana. Þeir voru sem
venjulega styggir og hræddir
þegar þeir komu á hús um
haustiö en hér er komiö fram á
vetur ogRósa litla mátti til meö
aö fá aö fára til húsanna og
heimsækja vini slna þar. Hún
fór alltaf inn I kró til lambanna
og þó þau væru hrædd fyrst viö
þetta litla barn, þá var eins og
þau skildu fljótt aö hér var eng-
in hætta á feröum, svo þau uröu
mjög hrifin af þessu litla barni
og vildu flest vera hennar vinir.
Reyndar var hún þeim góö,
strauk þau iframanog gældi viö
þau,mörg kepptust viö aö kom-
ast aö henni.stóðu viö hlið henn-
ar og þáöu gælurnar ánægö á
svip og dinglandirófu sinni Hún
hélt utan um háls þeirra og þau
hreyföu sig ekki. Þaö var eins
og þau sæju sakleysi barnsins,
þvi viö okkur voru þau vör um
sig.
Þannig er lifiö, þaö er talaö
um aö skepnan sé skynlaus og
heimsk, þó gerir hún sér þennan
mannamun og skeikar ekki I
sinni ályktun. Þaö var sem sagt
ekkert illt I huga barnsins.En
viö þau eldri veröum oft aö
vinna á þessum blessuöum dýr-
um okkar þó ekki sé af llfun dýra
og annaö slikt neitt óskastarf
bóndans, þvert á móti, viö
veröum tilneyddir aö vinna þau
störf, sem önnur. Þvl tel ég af
okkur létt fárgi eftir aö heima-
slátrun lagöist niöur en slátur-
húsin tóku aö sér alla slátrun.
A barnaári —ogalltaf — ætt-
um viö íslendingar aö standa
vörö um heill barnsins börnin
eru okkar dýrmætasta eign, án
þeirra væri llfiö snautt og visiö.
Viö sveitafólkiö vitum best hve
mikilsviröi sveitallfiö er börn-
unum, þaö er ómetanlegt ungri
leitandi sál, þaö er unun aö hafa
þetta áhugasama ogglaöa fólk I
umhverfi slnu.
Ég veit vel aö mörg börn eru
tekin i sveit vegna samúöar meö
þeim og til aö gleöja hug þeirra.
Viö skulum vona aö sá skilning-
ur rlki lengi I hugum sem
flestra. Þaö er góöverk aö
gleöja unga óspillta sál og unun
aö hafa hana I návist sinni.
Litil stúlka i fjárhúsum.