Fréttablaðið - 03.03.2007, Blaðsíða 18

greinar@frettabladid.is
Íslendingar eru rík þjóð. Ég held bara vellauðug. Bæði í
peningum og mannauði. Þetta
hefur okkur tekist hér uppi á
hjara veraldar og fámenn eins og
við erum. Við ferðumst til
útlanda, étum á okkur gat,
kaupum allar græjurnar,
húseignirnar, bílana og raunar
allt milli himins og jarðar.
Mér verður stundum hugsað
til afa minna og þeirrar kynslóð-
ar sem bjó við aðrar og erfiðari
aðstæður, þegar hvorki bílar,
sjónvörp, símar eða tölvur voru
til taks. Og engir peningar. Annar
afi minn fór einu sinni til útlanda
og varð þó nær hundrað ára
gamall. Hinn fór aldrei. Yngsti
sonur minn hefur flogið átján
sinnum til útlanda og er þó ekki
ennþá orðinn sextán ára! Segir
þetta ekki allt um lífskjörin þá og
nú? Gamla kynslóðin púlaði
liðlangan daginn fyrir skít á priki
og naut ekki annarra lífsgæða
heldur en að hafa í sig og á í
návist fátæktar og fábrotins
lífsstíls. Engu að síður var þetta
hamingjusamt fólk. Sátt við sig
og sína. Kunni að meta það litla
sem því hlotnaðist. Átti sig sjálft.
Það þýðir reyndar ekkert að
rifja þetta upp. Unga fólkið
hlustar ekki og veit ekki og skilur
ekki þessa sögu né þetta líf. Það
lifir í núinu og á sér framtíð og
maður hljómar eins og biluð
grammófónplata við að hefja
þennan lestur. (Grammófónn,
hvað er nú það?) Ég er heldur
ekki að amast við þeirri afstöðu,
auðvitað er það nútíðin og
framtíðin sem skiptir máli og það
sem er liðið er liðið.
En hvað er þá í núinu? Í raun
og veru er spurningin þessi: eftir
hverju sækjumst við? Meiri auði
og allsnægtum? Fleiri fylleríum,
meiri eignum, aukinni spennu og
trylltara lífi?
Já, það er stórt spurt. Eftir því
sem lífsþægindin vaxa, dregur úr
þakklætinu fyrir að eiga þau.
Eftir því sem peningunum
fjölgar, því meiri verður
græðgin. Eftir því sem tækifærin
eru fleiri, því meir eykst
eirðarleysið. Og eftir því sem
okkur er kennt meira um
manngildið og mannúðina, því
grófari verður mannfyrirlitning-
in, tillitsleysið og ofbeldið.
Lögreglan gómar eiturlyfja-
sala, þegar kókaín finnst í
innfluttum bíl. Götuverðið er
sagt 365 millj. króna. Hverjir eru
kaupendurnir nema það fólk sem
hefur efni á að svala þessari fíkn
sinni og hverjir eru fíklarnir
nema fólkið sem á allt til alls?
Varla eru það heimilislausu
rónarnir eða umkomulausa fólkið
sem betlar fyrir strætó.
Athygli okkar hefur beinst að
sódómsku hátterni á meðferðar-
heimilum. En lögreglumenn sem
ég þekki segja mér sögur af
heimilisofbeldi, kúgun og ölæði
inni á venjulegum heimilum,
gagnvart börnum og mökum.
Hraustustu karlmenn í lögreglu-
liðinu þurfa áfallahjálp eftir
slíkar heimsóknir. Þetta eru
kannski sorglegustu atburðirnir í
okkar litla samfélagi. Hinir földu
glæpir. Hinn skelfilegi huliðs-
heimur hins daglega lífs.
Jú, jú, við sameinumst í
bannfæringu á klámi og klám-
hundum og vísum slíkum kónum
á bug. En er það ekki skinhelgi og
hræsni að þvo hendur okkar af
slíku kompaníi á sama tíma og
siðleysi, ofbeldi og andleg og
líkamleg nauðgun þrífst mitt á
meðal okkar? Mitt í öllum
allsnægtunum.
Ég er ekki að mæla með
afturhvarfi til fortíðarinnar. En
ég er að benda á að það er ekki
allt gull sem glóir. Við verðum að
rækta þá hugsun og þá staðreynd
að verðmætin koma ekki utan
frá. Hvorki í peningunum,
firringunni né innantómu
glysinu. Þau eru í okkur sjálfum,
viðmóti okkar og viðbrögðum
gagnvart börnum og ástvinum og
samferðarmönnum. Í framkomu
okkar. Ef við týnum sjálfum
okkur, ef við glötum manneskj-
unni og mannúðinni, þá eru allar
vellystingarnir fyrir bí. Þá eigum
við ekkert, hversu rík sem við
verðum.
Skilaboðin eru þessi: Ríki-
dæmið, auðurinn og velmegunin
eru góðra gjalda verð. En ekki
glata eða gleyma þeirri undir-
stöðu lífshamingjunnar að
hófsemi, auðmýkt og þakklæti
gagnvart örlögum okkar og
auðnu, er fólgið í þeirri einföldu
staðreynd að vera góður við aðra.
Að gefa af sér. Að láta gott af sér
leiða. Við sækjum aldrei lífsgleð-
ina í annað en okkur sjálf.
Gerfiþarfir, ofgnótt eða sjálfum-
gleði eru blekking, áfengið og
fíkniefnin og prjálið eru ekkert
annað en flótti frá okkur sjálfum.
Árangurslaus leit að hamingju
sem í allri einfeldni sinni er
hvergi nema í sjálfum þér.
Hversu mikla peninga sem þú
átt, hversu mikið sem þú neytir
fíkniefna, hversu mikið sem þú
reynir að vera öðruvísi en þú ert.
Hamingjan er innan í þér
Við verðum að rækta þá
hugsun og þá staðreynd að
verðmætin koma ekki utan frá.
Ekki í peningunum, firringunni
né innantómu glysinu. Þau eru
í okkur sjálfum.
Lítið fer enn fyrir umræðum um efna-hagsmál, ríkisfjármál og skatta, sem
er merkilegt í ljósi þess að kosningar
nálgast óðfluga og mikill óstöðugleiki ein-
kennir allt efnahagsumhverfið. Því mætti
ætla að eitt helsta umræðuefnið þessa
dagana væri hvernig unnt verði, eftir
kosningar, að endurheimta efnahagslegan
stöðugleika.
Á landsfundi okkar vinstri grænna var
fjallað og ályktað um þessi mál af ábyrgð
og raunsæi. Fróðlegt verður að vita hvernig aðrir
flokkar bregðast við yfirvegaðri stefnumótun okkar.
Vonandi verður sá tónn sem við höfum slegið til þess
að ábyrgðarleysi af því tagi sem einkenndi skatta-
lækkunarloforðin og yfirboðin í aðdraganda síðustu
alþingiskosninga 2003 endurtaki sig ekki.
Okkar áherslur grundvallast á aðgerðum til að
endurheimta efnagslegan stöðugleika. Þar gegnir
„stóriðjustopp“ lykilhlutverki, bæði til að slá á
þensluna og gefa náttúrunni grið. Einnig þarf víðtæk-
ar hliðaraðgerðir á grundvelli samstarfs helstu hags-
munaaðila til þess að ná niður verðbólgu og vöxtum,
draga úr viðskiptahalla og erlendri skulda-
söfnun og gefa vinnumarkaðnum færi á að
leita jafnvægis.
Við í VG teljum ekki þörf á að auka
heildarskatttekjur í landinu sem hlutfall af
þjóðartekjum og miðum þar við meðaltal
áranna 2005-2007. Hins vegar viljum við
gera umtalsverðar tilfærslur á skattbyrði
og ráðstöfun fjármuna:
Í fyrsta lagi styrkja verulega fjárhags-
stöðu sveitarfélaganna.
Í öðru lagi létta skattbyrði lágtekjufólks
og fólks með upp í meðaltekjur með hækk-
un skattleysismarka.
í þriðja lagi verði lágar fjármagnstekj-
ur (upp að 120 þús. kr.) skattfrjálsar en þeir sem hafa
miklar tekjur borgi ívið meira en nú er, eða 14% í stað
10%.
Einnig viljum við að fólki sem hefur gríðarlegar
fjármagnstekjur en telur engar launatekjur fram
verði gert að reikna sér endurgjald eða laun eins og
sjálfstætt starfandi aðilum í dag.
Nánar geta menn lesið sér til um ályktun vinstri
grænna um efnahagsmál, fjármál ríkis og sveitarfé-
laga og skatta á heimasíðu flokksins www.vg.is
Höfundur er alþingismaður og formaður VG.
Ábyrg stefna í efnahags- og skattamálum
Morgunverður frá
kl. 9:00 - 11:00
195,-
Þú átt allt gott skilið!
mánudaga - laugardaga
verslun opnar kl. 10:00
B
laðamaður spyr: „Hvað varstu gamall þegar þú byrjaðir
vímuefnaneyslu?“
Bubbi svarar: „Ég hef verið sex ára. Þá byrjaði ég
að reykja tóbak [...] af öllum vímugjöfum sem ég hef
ánetjast er tóbakið sá vímugjafi sem hefur náð mestum
tökum á mér.“
Þessi kafli er úr viðtali við Bubba Morthens sem birtist í Morg-
unblaðinu í október 2002. Tilefni viðtalsins er ný plata Bubba en
þó fyrst og fremst forvarnarátak gegn fíkniefnum sem hann hafði
staðið fyrir í fjölda grunn- og framhaldsskóla undir yfirskriftinni
„Veldu rétt“ í samstarfi við Esso.
Ástæða fyrir því að þessi kafli er rifjaður hér upp er að á fimmtu-
dag dæmdi Hæstiréttur dauð og ómerk ummælin „Bubbi fallinn“
sem birtust á forsíðu tímaritsins Hér og nú sumarið 2005 og snerust
um að Bubbi væri farinn að reykja á nýjan leik eftir nokkurt hlé.
Rökstuðningurinn fyrir þeirri niðurstöðu hljómar svona: „Ekki
var talið unnt að skilja forsíðufyrirsögnina öðruvísi en svo að full-
yrt væri að Á [Ásbjörn Morthens] væri byrjaður að neyta vímu-
efna, enda væri þorra þjóðarinnar kunnugt um vímuefnaneyslu
hans fyrr á árum.“
Hæstiréttur virðist sem sagt ekki skilgreina tóbak sem vímu-
efni. Það fer reyndar fyllilega saman við máltilfinningu þess sem
hér skrifar. Ætli þorri fólks sé ekki sammála um að tóbak valdi
fremur fíkn heldur en vímu?
En eins og kaflinn hér að ofan ber með sér lítur Bubbi sjálfur á
tóbak sem vímuefni. Og svo virðist sem höfundur fyrirsagnarinn-
ar: „Bubbi fallinn“, geti deilt þeim skilningi. Að því gefnu stendur
fyrirsögnin þá fyllilega fyrir sínu, að Bubbi hafi verið byrjaður að
neyta vímefna aftur eftir nokkurt hlé.
Það er líka tóm tjara í niðurstöðu Hæstaréttar að ekki sé hægt
að skilja orðið „fallinn“ öðruvísi en að það tengist neyslu vímuefna.
Fólk fellur í sælgætisbindindi, kaffibindindi, í megrun, og að sjálf-
sögðu í tóbaksbindindi eins og frétt Hér og nú fjallaði um.
Auðvitað eru þetta tómar hártoganir um merkingu og gagnsæi
orða; hvort þau hafi eina og aðeins eina tengingu í huga fólks. En
þegar Hæstiréttur fellir dóm, þar sem ekki er gert ráð fyrir tví-
ræðni tungumálsins, er full ástæða til að rökstuðningur þar að baki
sé skýr og taki af öll tvímæli. Sú er ekki raunin í þessu tilfelli.
Það sem eftir stendur er að Hæstiréttur hefur augsýnilega ekki
smekk fyrir þeirri tilvísun sem fyrirsögnin felur í sér í baráttu
Bubba við eiturlyfjavandann. Enda er fyrirsögnin lágkúruleg og
frekar ógeðfelld leið til að grípa athygli væntanlegra lesenda, en
það er allt annar handleggur.
Mergur málsins er að fyrirsögnin er ekki ósönn og hana er klár-
lega unnt að skilja á annan hátt en svo að hún vísi til ólöglegra
vímugjafa. Hvernig hægt er að dæma hana dauða og ómerka er
því óskiljanlegt.
Allir stuðningsmenn ritfrelsis hljóta að mótmæla þessum dómi.
En það sorglega er að það mun trauðla gerast þar sem blaða-
mennska af því tagi sem tímaritið Hér og nú ástundaði þykir ekki
mjög virðuleg. Og því munu þeir sem venjulega hæst gala vænt-
anlega láta lítið fyrir sér fara í þetta skiptið.
Dauð og ómerk
sannindi