Tíminn - 21.08.1979, Blaðsíða 8
8
Þriðjudagur 21. ágúst 1979.
HEI Sennilega vildu sumar
þjóðir nú geta eignað sér eyjuna
Jan Mayen, sem mikið er i
fréttum bæði hér og erlendis
St jórnvöld hér á landi hafa áður
fjaiiað um málefni vegna eyjar-
innar. t skjalasafni Stjórnar-
ráðsins, eldri gögnum, sem nú
eru varðveitt á Þjóðskjalasafni,
eru nokkur skjöl varðandi
réttindi yfir Jan Mayen. Skjölin
eru frá árunum 1924 — 29 og 1940
— 43. Eldri skjölin fjalla um
yfirráðin yfir eynni, en þau_
yngri einkum um rekavið þar.
Elsta skjalið frá sumrinu
1942, er bréf þáverandi
fors æti sráðherra Jóns
Magnússonar til utanrikisráöu-
neytisins danska. Visað er til
erindis utanrikisráðuneytisins
frá árinu áður, þar sem skýrt
hafði veriö frá þvi að sendi-
fulltrúi Noregs hafi tilkynnt um
landnám á hluta af Jan Mayen.
Forsætisráðherra tekur fram,
að ekki sé hægt að útiloka þann
möguleika að islenskir hags-
munir séu tengdir eynni og
óskar umsagnar um að hvaða
leyti landnám einstaklings —
eins og þarna um ræddi — geti
talist hafa þjóöréttarlegt gildi,
áöur en islenska rikisstjórnin
taki fúllnaöarafstöðu til tilkynn-
ingarinnar.
Svar danska utanrikisráðu-
neytisins barst tveim árum
siöar, 1926. Þar er skýrt frá
nýrritilkynningufrá sendiherra
Noregs um að landnám norsku
verðurfræðistofnunarinnar nái
nú til eyjarinnar allrar. Siðan
segir að landnám einkaaöila
hafi ekki þjóöréttarlegt gildi, en
bent á aö þar sem norska stjórn-
in hafi tilkynnt um landnámið,
kunni að vaka fyrir henni að
draga eyna siðar undir norska
rikið.
Rekaviður sóttur 1918
til Jan Mayen
Um svipað leyti virðist for-
sætisráðherra, sem þá var
orðinn Jón Þorláksson, hafa
leitað ipplýsinga um feröir
Islendinga til Jan Mayen eftir
rekaviði. Kemur fram að
sumarið 1918 hafi 36 tonna vél-
skip i eign Snorra Jónssonar á
Akureyri fariö til Jan Mayen og
fengiö fullfermi af rekaviði.
Sumarið 1927 berast nánari
upplýsingar frá danska utan-
rikisráðuneytinu, þar sem talið
erað JanMayen skipti litlu sem
engu málifyrir Danmörku o g að
Grænlandsstjórnin telji að
eyjan hafi enga þýðingu fyrir
Grænland, nema að þar mætti
hugsanlega hafa útgeröarstöðv-
ar til veiða á þeim hafsvæöum
Jan Mayen
Jón Þorláksson um Jan Mayen 1927:
Askíldí Islendingum
jafnanréttávið
hverj a aðra
sem liggja að Grænlandi.
Aformað sé að svara norsku
stjórninni, aö ekki þyki ástæða
að taka afstöðu til ráðstöfunar
norsku veöurfræðistofnunar-
innariréttarlegu tilliti. Spurter
hvort Islenska stjórnin geti
fallist á slikt svar.
íslendingar töldu sig
eiga hagsmuna að
gæta.
I svarbréfi Jóns Þorlákssonar
er þess óskað að sérstaklega
verði tekiö fram, að tsland, sem
næsti nágranni Jan Mayen, eigi
Rekaviður sóttur til Jan
Mayen árið 1957
HEI— „Jú.þaðerrétt, ég fór til
Jan Mayen aö sækja rekavið ár-
ið 1957”, sagði Agúst Jónsson,
byggingameistari á Akureyri, I
samtali við Timann.
Agúst sagði að hann ásamt
bróður sfnum og fleirum, þar af
tveim Norömönnum, hefðu
stofnað svolitinn félagsskap um
rannsóknir á Jan Mayen og
rekaviðarsókn þangað.
Aðeins var þó farin þessi eina
ferð, sagði Agúst. Komiö heföi I
ljós, aö skipið sem þeir fengu til
fararinnar — mótorskipið Odd-
ur frá Vestmannaeyjum, sem
var 300 tonn — var ekki nógu vel
búið til svona ferða. Eftir þessa
fyrstu ferð sáu menn betur
hvaða tæki þurfti til þess að geta
komið viðnum um borð með
góöu móti. En á þessum árum
var mjög erfitt að fá skip, og þvi
varð ekki af þvi að fleiri ferðir
væru farnar.
Þarna var hins vegar mikill
viður, sagði Agúst. Þeir komu
til baka úr ferðinni, sem tók
tvær vikur, með næstum fullt
skip, þrátt fyrir erfiðar aðstæð-
ur við að koma rekaviðnum um
borð. Að mestu varö að gera það
með handafli, eftir að dekkspil
skipsins biluðu strax á fyrsta
degi.
Agúst sagði að leyfi fyrir
þessari ferð hefði verið fengið
hjá norsku rikisstjórninni. Um
rannsóknarferð var að ræða i
aðra röndina og eftir heimkom-
una gaf hann skýrslu um þær
rannsóknir, sem Norðmenn
hafa ef til vill haft eitthvað gott
af. Ekki var heldur farið fram á
greiðslu fyrir viðartökuna.
Spurður um notkun á reka-
viönum, sagði Agúst að mikið
hefði verið notað I staura og sið-
ast sem girðingarstaura. Sagði
Agúst þetta hafa verið ágætur
viður en dregist hefði að vinna
hann vegna þess hve léleg tækin
voru, sem fyrir hendi voru til
þess. Þar af leiðandi var minna
unnið i timbur til annarra nota.
Að áliti Agústs mun þessi ferö
eftir rekaviöi til Jan Mayen
hafa verið ein a ferðin sem
héðan var farin i þessum til-
gangi, utan þeirrar ferðar sem
farin var árið 1918.
vissra hagsmuna að gæta varð-
andi eyjuna, t.d. hafi verið
sóttur þangað rekaviður. Þá
skipti veðurþjónusta þar tsland
miklu máli en að þvi leyti sem
til greina komi aö nota eyjuna I
öðru skyni óski rikisstjórn
tslands að áskilja islenskum
rikisborgurum jafnan rétt á við
borgara hvaöa annars rikis sem
er. Voru þessir fyrirvarar af
hálfu Islands teknir að fullu upp
i svar þaö, sem norska sendi-
herranum i Kaupmannahöfn
var afhent I sept. 1927.
1 Noregi mótmæltu þarlendir
aðilar kröfum norsku veður-
fræðistofnunarinnar til Jan
Mayen. Meðal þeirra var C5ir.
Ruud, sem taldi sig hafa numið
eyjuna 1916 — 1917 og tilkynnt
norska rikinu þaö áriö 1920. Til
þessara mótmæla var ekki tekin
afstaða hér á landi.
Undir Noreg 1929 með
konungsvaldi
1 bréfi frá danska utanriks-
ráðuneytinu 1929 er tilkynnt, að
eyjan Jan Mayen hafi þá með
konunglegri tilskipun verið lögð
undir Noreg og að lögregluvald
þar sé i höndum forstöðumanns
veðurathugunarstöðvarinnar.
Biður ráöuneytið um upplýs-
ingar um hvernig tslendingar
óski að svara þessu. Engin skjöl
eru fyrir hendi, sem benda til
þess að islenska rikisstjórnin
hafi tekið afstöðu til málsins,
eða að hún hafi svarað danska
utanrfkisráðuneytinu.
Hæstiréttur dæmdi
Jacobsen eyna 1933
Arið 1933 skeði það að Hæsti-
réttur Noregs dæmdi Birger
Jacobsen eiganda að öllu land-
svæði á Jan Mayen vegna land-
náms hans árið 1921, og var þar
með hafnað kröfum norska
rikisins byggðum á landnámi
norsku veðurfræðistofnunar-
innar. Jacobsen hafði hins -
vegar tapað málinu i undirrétti.
tslendingar hafa þó ekki hætt
að velta fyrir sér hugsanlegum
hlunnindum á Jan Mayen, þvi
utanrikisráðuneytið gerði ráö-
stafanir til að afla upplýsinga
um kolajarölög þar og aðstöðu
til kolavinnslu. 1940 berastsiöan
upplýsingar um að kol sé þar
ekki að finna.
Mikill áhugi fyrir reka-
viði 1944
Gögn frá árinu 1940 sýna að
aUmargir aðilar hér hafi um
það leyti haft áhuga á reka-
viöartöku á Jan Mayen og það
ár gerir Vilhjálmur Finsen
samning um rekaviðartöku á
eynni. Ekki mun þó hafa orðið
af þessu fram til ársins 1943, að
talið er vegna skorts á
hentugum skipum og synjunar
breskra hernaðaryfirvalda.
Samningur þessi var siðan
endurnýjaður 1943 til ársloka
1948. En þar sem þessi gömlu
skjöl ná aðeins til ársins 1943
verður ekki af þeim ráöið hvort
rekaviður hefur verið sóttur á
samningstimanum.
HVaÐ er Portabulk ? A komandi Kaupstefnu ’79 i Laugardaishöllinni
k im dagana 24.08.—09.09., munum við ásamt fulltrúa frá Norsk Hydro sýna
áfyliingu og tæmingu Portabulk stórsekkja, en Portabulk stórsekkir gefa
möguleika á flutningi og geymslu á 500—1000 kg af áburði. Með notkun
þeirra gefst islenskum bændum kostur á aö auðvelda sér áburðardreifingu,
c,Qjl eins og bændur hinna Norðurlandanna gera nú þegar.
ÖUHI8 GISUSÍN A CO. Hf.
SUNDABORG 22 - 104 REYKJAVlK - SlMI 84800 - TELEX 2026
&