Fréttablaðið - 08.12.2007, Qupperneq 18

18 8. desember 2007 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
Ég vaknaði snemma að morgni miðvikudags. Sagt er að það
fylgi aldrinum. Ég læt það vera,
sofna stundum aftur ef því er að
skipta. Kvöldið áður hafði ég
farið seint að sofa, lá með Guðna
Ágústsson og las. Tók hann fram
yfir Ágústu! Hitti hann svo í
ræktinni snemma morguns og
sagði honum frá þessu framhjá-
haldi mínu. Við hlógum báðir
enda er Guðni skemmtilegur
pólitíkus. Samt finnst mér vænst
um kaflana, þar sem hann segir
frá uppvexti sínum og þjóðlífinu
eins og það var til sveita forðum.
Þessa sveitasælu var ég svo
heppinn að upplifa sjálfur í æsku
minni, þótt ég forðist að tala um
það. Þykir púkó. Yngsti sonur
minn átti afmæli þennan dag.
Sextán ára myndarlegur piltur
(eins og pabbinn) sem hefur glatt
mig alla daga og gerir enn. Ég
öfunda hann að vera bara sextán
og veit sem er að það þýðir víst
lítið að bjóða honum upp á Guðna
Ágústsson í afmælisgjöf. En hann
fékk iPod í staðinn. Þetta er
tíðarandinn og nákvæmlega eins
og það hefur alltaf verið: „æ,
pabbi, góði besti, hættu þessu
gamla daga rausi“. Hver kynslóð
á sér sína ævi og sínar þrár og ég
er raunar þeirrar skoðunar að
hvert tímabil í mannkynssögunni
hafi sitt gildi og sé ekki verra en
hvað annað. Líf unglinga á miðri
síðustu öld var dásamlegt
ævintýri og jafn spennandi og
ögrandi og líf unglinganna nú á
tímum.
Í sparifötunum
Ég var sem sagt illa sofinn að
morgni miðvikudags. Sem er
sosum ekki í frásögur færandi
nema það að mín beið langur og
strangur dagur. Fundur hér og
ræða þar og ekki gleyma að fara í
apótekið. Og skutlast. Maður er
alltaf að skutlast hingað og
þangað, þótt maður viti ekki
alltaf hversvegna. En hvað um
það, ég fór meira að segja í
sparifötin af einskærri til-
hlökkun. Að minnsta kosti til
vonar og vara. Daginn áður hafði
ég enn og aftur tekið þátt í
umræðum um aðgerðir í þágu
aldraðra og vissi að nú var
úrslitastundin runnin upp. Á
miðvikudeginum varð að láta til
skarar skríða, hvort takast mætti
að smíða tillögur og fá fjármagn í
tæka tíð fyrir afgreiðslu fjárlaga-
frumvarpsins í þinginu. Það var
ekki í mínum höndum að taka þá
ákvörðun heldur þungavigtar-
fólksins í ríkisstjórninni,
Ingibjörg Sólrún og Jóhanna
annars vegar og Geir og Árni
Matt hins vegar. Ég er nú einu
sinni elstur þingmanna (þótt ég
muni aldrei eftir því) og er
stundum að minna á að gamla
fólkið er ekki ennþá komið í
gröfina og þótt það eigi sér
æskuminningar sem öðrum komi
ekki við og sé að hverfa af
sjónarsviði stóratburðanna sem
aðrir eru að kljást við, þá sé
ástæðulaust að láta hagsmuni
þeirra lönd og leið. Kerfið hefur
verið mörgum öldungnum
fátæktargildra. Í minni pólitísku
upprisu hef ég hitt marga eldri
borgara, sem taka mig á eintal til
að segja sínar farir ekki sléttar.
Af hverju eintal? Jú, vegna þess
að þetta fólk hefur sjálfsvirðingu
og stolt og vill ekki bera sínar
sorgir á torg. Það hefur kannski
alist upp eins og við Guðni á
bóndabæjum sjálfsþurftar og
nægjusemi. En eldri kynslóðin
hefur skilað sínum arfi og þessu
landi í hendurnar á þeim sem
njóta eldanna og vegurinn þeirra
er vegur hinna, sem vonandi lifa
það af að komast á efri ár.
Þetta er semsagt mitt fólk,
hvar svo sem það stendur í
flokkapólitíkinni, og ég var
spenntur. Sá þau Ingibjörgu og
Geir Haarde í þingsal en þorði
ekki að spyrja. Og ekki voru þau
að yrða á mig. Þó var ég í
sparifötunum. Flott gamalmenni!
Svo komu fréttirnar
En síðla dags komu fréttirnar.
Fimm milljarðar til gamla
fólksins og öryrkjanna, burt með
tekjutenginguna, hækkað
frítekjumark, engin skerðing
vegna séreignasparnaðar,
hækkun á lægstu lífeyrisbótum.
Og þetta eru bara fyrstu skrefin.
Mikið varð ég glaður og þakklát-
ur og hrópaði húrra í hjarta
mínu. Kannski var maður að gera
gagn, kannski var pólitíkin ekki
eintómt þvaður um einskis verða
hluti. Ég stóð upp og elti
Ingibjörgu út. Kyssti hana á
vangann, jafnvel þótt hún vissi
ekki hvaðan á sig stóð veðrið. Ég
hefði líka kysst Geir. Það var
bæði mér og honum til happs að
hann var ekki nálægur. Maður
kyssir ekki karla.
Maður kyssir ekki karla
Í DAG | Hagur aldraðra
ELLERT B. SCHRAM
UMRÆÐAN
Pólitískt aðhald
Fyrir skemmstu var frá því skýrt að Ísland væri komið í efsta sæti þjóða
heims þar sem lífsgæði eru mest og best
samkvæmt einkunnagjöf Sameinuðu þjóð-
anna. Það er einkar athyglisverður árang-
ur hjá þjóð sem var einna verst sett allra
Evrópuþjóða fyrir aðeins hundrað árum
síðan.
Framfarir aldarinnar hafa verið stór-
fenglegar og eiga vart sinn líka í öðrum löndum og
það er ánægjulegt fyrir þá sem eru og hafa verið í
stjórnmálum að svo vel hefur til tekist, ekki síst
fyrir Framsóknarflokkinn sem einna lengst allra
flokka hefur verið í landsstjórninni. Árangur síð-
ustu tólf ára hefur skilað okkur í fyrsta sætið á
lista SÞ í fyrsta skipti, þrátt fyrir að Samfylking
og VG hafi alla tíð látið eins og hér sé allt á fallanda
fæti.
Á ráðstefnu SÞ um loftslagsmál á eyjunni Balí
var birtur listi yfir þær þjóðir sem best standa í
umhverfismálum og er Ísland þar í þriðja sæti.
Hlýtur það að vera fagnaðarefni fyrir VG og okkur
hin sem látum þessi mál okkur miklu skipta og
sýnir að uppbygging undanfarinna ára hefur ekki
verið þau hervirki sem margir vildu meina.
Vil ég nú beina því til hinnar nýju
ríkisstjórnar að hún gæti vel að þessum
góða árangri og sjái til þess að við hröpum
ekki niður þessa lista. Við framsóknar-
menn munum sýna stjórninni elskulegt
aðhald og reyna að gefa góð ráð í þessum
efnum.
Einn er sá málaflokkur sem við þurfum
að hafa áhyggjur af en það eru mennta-
mál. Sjálfstæðisflokkurinn hefur sem
kunnugt er farið með yfirstjórn mennta-
mála undanfarin 16 ár og samkvæmt
Pisa-könnuninni hefur ýmsu hér hrakað
til muna hvað varðar menntun ungmenna.
Við verðum að halda vöku okkar í menntamálum
og ég heiti á stjórnvöld að gera átak til að rétta
hallann í þessum efnum. Ég lýsi okkur framsóknar-
menn jafnframt fúsa til að taka þátt í björgunar-
störfunum. Ekkert er mikilvægara lítilli þjóð í
alþjóðavæðingu viðskipta, vísinda og fjölmiðlunar,
en að halda forskoti hvað menntun varðar. Við
virðumst því miður vera að dragast aftur úr í þeim
efnum og það er grafalvarlegt mál.
Kannski væri rétt að skipa nýja nefnd til að gera
tillögur í þessum málum. Formaður gæti verið
Guðfinna Bjarnadóttir sem hefur víðtæka reynslu
af uppbyggingarstörfum í menntamálum.
Höfundur er þingmaður Framsóknarflokksins.
Með kveðju til ríkisstjórnarinnar
VALGERÐUR
SVERRISDÓTTIR
F
ólk mun ekki græða mikið á hlutabréfakaupum í ár.
Hækkun á verði hlutabréfa stærstu fyrirtækja í Kaup-
höll Íslands, sem mynda úrvalsvísitöluna, hefur að
mestu leyti gengið til baka. Það er mikil breyting frá því
sem verið hefur síðustu ár. Margir spáðu að hlutabréfa-
verð myndi hækka um allt að fjörutíu prósent á árinu.
Umfjöllun um fall hlutabréfa tengist sjálfkrafa stærstu eig-
endum skráðra félaga. Þeir eiga mestra hagsmuna að gæta.
Athafnamenn hafa því verið áberandi í fjölmiðlum undanfarna
daga. Verðmæti eigna þeirra hefur minnkað um tugi milljarða
króna. Og ekki sér fyrir endann á lækkununum. Óvissan um
framtíðina á hlutabréfamörkuðunum er enn mikil.
Það hlakkar í sumum yfir þessari þróun. Það er kannski eðli-
legt. Mikil umræða hefur verið um misskiptingu í íslensku þjóð-
félagi undanfarin ár. Mjög margir einstaklingar hafa orðið sterk-
efnaðir. Stjórnmálamenn stökkva oft fram þegar rætt er um laun
æðstu stjórnenda. Sagðar eru fréttir af húsum sem eru rifin til
að byggja ný og flottari hús. Fólk er orðið ónæmt fyrir tölum og
nú skipta milljónir ekki máli heldur er talað um milljarða. Fyrir-
tæki sýna betri afkomu ár eftir ár. Fjárfestar innleysa milljarða
í hagnað af fjárfestingum sínum. Þetta hefur verið góður tími
fyrir þá sem eiga peninga.
Er þá ekki bara ágætt að menn fari loksins að tapa peningum
fyrst þeir hafa grætt svona mikið undanfarin ár? Það má vel vera
að einhverjum líði betur þegar fólk verður fátækara en áður.
Lífsgæðakapphlaupið hefur alltaf snúist um hlutfallslegan saman-
burð. Fólk er ánægt með fjölskyldubílinn þangað til nágranninn
fær sér flottari bíl.
Það er ekki alltaf augljóst hvernig hagsmunir almennings
og athafnamanna fara saman. Athafnamennirnir byggja upp
og stjórna fyrirtækjum sem almenningur getur fjárfest í.
Lífeyrissjóðir kaupa einnig í fyrirtækjum þegar þeir ávaxta
peninga tugþúsunda sjóðsfélaga. Fyrirtæki veita fólki spennandi
störf og góð laun. Tækifæri hafa skapast fyrir fjölmarga að nýta
menntun sína á Íslandi í stað þess að starfa erlendis. Stórfyrir-
tæki eiga í viðskiptum við smærri fyrirtæki. Hagsmunir eigenda
og almennings eru samofnir.
Aukin umsvif og hagnaður fyrirtækja auka líka tekjur hins
opinbera. Aðeins þannig geta stjórnmálamenn hrint í framkvæmd
mörgum verkefnum sem þeir telja nauðsynleg. Alþingis- og sveitar-
stjórnarmenn búa ekki til neina peninga. Þeir fá peninga frá ein-
staklingum og fyrirtækjum. Sem dæmi borguðu einstaklingar
rúma sextán milljarða í fjármagnstekjuskatt í fyrra. Fyrirtæki í
Reykjavík greiddu tuttugu milljarða í opinber gjöld. Sá einstakl-
ingur sem greiddi mest, Hreiðar Már Sigurðsson forstjóri Kaup-
þings, greiddi um 400 milljónir króna í fyrra. Velferðar kerfið er
fjármagnað að hluta með öllum þessum greiðslum.
Búast má við að þessar greiðslur hækki ekki eins mikið í ár og
búist var við. Óhagstæð þróun á hlutabréfamörkuðum í heiminum
hefur áhrif þar á. Það eru ekki bara einstaka auðmenn sem tapa
peningum við þessar aðstæður. Þetta hefur áhrif á lífskjör alls
almennings.
Óhagstæð þróun á mörkuðum hefur víða áhrif.
Auðmenn og
almenningur
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON SKRIFAR
Ný læknasamtök
Fundur borgarstjórnar á þriðjudag
stóð langt fram á kvöld. Dagur B.
Eggertsson borgarstjóri lagði þar fram
fjárhagsáætlun borgarinnar í fyrsta
sinn og Ólafur F. Magnússon stýrði
sínum fyrsta borgarstjórnarfundi.
Hörð atlaga var gerð
að meirihlutanum,
sérstaklega gagn-
rýndi minnihlutinn
að hann hefur ekki
lagt fram neina
málefnaskrá. Eftir
að fundi lauk gerðu
borgarfulltrú-
ar sér
dálítinn
daga-
mun
og voru fluttar nokkrar tölur. Gísli
Marteinn Baldursson var meðal
þeirra sem kvöddu sér hljóðs. Benti
hann á þá Dag og Ólaf og sagði að
saman gætu þeir myndað samtökin
Læknar án málefna.
Sleppt og haldið
„Þeir sem þakka sér sólskinið verða
að láta sér lynda að þeim verði kennt
um rigninguna,“ sagði Jón Magnús-
son, þingmaður frjálslyndra, í umræð-
um um PISA-rannsóknina á þingi í
gær. Þar bentu stjórnarandstæðingar
á að ráðherrar Sjálfstæðisflokks
hefðu verið fljótir til að berja sér á
brjóst þegar góður árangur landsins í
lífskjarakönnun Sameinuðu þjóðanna
var kynntur, en þegar slælegur árang-
ur í PISA-rannsókninni berist í tal segi
sama fólk að það skipti engu máli.
Reyndar vildi Jón Magnússon snúa
þessu við. Hann kenndi ekki Sjálf-
stæðisflokknum um lélegan árangur
í PISA en þakkaði þeim ekki heldur
góðan árangur í lífskjarakönnun SÞ.
brjann@frettabladid.is
bergsteinn@frettabladid.is