Fréttablaðið - 08.12.2007, Page 94

78 8. desember 2007 LAUGARDAGUR
Hið íslenzka bókmenntafélag er ekki
beint sprellandi félagsskapur í vitund
manna enda öldungur á íslenska vísu: af
því eru þó alltaf fréttir. Það er síungt:
Það heldur í dag aðalfund í Bókasal Þjóð-
menningarhússins kl. 13.30. Að loknum
aðalfundarstörfum flytur Jón Karl
Helgason bókmenntafræðingur fyrir-
lestur mættum til skemmtunar sem hann
nefnir Grasaferðalok. „Mönnum finnst
ef til vill nóg komið um Jónas Hallgríms-
son,“ segir Sigurður Líndal forseti Bók-
menntafélagsins, „en hann vann nú fyrir
okkur í þrjú ár.“
Allt frá því að „Grasaferð“ Jónasar
Hallgrímssonar birtist upphaflega í
Fjölni árið 1847 hefur mátt deila um
hvort sagan sé „brot“, svo vitnað sé til
undirtitilsins sem Konráð Gíslason gaf
henni þar, eða úthugsuð smásaga
þroskaðs höfundar. Þeir sem aðhyllast
fyrrnefnda viðhorfið benda meðal annars
á að sögunni ljúki í miðjum klíðum;
hvorki fáist skýring á því hvaða dular-
fulla vera birtist fyrir ofan frænd-
systkinin á grasafjallinu í lok sögu né
hvort þau eigi afturkvæmt til byggða. Í
fyrirlestri sínum „Grasaferðalok“, mun
Jón Karl Helgason nálgast þetta álitamál
frá nokkrum ólíkum sjónarhólum. Mun
hann meðal annars ræða smásögu eftir
Torfhildi Hólm sem tekur upp þráðinn
frá Jónasi og botnar „Grasaferð“ í anda
kvenfrelsiskenninga Johns Stuarts Mill.
Jónas Hallgrímsson er fyrst skráður á
félagatal Hafnardeildar Hins íslenzka
bókmenntafélags árið 1834. Gerðist hann
fljótlega mjög virkur félagsmaður, rit-
stýrði hann Skírni árið 1836 ásamt
Konráði Gíslasyni vini sínum. Hann átti
tillögu um söfnun gagna um Ísland sem
yrðu stofn að Íslandslýsingu sem hann
átti síðar eftir að vinna að. Þá aðstoðaði
Jónas við útgáfu Íslandskorts Björns
Gunnlaugssonar sem kom út á vegum
félagsins á árunum 1845-1849 sem var
honum drjúg stoð við Íslandsferðir hans
sjálfs. Í apríl 1842 var ákveðið að bjóða
Jónasi 200 ríkisdala árleg laun – raunar
kallaður styrkur – til að vinna að samn-
ingu Íslandslýsingarinnar og vann hann
síðan að verkinu á vegum félagsins
næstu þrjú ár, eða til æviloka. En það
sóttist seint af ýmsum ástæðum og var
aldrei lokið. Eftir lát Jónasar 26. maí
1845 voru gögn, sem safnað hafði verið
til Íslandslýsingarinnar og voru í fórum
hans, afhent félaginu. Árið 1847 gaf
félagið svo út ljóðmæli hans og síðan
aftur ásamt öðrum ritum árið 1883. Bók-
menntafélagið er eina stofnunin hér á
landi sem enn starfar og Jónas Hall-
grímsson vann fyrir og var nátengdur.
Það er því vel við hæfi að hausthefti
Skírnis, óvenju efnismikið að þessu sinni,
sé heiðrað minningu Tómasar Sæmunds-
sonar og Jónasar Hallgrímssonar, en í ár
eru 200 ár liðin frá fæðingu þeirra félaga
sem í skrifum sínum og störfum samein-
uðu áhuga á bókmenntum, náttúru,
stjórnmálum og íslenskri sem erlendri
menningu. Er tímamótanna minnst með
nokkrum greinum í heftinu: Sigurður
Líndal varpar nýju og óvæntu ljósi á
ágreining Tómasar Sæmundssonar og
Jóns Sigurðssonar um leiðir í sjálfstæðis-
baráttunni, en Guðmundur Hálfdanarson
skoðar menningarlega þjóðernishyggju
Fjölnismanna með gagnrýnum hætti.
Páll Valsson freistar þess að tengja hugs-
un Jónasar við kappræðuefni samtímans
í grein í Skírnismálum og þá ræðir
Sveinn Yngvi Egilsson náttúrusýn Jónas-
ar eins og hún birtist í kveðskap hans.
Af öðrum stærri greinum má nefna
umfjöllun Jóns Sigurðssonar um
stöðu Íslands á tímum hnattvæð-
ingar og grein eftir Magnús Þór
Snæbjörnsson um Draumaland
Andra Snæs Magnasonar sem
hann leggur undir gler út frá kenn-
ingum heimspekingsins Slavojs
Zizek. Páll Skúlason, fyrrverandi
háskólarektor, skrifar um kreppu
háskóla og kjarna háskólastarfs.
Tvær greinar eru um bókmenntir í
hausthefti Skírnis: Kristín Unnsteins-
dóttir segir frá fjórum sagnakonum úr
Fljótshlið og Jóhann Páll Árnason skrif-
ar um Oswald Spengler í Alþýðubók
Halldórs Laxness. Þau Sjón, Þórdís
Björnsdóttir og Vésteinn Lúðvíksson
eiga frumsamið bókmenntaefni í heftinu,
en Úlfhildur Dagsdóttir og Susanne
Lettow skrifa ritdóma. Myndlistarmaður
Skírnis að þessu sinni er Matthew Barney
en Ólafur Gíslason ritar forvitnilega
grein þar sem raktir eru þræðir milli
kvikmyndar Barneys, Drawing Restraint
9, og ítalskra endurreisnarbókmennta. Í
listum er sérhver hlekkur við annan
áfastur rétt eins og í samfélagi þjóðanna,
svo notað sé orðalag Tómasar Sæmunds-
sonar.
Skírnir er 275 blaðsíð-
ur að stærð. Ritstjóri
er Halldór Guð-
mundsson en útgef-
andi er Hið íslenska
bókmenntafélag.
- pbb
Læti í Bókmenntafélaginu
MENNING Jón Karl Helgason skemmtir
mönnum á aðalfundi Bókmenntafélagsins
í dag.
Mikið er sungið og leikið í dag landsmönnum til gleði
og dásemdar. Nú um helgina er komið að lokum
Jólatónlistarhátíðar Hallgrímskirkju. Stærsti
viðburðurinn er fimmtán ára afmæli Klais-orgelsins,
sem var vígt 13. desember 1992, og er afmælisins
minnst með því að fjöldi kóra og organista (rúmlega
200 flytjendur) flytur samfellda dagskrá í kirkjunni
með orgelinu laugardaginn 8. desember frá kl. 12-17.
Allir flytjendur gefa vinnu sína og er aðgangur
ókeypis, en safnað verður til Hjálparstarfs
kirkjunnar, sem nú er með
aðventusöfnun sína.
Hefst dagskráin í dag á
hádegi með kynningu á
orgelinu en kl. 12.30 munu
Hörður Áskelsson og
Hljómskálakvintettinn
leika á klukkuspil og lúðra í
Hallgrímskirkjuturninum.
Mótettukór Hallgríms-
kirkju undir stjórn Harðar
Áskelssonar leiðir söng og
flytur jólatónlist kl. 13 en
Björn Steinar Sólbergsson
leikur undir á orgel. Hann
heldur áfram orgelslætti
kl. 13.30 en kl. 14 taka
Drengjakór Hallgríms-
kirkju og félagar úr
Karlakór Reykjavíkur við
undir stjórn Friðriks S. Kristinssonar og flytja
jólatónlist. Lenka Mateova leikur á orgel.
Hörður Áskelsson leikur orgelverk samin fyrir
Klais-orgelið eftir Þorkel Sigurbjörnsson, Jón
Hlöðver Áskelsson og Kjell Mörk Karlsen kl. 14.30.
Söngsveitin Fílharmonía undir stjórn Magnúsar
Ragnarssonar leiðir sönginn kl. 15 og flytur jólatón-
list, Steingrímur Þórhallsson leikur á orgelið.
Áfram heldur dagskráin það sem eftir lifir dags til
kl. 17: Kvennakór við Háskóla Íslands flytur jólalög
meðal annars úr Söngvasveig eftir Benjamin Britten
undir stjórn Margrétar Bóasdóttur, Hafdís Huld
syngur og dagskránni lýkur Guðný Einarsdóttir með
jóla- og aðventutónlist eftir Johann Sebastian Bach og
Dietrich Buxtehude en 300 ára ártíðar hans er minnst
á þessu ári.
Árvissir tónleikar Blásarakvintetts Reykjavíkur og
félaga undir heitinu „Kvöldlokkur á jólaföstu“ verða
haldnir í Fríkirkjunni í Reykjavík í dag kl. 17. Á
efnisskránni eru að venju hljómfagrar blásara-
serenöður frá klassíska tímabilinu. - pbb
Tónaflóð í dag
HALLGRÍMSKIRKJA