Tíminn - 25.10.1981, Side 25

Sunnudagur 25. október 1981
Sveinbjörn I. Baldvins-
son:
Ljóð handa hinum og
þessum
Almenna bókafélagið
1981
Liklega er það nostur við smá-
atriði sem er aðal Sveinbjörns
Baldvinssonar sem ljóðskálds.
Hann er laginn við aö draga upp
litlar myndir, og gerir það oftast-
nær vel. Er hann vill lýsa skiða-
staðnum Interlakeni Alpafjöllum
gerir hann það á þessa leiö:
í Interlaken
er hægt að kaupa skiðaskó i
sjálfsala.
Hins vegar er heild ljóða hans
oft veikari en efni standa til. Það
eru ntí fimm ár frá þvi að Svein-
björn gaf Ut fyrstu ljóðabók si'na,
1 skugga mannsins, og augljóst að
honum hefur farið mikið fram á
þessum árum. Enn á hann samt
spöl ófarinn.
Þessi nýja ljóðabók skiptist i
fimm kafla. Hinn fyrsti, Ljóð
handa lifinu, samanstendur af
löngu ljóði í nokkrum hlutum.
Sveinbjörn setur sig i spor barns
sem er getið, fæðist og vex upp.
Honum virðist reyndar tamt að
yrkja um börn, það kemur viöa
fram ibókinni.Þetta ljóð lýsirþvi
hvernig barnið er alsaklaust ofur-
selt einhverju lifi, svo notuð séu
orð Sveinbjörns, og á köflum
tekst honum mæta vel að sýna
það sem hann ætlar sér. Heildar-
myndin er ekki eins sterk.
Sveinbjörn I. Baldvinsson
,,I Interlaken er
hægt að kaupa skíða-
skó í sjálfsala”
— Um bók Sveinbjörns Baldvinssonar,
Ljóð handa hinum og þessum
Ljóð handa skammdeginu heit-
ir næsti kafli, það eru myndir lir
Reykjavfk. Nákvæmar og nostur-
samlegar m yndir og oft skem mti-
legar. Yrkisefnin eru ýmiss kon-
ar, svo sem eins og hvað það sé
prýðilegt aö hafa stóra vasa á
úlpum!! Ljóðið Kvöld fyrir jól er
svona:
Þaö er margt fólk
i strætisvagninum
Maöur i svörtum frakka
með remölaðislettu
fer heim og setur upp jólasvipinn
Gömul kona meöbláa prjónahúfu
fer heim og setur upp
kartöflur
Fjögurra ára strákpatti
situr I kjöltu móður sinnar
og kyssir heiminn
f gegnum rúðuna
Á einni biðstöðinni er jólasveinn
að biða
eftir Mosfellssveitarrútunni
Lestin til Höjby
í þriðja hluta bókarinnar tekst
Sveinbirni einna best upp en sá
berheitið Ljóð handa ferðamönn-
um. I þessum Ijóðum lýsir Svein-
björn ferðalögum sinum um Evr-
ópu, oftast horfir hann á heiminn
gegn glugga jámbrautarlestar. 1
þessum kafla er ljóðið um Inter-
laken sem áður var vitnað til.
Annað ljóð er hluti af flokk sem
ber yfirskriftina Ljóð úr lest, eða
Danmark gennem et togvindue
Ef þetta er sú lest sem ég held
þá eigum viö eftir að stoppa
hundrað sinnum
áður en við komum til Höjby
á alls konar undarlegum stöðum
þar sem er ekkert nema eitt
, ,, skilti
emn kall
ein brún taska
og einn sveitabær við endann
á hlykkjóttum vegarspotta
sem kallinn hefur dregið á
eftir sér
að járnbrautarteinunum.
Ástarljóð
Þá koma ástarljóð, Ljóð handa
konum. Þetta er, með fullri virö-
ingu sísti hluti bókarinnar. Svein-
björn notar allhefðbundnar að-
feröir til að lýsa ást sinni. —
Ég vildi ég væri vatn
blátær fjallalækur
uppi á fslenskri heiði
Ég vildi þú kæmir
og baðaöii þig f læknum
— en tekst ekki allskostar upp.
Kannski er ekki hægt aö yrkja
ástarljóð á þessum síðustu og
verstu timum? Að minnsta kosti
hljóma þau ekki ýkja sannfær-
andi.
Loks koma svo ljóð úr ýmsum
áttum, Ljóð handa öðrum. Þarna
segir af dreng sem er með skút-
una sina niöri við tjörn, Mann-
björg varö, ljóð úr jarðarför
skólabróöur og til bróður skálds-
ins, og Sveinbjörn veltir fyrir sér
um hvað hann eigi að yrkja. 1
þessum hluta er ljóð sem mér
finnst einna best i bókinni, Heim-
ildarljóð um uppgjör kinverskrar
æsku við þroparaklikuna. Það er
býsna skemmtilegt, þóttstundum
noti Sveinbjörn klisjur sem eru
mjög vinsælar um þessar mundir
og lýsa sér til að mynda í:
... horfi á andlit kennarans leka
niður undir gleraugunum
og mynda gulan poll á algebr-
unni.
Sniöugheit af þessu tagi eru
oröin alltof algeng i verkum
ungra rithöfunda, jafnt skálda
sem skáldsagnahöfunda. Ber að
varast.
Að öðru leyti: ljóðið segir frá
Liu Ke i Ki'na, sem situr á skóla-
bekk og leiðist. Hefur meiri
áhuga á Sún Wí en algebrunni. Þá
gerðist það undur að rödd For-
mannsins hljómaði til hans og
sagði honum að hann væri undir
áhrifum frá þorparaklikunni. Og
Líu Ke hreinsaði sjálfan sig:
Og hann hætti að hugsa um fugla
á flugi yfir bylgjandi hrls-
grjdnaökrum
seglbáta á túng-fljótinu
og ákvað að fresta þessu meö
fram um þritugsaldurinn slín wi
Og kennarinn brosti til hans
um leið
og hann snýtti úr sér kvefinu
Núna er lfu ke
I kvantúng f kfna
virtur alþýðuhárskeri
en við sitjum eftir f skólanum
aum i rassinum
og heyrum enga rödd
Rómantik og skemmti-
legheit
Fyrir nú utan að þetta ljóö hef-
ur auðvitað pólitiska skírskotun,
þá er það sem áður segir
skemmtilegtog i þviheppnast aö-
ferð Sveinbjörns hvað best. Eins
konar sambland af rómantfk og
skemmtilegheitum. Vandmeðfar-
iö er Sveinbjörn er sýnilega á
réttri leið og sýnist á góðri leið
með að finna sér sina eigin rödd.
— Ö-
LjÓÐ
HANDAI IINUM 0(5 ÞESSUM
SVEINBJORN I HAI.DVINSSON
Gary Jennings: Aztec.Futura
1981
Við erum stundum að fár-
ast yfir lengdinni á svoköll-
uðum metsölubókum úr Ame-
riku, að höfundarnir skrifi
frekar í kilóavis en blaðsiðu-
tali. Aztec flokkast hiklaust
undir þessa kategóriu. En les-
endurnir láta samt ekki á sér
standa. Það tók höfundinn
Jennings þennan að sögn heil
tiu ár að skrifa Aztec, enda
verður ekki betur séð en að
hún sé sæmilega grundvölluð i
heimildum og tiöaranda.
Þetta er söguleg skáldsaga af
sföustu árum og hnignum
Aztekari'kisins i Mexikó áður
og um það leyti er konkvista-
doramir með Cortez i broddi
fylkingar lögðu það undir sig
meö vopnum og sjúkdómum
allskæðum. Sagan er sögð i
formi skýrslu, sem gamall
azteki gefur klerkum og trú-
boðum. Aztec er gjarnan lfkt
viö Shogun, svipaöa bók
James Claveíls um sögulega
timai' Japan, þóttmargt megi
gottum Aztec segja stensthún
fyrirmyndinni engan veginn
snúning hvað varðar
skemmtanagildi og spennu.
Alexander Solzhenitsyn: The
Oak and the Calf. Collins/
Fontana 1981
Kálfurinn stangar eikar-
tréð sem varla haggast.
Solzhenitsyn stangast á við
sovésk yfirvöld sem ekki
haggast fremur en eikartréð.
En það falla akörn og regn-
dropar úr trénu og atgangur-
inn fer ekki framhjá neinum.
Eikin og kálfurinn eru minn-
ingar Solzhenitsyns frá rithöf-
undarævi sinni og skiptist i
fjóra hluta: baráttuna fyrir
því að Ivan Denisovich fengist
útgefinn^fyrstu viðbót frá 1967
þegar aftur tdk að þrengja að
honum, aðra viöbót frá 1971
þegar hann fór að vinna sér
nafn á alþjóðavettvangi,
þriðju viðbót um nóbelsveit-
inguna og eftirmál hennar og
fjóröu viðbót frá 1974 þegar
Gulagið kom út fyrir vestan og
Solzhenitsyn var útlægur gerr.
Þetta er saga af rithöfundi
sem er utangarðs i heimalandi
sinu og á sér engan lesenda-
hóp og baráttu hans viö al-
ræöisriki sem vill leggja lista-
mönnum línurí listsköpun. Að
mörgu leyti er hún skemmti-
legust og afslöppuöust bóka
hans, en hún er ekki minna
ágeng fyrir vikið. Bókin kom
fyrst út á rússnesku 1975 en
hvernig er það — hætti
Solzhenitsyn aö skrifa þegar
hann kom vestur?
CP rr'TIT i\A/i
GERTRUDE STEIN
Selected Writings of Gertrude
Stein. Vintage 1979
Þaö var oftmikiö f jör i ibúö
GeirþrUöar Stein á Rue des
Flereus í París. Þar hélt hún
salón I næstum hálfa öld fyrir
skáld og listamenn, Picasso,
Cézanne og Matisse voru þar
guövelkomnir — verk þeirra
prýddu veggina löngu áöur en
þeir áunnu sér frægö. Og þar
leituðu i viskubrunna sam-
landar hennar Hemingway,
Scott Fitzgerald og Ezra
Pound. Gertrude Stein er ekki
mikið lesinn rithöfundur, per-
sóna hennar hefur löngum
veriö fólki meira hugleikin en
verkin, en um áhrif hennar á
rithöfunda á fyrri hluta aldar-
innar verður ekki efast. Sök-
um tilraunastarfsemi sinnar
er hún ekki beint viö alþýðu-
skap, orðin áttu að hljóma
fremur en að koma meiningu
til skila, hún reyndi aö búa til
kúbiskan stil, setningaskipun-
in nýstárleg, mikið um endur-
tekningar — hún haföi fast-
mótaöar kenningar um starf
rithöfundarins, þótt ekki séu
þær öllum auðskildar. Ger-
trude Stein lést 1946. Þetta úr-
val úr verkum hennar gefur
ágætis þverskurð af þessari
merku konu og skáldkonu,
ásamtágætri ritgerðum hana
eftir F.W. Dupee.
Chaim Potok: Wanderings —
Chaim Potok’s History of the
Jews. Fawcett Crest 1980
Chaim Potok hefur einkum
getið sér orð sem sagnaskáld
og sögumaöur með afburöum.
Þekktastar bóka hans eru
„The Chosen” og „My Name
is Asher Lev”, og kannski ekki
sist nýleg bók ,,The Book of
Lights”, sem nú fer með
sigurlátum um enskumælandi
heim. Potok er bandariskur
gyöingur sem sækir söguefni
sin i óþrjótandi vandamála-
brunn gyöingsins. Hér
spreytir hann sig við aðra
sögu og sist veigaminni, sögu
gyðingaþjóöarinnar frá fyrstu
heimildum og allt fram á okk-
ar daga. Bdkin er fráleitt
merkt sögulegt gagn, né
heldur leiðir hún nýja vit-
neskju fram i dagsins ljós.
Styrkleiki hennar felst i hæfi-
leikum Potoks sem sögu-
manns, sem gera þessa miklu
sögu bæði lifandi og læsilega.
Potok vinnur efnið upp Ur öðr-
um bókum, en litur þaö alltaf
eigin augum. Því getur bókin
aöeins verið upphaf lestrar i
hinni gagnmerku sögu
gyðinga.
Mér er það samthulið hvers
vegna Potok kýs að fara á
hundavaði yfir sögu gyðinga á
tuttugustu öldinni en dvelur
þeim mun meira við for-
söguna, þá bibiiulegu...
■ Bækurnar Hér aö ofan eru fengnar hjá Bókabúð Máls
menningar.