Tíminn - 08.11.1981, Page 27

Sunhudagur 8.' hóvefn’bér1 iás‘l, :

iiliiliili

■ Jón Helgason, ritstjóri.
áþeim árum, af þvi aö ég haföi birt fréttir,
sem þeim á Keflavikurflugvelli fannst aö
ættu aö liggja i láginni.
Þegarfariö var svo aö tala fullum fetum
um kafbátahöfn i Fossvogi og nýjan her-
flugvöll i Rangárvallasýslu — þá var mér
nóg boöiö.
Mér f annst, aö annaö hvort væri aö leggj-
ast flatur eöa spyrna viö fótum — og ég tók
seinni kostinn.
— Blaöamennskan hefur aö sjálfsögöu
breytzt mikið siöan þú byrjaöir aö stunda
hana, en hefur hún breytzt aö öllu leyti til
batnaðar?
— Þaö liggur i augum uppi, aö margt
hefur breytzt til batnaöar, til dæmis frá
sjónarmiöi blaöamannanna sjálfra, til
dæmis hvaö varöar vinnutima og réttindi.
Launasamningar voru áöur meö öllu
óþekktir. Og vopnaburöurinn i blöðunum
hefur lika oröiö mun hófsamari en hann
var.
En aö sumu leyti hygg ég nú, þrátt fyrir
stóraukinn tilkostnaöaö blööin séu siöur en
svo vandaöri en áöur var — og margt er nú
þunglamalegt i sambandi við að koma út
bla ði.
Og skelfing leiöist mér nú þessi ,,árs-
grundvöllur”, sem alltaf er aö koma „inn i
myndina” — og vont fyndist mér, ef hann
yrði nú „heföbundinn”.
Skáld — á stuttbuxum
Þegar Jón var beöinn um aö vikja aö rit-
störfum sinum og spuröur um tildrög þess,
aö hann hóf að semja frásagnir um fslenzkt
mannlif liöinna tima, svaraði hann:
— Þegar ég tók viö Frjálsri þjóö, fór ég
inn á nýjar brautir. Þaö var nú ekki pening-
unum fyrir aö fara á þeim bæ, og þaö var
annaðhvort aö duga eöa drepast. Blaöiö
varö aö bera sig og helzt skila svolitlum
hagnaöi til annarra hluta.
Þá tók ég fljótlega upp nýjan hátt frá-
sagna af fólki og atburðum á fyrri timum,
og þetta þróaöist brátt i átt til þess sem
kallast heimildasögur, þó svo að fylgt var
sannsögulegum þræöi og hvorki aukið inn i
efnisatriöum né gripiö til samtals sem ekki
voru heimildir til um.
Sá maðursem örvaöi mig mest viö þessa
ritmennsku var Vilmundur Jónsson land-
læknir — annar tveggja vandalausra
manna, sem mest áhrif hafa haft á mig á
fullorðinsárum.
— Haföiröu fengizt viö smásagnagerö,
áöur en þú gafst út smásagnasafniö
„Maöka i mysunni” 1970?
— Þaö eraö minnsta kostiekkert til af þvi
tagi, sem ég skrifaði á undan sögunum I
þeirri bók. En ætli ég hafi ekki gert fyrstu
tilraunirnar, þegar ég var aö vaxa upp úr
siöustu stuttbuxunum.
Seinna las ég ógrynni af sögum — og
þýddi lika nokkrar. 1 þá daga voru Vilhelm
Moberg, Ivar Lo-Johansson og fleiriSviar i
miklum hávegum.
— Er efni smásagna þinna sannsögulegt
að einhverju leyti?
— Mig minnir aö þrjár eöa fjórar sögur f
„Möökum i mysunni” hafi einhvern sann-
sögulegan kjarna og ein i „Steinum i
brauöinu”. Með einni undantekningu er öll
atburðarás minn diktur og fariö meö allar
persónur aö minum geöþótta, aukiö viö og
fellt úr eftir þvi sem mér þénaöi.
— Mörgum höfundum gengur illa aö fá
smásögur útgefnar. Forleggjarar eru flest-
ir þeirrar skoðunar, aö smásögur seljist
litiö sem ekkert.
— Já, þaö er sagt svo. Og ég hef nú svo-
litla reynslu i þessu lika. Ég held satt aö
segja, aö upphaflega hafi ég ekki ætlað, aö
koma þessum smásögum minum á prent.
En þannig stóö á, aö ég haföi einu sinni
skrifaö bók aö beiöni útgefanda og sú bók
seldist fljótt og vel. Mér þótti hann heldur
smátækur á þær kringlóttu, þar sem ég
vissi aö hann haföi grætt og þaö varö úr aö
hann jók nokkru viö, en þó meö þvi skilyröi
aö ég léti sig oftar fá handrit.
Sjöeöa áttaárvoru liöin frá þessum tima
án efnda af minni hálfu og ég var farinn aö
finna til samvizkubits — maöur skammast
sinundirniöri stundum.Og sem ég áttinú i
fórum mi'num handrit, þarsem voru þessar
smásögursem seinna fóru i „Maöka i mys-
unni”, þá hringdi ég til hans og bauö honum
þetta.
Enhann afþakkaöi snarlega, þegar hann
heyröi hvers kyns var.
Þetta þótti mér nú heldur súrt i brotiö þvi
aö þetta var i' fyrsta skipti sem ég haföi
boöið fram handrit — og lika i fyrsta
skiptiö, sem ég haföi veriö gerður afturreka
meö handrit.
Ég mannaöi mig þess vegna upp og las
eina söguna fyrir annan bókaútgefanda
sem haföi talsvert mikla reynslu af mér.
Hann þagöi aö lestrinum loknum — og ég
lika.
Kunningi minn einn sem vissi um þetta
tók þá sögurnar og kom þeim á framfæri
viö þriöja forlagiö. Þangaö var ég boöaöur
og tekið meö sérstökum virktum, alveg
óvenjulegum virktum. Þingaö var um
stund um útgáfuna.en siöan áttiönnur um-
ræöa aö fara fram eftir stuttan tima.
Nú liöu vikur og dcki kom aö þessari
seinni umræöu. Mig fór aö lengja eftir
henni, svo aö ég fór loks af sjálfsdáöum til
aö grennslast eftir þvi, hvaö dveldi orminn
langa.
Þá var mér réttur böggullinn fram á
gang.
Ég mætti fjóröa útgefandanum i stiga og
bauö honum böggulinn. En mig minnir, aö
hann þyrfti ekki að doka viö til þess aö
hugsa sig um, áöur en hann afþakkaöi lika.
Loks beit hinn fimmti á agniö — og þó
meö skilyröi, aö ég léti mér nægja prósentu
af sölunni.
Þaö varö mér til happs þvi' aö þetta uröu
févænlegustu viöskipti sem ég haföi gert
um mina daga.
„Maökar imysunni” vorugefnir út I 2200
eintökum og upplagiö þraut nokkrum dög-
um fyrir jól.
En meö næsta smásagnasafn „Steina i
brauöinu” átti ég ekki i neinu basli.
Dagur er eftir þmnan dag.
Undir lok samtalsins minntist ég á, aö
senn heföi Jón Helgason starfaö sem blaöa-
maöur og ritstjóri I fjörutiu ár, skrifaö
fréttir um atburði liöandi stundar i kapp-
hlaupi viö timann, skynjaö strauma sam-
tiöarinnar á erilsömum vettvangi dag-
blaös, en jafnframt stundaö ritstörf i
stopulum tómstundum, kynnt sér mannlif
fyrri alda og rýnt I gamlar embættisbækur,
skjöl og bréf. Reynsla hans geröi þaö aö
verkum, aö hann teldist öörum hæfari aö
bera^saman tvenna tima og þvi væri fróö-
legt aö heyra hann svara hinni sigildu
spurningu — hvort viö höfum gengiö til góös
götuna fram eftir veg:
— Þaö ervafalaust bæöi og. Vegurinn aft-
anúrfœ-tiöinniog inn íframti'öina er aldrei
beinn. Þaö er öldugangur i mannlifinu eins
og á hafinu, og liöinn tfma getur enginn
fangaö eins og hann var i raun og veru.
Hann greinum viö aöeins I móöu og i þokka-
bót i gegnum einhvers konar gler, sem
samtiöarhugmyndirnar setja fyrir augun á
okkur.
Hitt vita svo allir, aö á annaö hundraö ár
höfum viö veriö aö sigrast stig af stigi á ör-
birgö, striti, ranglæti og sjúkdómum.
Vel má vera aö raunveruleg lifshamingja
haf i ekki aukizt i hlutfalli viö efnahagslegar
og tæknilegar framfarir.
Hörmungaraldir i sögu þjóöarinnar
finnstmérengan veginn tiltækilegt aö bera
saman viö nútimann. Ég efastaftur á móti
um, aö lifsgleöi og hamingja standi dýpri
rótum meöal þeirra sem nú eru uppi en
hinna sem voru þaö i byrjun aldarinnar.
Mér býöur i' grun aö sú kynslóö sem var
næmustfyrir áhrifum á styrjaldarárunum
og eftir þau, hafi beöið mikiö tjón á sálu
sinni.
Ég held, aö þetta skefjalausa gróöakapp-
hlaup sem geysaö hefur allt i kringum okk-
ur siöustu áratugina sé ekki til hollustu
falliö.
Svo er aftur hitt, aö þaö myndast ónæmi
gegn margs konar sýklum, þegar lengi
hefur veriö búiö viö þá — og kannski er aö
risa á legg kynslóö sem leggur heilbrigöara
mat á lifsgæðin en þeir, sem hafa látiö aur-
ana gera sig aö öpum: fólk, sem lætur
gerviþarfimar lönd og leiö og hefur það i
minni aö dagur er eftir þennan dag.
Sjálfur á ég þá ósk fyrir mig aö lifa þann
dag, aö herþoturnar dragi ekki lengur grá
gufubönd á heiðan himininn hérna yfir
flóanum og nesjunum.
- LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER -
CE
LU
CC
Lll
CC
UJ
cr
LU
<
h-
cP
UTAVER
Auglýsir
Veggfóðrið er í stórsókn
ERTU AÐ BYGGJA
VILTU BREYTA
ÞARFTU AÐ B/ETA
Mikið úrval nýkomið af vinil, damask og pappirsveggfóðri
Einnig tilboðsverð, frá kr. 30.- rúllan (Pappirsveggfóður)
Sommer veggdúkar 65 cm. breiðir. 24 litir
Sommer gólfteppi 20 litir. Verð frá kr. 45.- ferm.
Sommer gólfdúkar 25 litir. Verð frá kr. 57,75 ferm.
Hurða-skrautlistar 14 gerðir
Veggstrigi 50 gerðir. Verð frá kr. 15.- m.
Veggkorkur, ekta, 90 cm. breiður
Veggkorkur, vinil, 80 cm. breiður
Líttu við í Litaver
því þaó hefur ávallt borgað sig
Grensásv«gi, Hrsyfilshúsinu.
Sfmi <2444.

nnwrv
m
J3
m
J3
H
>
<
m
J3
m
J3
— LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LITAVER — LlTAVER -