Fréttablaðið - 19.05.2008, Blaðsíða 16

16 19. maí 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björgvin Guðmundsson og Björn Ingi Hrafnsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
G
litnir tilkynnti í nýliðinni viku að 255 starfsmönn-
um hefði verið sagt upp störfum hér heima og
erlendis frá áramótum. Þar af var 88 sagt upp á
Íslandi í apríl og maí. Er þetta liður í því að draga
saman seglin vegna minni umsvifa. Fyrirtæki
þurfa að vera sveigjanleg í þeim miklu sveiflum sem ganga
yfir alþjóðlega markaði. Að þráast við getur leitt til þess að
efnahagsbatinn láti bíða enn frekar eftir sér.
Auðvitað er einstaklingsbundið hversu mikið áfall það er
að missa vinnuna. Fólk sem sér fyrir endann á langri starfs-
ævi á erfitt með að finna nýtt starf við hæfi. Í slíkum tilvikum
reyna fyrirtæki að koma til móts við starfsmenn og sumir fara
snemma á eftirlaun. Hins vegar ætti fólk á besta aldri að geta
fundið annað starf á tiltölulega stuttum tíma.
Atvinnuleysi á Íslandi hefur verið í lágmarki. Undan því
hefur verið kvartað að fjármálafyrirtæki hafi sogað til sín
mesta hæfileikafólkið. Fá fyrirtæki hafa getað boðið sambæri-
leg laun og tækifæri. Sumir héldu því fram að þessi þróun hefði
sínar slæmu hliðar þótt flestum þótti jákvætt að fyrirtæki
gætu boðið fólki krefjandi störf. Ójafnvægið á vinnumark-
aðnum var þannig að fjármálafyrirtækin þurrkuðu upp fólk
með raungreina-, viðskipta- og lögfræðimenntun. Þetta hefur
bitnað á öðrum atvinnugreinum og opinberum stofnunum sem
ekki gátu keppt um þessa starfsmenn.
Það ætti því að vera jákvætt að starfskraftar hæfileikafólks
skiptast á fleiri atvinnugreinar. Eins er jákvætt að Glitnir ráð-
ist í raunverulegar aðgerðir til að takast á við niðursveifluna
og draga úr kostnaði. Til þess þarf ákveðinn kjark og sagði
Lárus Welding uppsagnir af þessu tagi erfiðar. Því var nauð-
synlegt fyrir hann að stíga fram og útskýra þessa ákvörðun.
Og þær útskýringar voru trúverðugar.
Lárus benti á í Fréttablaðinu að um 300 manns hefðu verið
ráðnir til bankans í fyrra. Ráðningarnar voru líka fjölmargar
hjá Kaupþingi og Landsbankanum og launakostnaður þess-
ara fyrirtækja hefur hækkað milli ára. Af hverju hafa þess-
ir bankar ekki gripið til svipaðra aðgerða og Glitnir? Ljóst er
að verkefnastaða fjármálafyrirtækja er allt önnur nú en fyrir
ári. Starfsmenn sumra deilda sitja jafnvel aðgerðalausir við
skrifborð sín allan daginn. Eða eru bankarnir að segja upp hópi
fólks um hver mánaðamót án þess að greina frá því? Er það
eitthvað til þess að pukrast með? Myndi það ekki frekar sýna
styrka stjórnun að stíga fram, útskýra og viðurkenna þörfina
fyrir að fækka fólki við núverandi aðstæður?
Aðlögun hagkerfisins mun að einhverju leyti fara fram í
gegnum vinnumarkaðinn. Launakröfur breytast og einhverj-
ir munu missa vinnuna. Aukið atvinnuleysi getur þýtt heil-
brigðari vinnumarkað. Það þarf því ekki að vera veikleika-
merki að segja upp fólki. Það getur sýnt styrk atvinnulífsins til
að takast á við erfitt rekstrarumhverfi. Til lengri tíma gagnast
það öllum.
Fjármálafyrirtækin réðu margt öflugt fólk.
Uppsagnir ekki
alltaf af hinu illa
BJÖRGVIN GUÐMUNDSSON SKRIFAR
Ef Stór-Reykjavík væri heim-ili þá væri stofan látin grotna
niður. Mest væri alúðin lögð í bíl-
skúrinn og geymsluna og almennt
væru öll herbergi heimilismeð-
lim anna í toppstandi, mánaðar-
lega skipt um skrifborð, lampa,
rúm og skjái, og dugnaðarforkur-
inn á heimilinu væri sífellt að inn-
rétta ný og ný herbergi í nýjum
og nýjum álmum – ef ske kynni að
einhver vildi flytja sig eða fleiri
bættust við – en stofan, miðjan,
sjálfur vettvangur heimilislífisins,
væri látin grotna niður.
Ekki þætti taka því að taka þar
til meðan beðið væri eftir nýrri og
raunverulegri stássstofu. Ungl-
ingurinn á heimilinu færi þangað
reglulega og krassaði á veggina.
Kettir fengju að brýna klærnar og
gera stykki sín í sófasettið – sem
einu sinni var stofuprýði.
Fjölskyldumeðlimir hefðu auð-
vitað vissar áhyggjur af þessu,
enda oft í heimsóknum hjá fólki
með almennilegar stofur – þeir
gerðu sér grein fyrir því að stofur
eru á heimilum nokkurs konar
miðja og vettvangur samskipta.
Sjálfir sætu þeir hins vegar fast-
ir hver í sínu herbergi, hver með
sína heimasíðu og blogguðu hver
á annan og skiptust á skoðunum á
spjallrásum. Ekki síst um ófremd-
arástandið í stofunni.
Að skipta um sál
Dugnaðarforkurinn á heimilinu
væri sífellt að byrja á nýjum og
nýjum innréttingum í stofunni og
rusla upp skápum og kaupa risa-
stóra reðurlagaða lampa úr gleri
og stáli og stofuborð úr gleri og
stáli – sífellt að bæta dóti inn í
stofuna, sem þó væri þegar yfir-
full af slíkum munum, ryki, göml-
um dagblöðum, plasti utan af dót-
inu, yfirfullum öskubökkum og
köttum. Dugnaðarforkurinn væri
líka alltaf að innrétta ný og ný her-
bergi hér og þar í rangölum húss-
ins, full af smörtu gleri og stáli,
og bjóða upp á þau sem stofu. En
engan langaði sérstaklega að vera
þar.
Ekki eins og í gamla daga
þegar stofan var og hét með
sínum fallegu bókaskápum full-
um af fallega innbundnum þjóð-
legum fróðleik, sinni sérvitru
borgundarhólmsklukku, sínum
djúpvitru stólum, sínum blíðlegu
borðum, sínum fagurmynstruðu
mottum... Allt væri það komið inn í
sérstakt herbergi þar sem vel væri
hugsað um það en sófasettið eitt
eftir í gömlu stofunni.
Sumir vildu kaupa nýtt sófasett
en aðrir halda í það gamla og gera
það upp. En á meðan enn væri ekki
búið að taka endanlega ákvörðun
um framtíð þessa sófasetts hvarf-
laði ekki að neinum að halda því
hreinu hér og nú. Fólk væri annað-
hvort fast í fortíð eða framtíð.
Í þessu gamla sófasetti hefði
verið setið og kjaftað í gamla daga,
þar hefði verið grátið og hlegið og
elskast og rifist, tímamótum fagn-
að, popp borðað...
Þetta gamla sófasett væri sem
sagt sál heimilisins. Og sú krafa
dugnaðarforksins á heimilinu
að skipta algjörlega um sófasett
jafngilti í rauninni því að ætla að
skipta um sál.
Tómthúsmenn
Þetta heimili – ef heimili skyldi
kalla eins og málum væri komið
– hefði í eina tíð verið helsta og
glæsilegasta heimili hverfisins,
nokkurs konar höfuðból.
Eitt af því sem gerði óhægt um
vik að skipuleggja stofuna þannig
að notalegt væri að vera þar væri
þvottavélin í miðjum gangveginum
inn í stofuna.
Hún væri staðsett einmitt þarna
á þessum óþægilega stað að kröfu
nágrannanna sem vildu geta geng-
ið að því sem vísu að þeir gætu
komið þarna og þvegið þvott-
inn sinn – sem þeir væru að vísu
flestir löngu hættir að gera, en
svona hefði þetta alltaf verið og
þeir ættu kröfu á því að fá að ráða
þessu: þetta heimili væri höfuð-
ból og hefði sem slíkt ákveðnum
skyldum að gegna...
Væri Stór-Reykjavík heimili
myndi aðvífandi gestur segja við
sjálfan sig: hér hlýtur eitthvað
hræðilegt að hafa gerst. Hér býr
fólk sem þolir ekki hvert annað
og vill sem minnst hafa við hvert
annað saman að sælda.
Auðvitað er þetta ekki einhlítt:
Töfrar Þingholtanna eru samir
og fyrrum þó að reynt hafi verið
að gera hús og hús að rónabæli
til að fá að reisa þessa gáma sem
nútímaarkitektúr er mestanpart.
Verktökunum og fjárfestunum
– þessum tómthúsmönnum okkar
daga – hefur enn ekki verið sigað
á Skólavörðustíginn. Og Grjóta-
þorpið sýnir okkur hvernig Kvosin
gæti verið ef hún hefði ekki verið
flutt upp á Árbæjarsafn. En það er
raunalegt að koma á Laugaveginn
fyrir mann sem starfaði þar árum
saman og sjá þar viðurstyggð eyð-
ingarinnar sem tómthúsmennirn-
ir hafa skilið eftir sig – að ekki sé
talað um Hverfisgötuna. Tómthús-
mennirnir eru óvinir Reykjavíkur
og það er óskiljanlegt að þeim hafi
verið leyft að fara um þetta svæði
eins og eldsvoði.
Væri Reykjavík heimili
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG | Miðbærinn
UMRÆÐA
Framhaldsskólafrumvarpið
Mörg stór mál liggja fyrir Alþingi á vor-dögum og virðist andinn sá að keyra
sem mest af ríkisstjórnarmálum í gegn.
Þeirra á meðal eru skólafrumvörp mennta-
málaráðherra sem voru lögð fyrir þingið í
desember. Af þeim felur framhaldsskóla-
frumvarpið í sér hvað mestar breytingar en
þar er komið á nýjum námslokum, fram-
haldsskólaprófi, sem verður almennt próf, tekið á
einu og hálfu til tveimur árum. Þetta er góð breyt-
ing og verður vonandi til þess að draga verulega úr
brottfalli í framhaldsskóla.
Grundvallarbreytingar eru gerðar á stúdentspróf-
inu. Annars vegar er það vald fært til skólanna að
ákvarða námsbrautir til stúdentsprófs, sem og ann-
arra námsloka. Þetta er til mikilla bóta. Hins vegar
er hvergi skilgreint í lögum hversu margar einingar
eiga að vera á bak við stúdentsprófið. Í reynd gæti
það þýtt að nemandi gæti lokið 240 einingum til stúd-
entsprófs eða þess vegna 160 einingum. Ákvarðana-
valdið um einingafjöldann mun liggja hjá skólunum
og ráðuneytinu sem þarf að samþykkja
hverja námsbraut.
Við þetta hafa verið gerðar verulegar
athugasemdir af fagfólki og nemendum.
Langflestir telja nauðsynlegt að hafa skýrari
ramma um stúdentsprófið til að nám til stúd-
entsprófs verði ekki skert bakdyramegin.
Það er jákvætt að skólarnir geti skilgreint
ólíkar leiðir en nauðsynlegt er eftir sem áður
að skilgreina lágmarksfjölda eininga til að
sveigjanleikinn verði ekki allur í eina átt – í
átt að innihaldsrýrara stúdentsprófi.
Núverandi ríkisstjórn virðist illu heilli ekki mjög
samráðsfús þegar á hólminn er komið og veldur það
sérstökum vonbrigðum miðað við fyrri yfirlýsingar
ef fulltrúar Samfylkingarinnar ætla að láta athuga-
semdir fagfólks í skólunum sem vind um eyru þjóta.
Það blasir við að margir fagaðilar óttast að stúdents-
prófið sé ekki skilgreint nánar til þess að hægt verði
að ná fram sparnaði. Ríkisstjórnin ætti tvímælalaust
að endurskoða afstöðu sína; leggja sig fram um að
ná sáttum í málinu og tryggja um leið öflugt nám til
stúdentsprófs. Umræðustjórnmál snúast ekki aðeins
um að ræða málin heldur líka að hlusta á aðra og
taka tillit til þeirra.
Framhaldsskólafrumvarpið
þarf meiri umræðu
KATRÍN
JÚLÍUSDÓTTIR
Gleðileg óvissa
Í fréttum Ríkisútvarpsins í gær sagði
Ingibjörg Þórðardóttir, formaður
Félags fasteignasala, að óvissan
um þær breytingar sem gera ætti á
Íbúðarlánasjóði gæti jafnvel orðið til
þess að fólk flýtti sér að taka lán þar
sem vextir íbúðalána gætu hækkað í
haust. Það má velta orðum Ingibjargar
fyrir sér. Íbúðarlánasjóður hefur lengi
reynst fasteignasölum vel í viðskipt-
um og ekki að undra þótt
þeim kunni að þykja
breytingar á starfsemi
hans uggvænlegar. En
óvissuástandið með
sjóðinn og auknar
lántökur fólks vegna
þess hljóta þó að
vera einar mestu
gleðifréttir sem
fasteignasalar hafa fengið á árinu. Að
undanförnu hafa helstu vandamál
fasteignasala einmitt stafað af því að
fólk hefur ekki tekið eða fengið lán.
Váleg tíðindi, en hvaðan?
Í fréttum Stöðvar 2 sagði í gærkvöld:
„Vegna þróunar í efnahagsmálum
bendir allt til þess að fjárhagur
sveitarfélaga hér á landi versni um
allt að fimm milljarða króna á þessu
ári.” Þetta eru váleg tíðindi og má svo
sannarlega búast við því að brúnin
á áhyggjufullum Íslendingum hafi
þyngst enn við þessa fregn. En hvers
vegna var ekki útskýrt betur fyrir
áhorfendum hvernig þessi tala
var fengin og hvaðan?
Trúin á bloggið
Egill Helgason spurði
Magnús Þór Hafsteinsson, þingmann
Frjálslynda flokksins, í gær hvað
honum hefði þótt um mótmæli Sturlu
Jónssonar vörubílstjóra og félaga
hans sem gerðu hróp að þingheimi í
síðustu viku þegar rætt var um hvernig
hægt væri að koma fórnarlömbum
náttúruhamfaranna í Kína til hjálpar.
Magnús svaraði þeirri spurningu. „Mér
þótti það skelfilegt og rangt.” Kristrún
Heimisdóttir, aðstoðarmaður
utanríkisráðherra, kvaðst
þó ekki trúa honum fyrr en
hann hefði fordæmt þessi
mótmæli á blogginu sínu.
Mikill er máttur bloggsins
orðinn fyrst að ekki er hægt
að leggja trúnað á orð
manna fyrr en þau eru
komin á bloggsíðu.
karen@frettabladid.is