Fréttablaðið - 12.06.2008, Blaðsíða 22

22 12. júní 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
UMRÆÐAN
Sóley Tómasdóttir skrifar um mansal
Í Bitbeini Fréttablaðsins sunnudaginn 8. júní tókust Svandís Svavarsdóttir og
Illugi Gunnarsson á um hvað stjórnvöld
gætu gert til að vinna gegn mansali. Illugi
kom á óvart og viðurkenndi nútíma
skilgreiningar á mansali. Nokkuð sem
margt samflokksfólk hans mætti taka sér
til fyrirmyndar.
Lausn Illuga á vandanum var kunnuglegri. Í
anda frjálshyggjunnar telur hann það ekki vera
hlutverk stjórnvalda að lögbinda siðferði og hefta
þannig frelsi einstaklinga, heldur eigi samfélags-
legur agi að tryggja góða hegðun fólks. Það sé ekki
nóg að hegðun eða starfsemi sé ógeðfelld eða í
andstöðu við það sem góður siður krefjist, heldur
verði bann við því sem áður var löglegt að byggja á
beinum og sönnuðum lögbrotum.
Ég á bágt með að skilja hvernig alþingismaður
getur haldið því fram að lög byggð á siðferðis-
kennd eigi ekki rétt á sér. Lög verða aldrei rofin úr
samhengi við siðferðiskennd, enda mýmörg dæmi
um beinar tilvísanir í siðferði í íslenskum lögum. Í
lögum um póstþjónustu er t.a.m. tekið fram að
óheimilt sé að afhenda póstrekanda sendingar með
innihaldi sem er ólögmætt, ósæmilegt eða
móðgandi fyrir móttakanda. Lagaákvæði
um ærumeiðingar og óspektir byggja
einnig að stórum hluta á siðferði.
Og hver er tengingin við siðferði? Málið
snýst ekki um almenna kurteisi, snyrti-
mennsku eða borðsiði. Siðferði í mansals-
málum snýst um að bjarga lífi og limum
fórnarlamba. Mannréttindi einstaklinga
eru brotin. Bág staða fólks er misnotuð, oft
með ofbeldi og þvingunum, í þágu kynlífs-
iðnaðarins. Milljónir kvenna og barna eru
svipt eiginlegu sjálfræði og seld milli landa.
Sérfræðingar í mansalsmálum hafa sýnt fram á
að mansal er forsenda kynlífsiðnaðarins. Kynlífs-
þjónusta, hvort sem hún kallast nektardans, klám
eða vændi, er oftar en ekki byggð á mansali.
Sérfræðingarnir hafa bent á að afleiðingar
mansals fyrir fórnarlömb þess eru stórfelldar og
telja nauðsynlegt að stjórnvöld beiti sér af afli
gegn því.
Að halda því fram að lagasetning sem gæti
spornað gegn mansali snúist aðeins um að lögbinda
siðferðiskennd sýnir ekki bara virðingarleysi
gagnvart sérfræðiþekkingu, heldur er slík
fullyrðing hrein móðgun við fórnarlömb mansals.
Höfundur er varaborgarfulltrúi.
Felur frelsið í sér mansal?
SÓLEY
TÓMASDÓTTIR
Frestur ríkisstjórnarinnar til að bregðast við úrskurði mannrétt-
indanefndar Sameinuðu þjóðanna
um fiskveiðistjórnarkerfið er
liðinn. Nefndin veitti ríkisstjórn-
inni 180 daga frest til að gera grein
fyrir, hvernig stjórnin hygðist sníða
mannréttindabrotalömina burt úr
fiskveiðistjórnarkerfinu og hvernig
hún hygðist bæta skaða sjó-
mannanna tveggja, sem kærðu
ríkið fyrir mannréttindabrot eftir
að hafa verið fundnir sekir hér
heima samkvæmt gildandi ólögum
og rúnir aleigunni.
Margt benti lengi vel til þess, að
ríkisstjórnin ætlaði að láta frestinn
líða án þess að svara nefndinni,
enda bárust engar efnislegar fréttir
af fyrirhuguðum viðbrögðum
stjórnarinnar. Ýmis ummæli
oddvita ríkisstjórnarinnar í þá
veru, að úrskurður nefndarinnar
væri ekki bindandi, hlutu að sá
tortryggni, því að skuldbinding
Íslands gagnvart mannréttinda-
nefndinni er ótvíræð. Enda segir í
greinargerð við frumvarp um
lögfestingu mannréttindasáttmála
Evrópu: „Ísland er eitt þeirra ríkja
sem hefur skuldbundið sig til að
hlíta kærum einstaklinga á hendur
sér samkvæmt þessari bókun.“ Það
vakti einnig tortryggni, að
þingsályktunartillaga hæstaréttar-
lögmannanna Jóns Magnússonar og
Atla Gíslasonar um það, að Alþingi
hygðist breyta fiskveiðistjórnarlög-
unum til samræmis við úrskurð
mannréttindanefndarinnar, fékkst
ekki rædd á Alþingi fyrr en seint
og um síðir og var síðan kæfð í
nefnd og kom því aldrei til
afgreiðslu. Þrátt fyrir þessar
vísbendingar sendi ríkisstjórnin
nefndinni að endingu svar, sem
hægt er nú að nálgast á vef
landbúnaðar- og sjávarútvegsráðu-
neytisins. Svarið er ríkisstjórninni
til vansæmdar.
Misskilningur? Nei, hroki
Meginhluti svars ríkisstjórnarinnar
til mannréttindanefndarinnar er
endurtekning á röksemdum fyrir
óbreyttri skipan, sem nefndin hefur
þegar hafnað og Hæstiréttur hafði
áður hafnað 1998. Það, sem
ríkisstjórnin segir í svari sínu til
nefndarinnar, þar sem sitja margir
helztu mannréttindasérfræðingar
heims, er í reyndinni þetta:
Úrskurður ykkar var reistur á
misskilningi, við vitum betur. Með
þessu viðhorfi sýnir ríkisstjórnin
mannréttindanefndinni hroka, sem
engum árangri getur skilað.
Ríkisstjórnin sýnir einnig Alþingi
hroka og yfirgang með því að birta
svarbréfið ekki fyrr en eftir
þingslit. Alþingi gafst því ekki færi
á að fjalla um efni bréfsins, áður en
það var sent út. Málsmeðferðin er
afleit.
Enn verra en málsmeðferðin er þó
inntak svarsins, sem er tvíþætt. Í
fyrsta lagi segir orðrétt í svarbréfi
ríkisstjórnarinnar: „Að mati
íslenska ríkisins standa ekki
forsendur til þess að greiddar verði
skaðabætur til viðkomandi
kærenda, enda gæti slíkt leitt til
þess að fjöldi manns gerði skaða-
bótakröfur á hendur ríkinu.“ Hvað
er ríkisstjórnin að segja? Ef þjófur
brýzt inn í mörg hús, er þá ekki
hægt að krefja hann um að skila
þýfinu úr fyrsta húsinu, þar eð þá
myndu eigendur hinna húsanna,
sem hann brauzt inn í, gera sömu
kröfu? Fyrir hvaða rétti væri slík
röksemdafærsla tekin gild? Þessi
rök ríkisstjórnarinnar vitna
óþyrmilega skýrt um þá siðblindu,
sem hefur frá öndverðu fylgt
gjafakvótakerfinu eins og skuggi.
Það var brotið á sjómönnunum
tveim, og það ber að bæta þeim
skaðann samkvæmt úrskurði
mannréttindanefndarinnar.
Nokkrar líkur benda til, að „fjöldi
manns“ muni gera áþekkar
bótakröfur, rétt er það. Ríkinu ber
þá einnig að virða þær kröfur. Ríkið
getur ekki skotið sér undan ábyrgð
sinni, úr því sem komið er. Ríkið
braut af sér, virti nær allar
viðvaranir að vettugi og verður nú
að bæta skaðann.
Sæmdarmissir
Í öðru lagi segir í svari ríkisstjórn-
arinnar: „Íslenska ríkið lýsir yfir
vilja sínum til að huga að lengri
tíma áætlun um endurskoðun á
íslenska fiskveiðistjórnunarkerfinu
eða aðlögun í átt að áliti mannrétt-
indanefndarinnar. Ljóst er þó að
slíkt gerist ekki í einu vetfangi,
enda hlýtur nefndin að hafa á því
skilning að kerfi sem mótast hefur
á áratugum er ekki hægt að
umbylta á sex mánuðum.“ Í bréfinu
er ekkert um það sagt, hvernig
ríkisstjórnin hyggst fjarlægja
mannréttindabrotalömina, þótt
stjórnin hafi haft 180 daga til að
hugleiða það. Ríkisstjórnin biður
um framlengdan frest um óákveð-
inn tíma og lætur skína í þá skoðun,
að stjórn fiskveiða við Ísland
útheimti enn um sinn mismunun og
mannréttindabrot og ekki sé hægt
að hverfa frá uppteknum hætti án
þess að kollvarpa sjávarútveginum.
Hvort tveggja er rangt. Við, sem
höfum frá fyrstu tíð gagnrýnt
ranglætið og óhagkvæmnina í
fiskveiðistjórninni, tefldum á
sínum tíma fram fullbúnu laga-
frumvarpi (sjá www.hi.is/~gylf-
ason/skjalasafn.htm). Hefði Alþingi
samþykkt frumvarpið, hefði þingið
komizt hjá mannréttindabrotum
þaðan í frá og komizt hjá því að
kalla vansæmd yfir Ísland.
Röng viðbrögð
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Svar ríkisstjórnarinnar
til mannréttindanefndar SÞ
S
var sjávarútvegsráðherra til mannréttindanefndar Sam-
einuðu þjóðanna er markvert fyrir þá sök að báðir stjórn-
arflokkarnir hafa náð saman um það og forysta Framsókn-
arflokksins sýnist vera efnislega sammála þeim fyrstu
viðbrögðum. Langt er síðan jafn breið samstaða hefur
tekist um svo eldfimt mál sem lýtur að sjálfri fiskveiðistjórnun-
inni.
Mikilvægustu atriðin í svari ríkisstjórnarflokkanna eru þrjú: Í
fyrsta lagi að fara ekki í raun út fyrir það sem samið var um í
stjórnarsáttmálanum, að skipa nefnd til að meta reynsluna af afla-
markskerfinu. Í öðru lagi að hafna skaðabótum. Í þriðja lagi að
draga fram þá staðreynd að svipting veiðiheimilda gæti rekist á
stjórnarskrá og eignarréttarvernd mannréttindasáttmála Evrópu.
Deilurnar um fiskveiðistjórnunina eru helsta hugmyndafræði-
lega ágreiningsefnið í íslenskum stjórnmálum. Þar er annars
vegar tekist á um markaðslausnir og hins vegar um pólitíska mið-
stýringu. Að því leyti er deiluefnið skýrt.
Þeir sem eru hlynntir pólitískri miðstýringu fiskveiða hafa litið
svo á að álit mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna útiloki
sjálfkrafa að við getum hagnýtt okkur kosti markaðskerfisins. Sú
fullyrðing er vægast sagt hæpin þegar á það er horft að allar aðrar
fiskveiðiþjóðir hafa án ágreinings fengið að úthluta veiðiheimild-
um á grundvelli veiðireynslu eins og hér var gert. Þá hafa mark-
aðslausnir við stjórn fiskveiða með nokkrum öðrum þjóðum ekki
þótt vera andstæðar mannréttindaskuldbindingum. Hvers vegna
þá hér?
Hagnaður útvegsins og sjálfbær nýting fiskistofna eru þau atriði
sem fiskveiðistjórnun snýst öðru fremur um. Það sem skiptir máli
til að ná þeim markmiðum er að jafnvægi sé á milli afkastagetu
fiskiskipastólsins og afrakstursgetu fiskistofnanna. Ef fiskiskipa-
stóllinn er of stór gerist þrennt: Kostnaðurinn verður of mikill,
þrýstingur á ofveiði eykst og launakjör versna.
Þó að markaðskerfið sé ekki fullkomið sýnir reynslan að það
hefur skilað betri árangri varðandi þessi höfuðmarkmið en pólitísk
miðstýring. Reynslan sýnir að þegar veiðiheimildum hefur verið
úthlutað á pólitískum grundvelli eiga stjórnmálmenn erfiðara með
að takmarka leyfðan heildarafla. Í flestum miðstýringarkerfum
þurfa skattborgararnir einnig að greiða með útgerðinni.
Þær fréttir sem nú berast frá nokkrum helstu miðstýringar-
þjóðum í fiskveiðum í Evrópu sýna þennan vanda í hnotskurn.
Hækkandi olíuverð veldur því að ýmsar ríkisstjórnir íhuga að
láta skattborgarana greiða enn stærri hluta af útgerðarkostnaði of
stórs flota. Það er þetta sem myndi hljótast af kerfisbreytingu hér
á landi. Væri það mannréttindabót?
Fiskveiðar hafa óvíða jafn mikla efnahagslega þýðingu og hjá
okkur. Það er því ekki ofsögum sagt að þær hugmyndafræðilegu
deilur sem staðið hafa um stjórn fiskveiða snúast um lífskjör.
Þetta á bæði við um þjóðarbúskapinn í heild og einstaklinga. Í rík-
isstyrktum sjávarplássum Evrópu eru lífskjör að öllu jöfnu mun
lakari en á þeim svæðum þar sem samkeppnishæfar atvinnugrein-
ar þrífast.
Að þessu virtu hefði annars konar svar af hálfu ríkisstjórnar-
innar verið óábyrgt. Ábyrg afstaða Framsóknarflokksins sýnir að
þar er að finna forystumenn sem geta verið stærri í sniðum en
einfaldar tölur í skoðanakönnunum augnabliksins. Nú er mann-
réttindanefndarinnar að svara.
Eru ofveiði og lægri laun mannréttindabót?
Ábyrgt svar
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Njála 2
Guðni Ágústsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, lóðsar gesti um
Þingvelli í kvöld og fjallar um þá sem
örlagastað í Njálssögu. Á Þingvöllum
hitti Gunnar Hámundarson Hallgerði
Höskuldsdóttur en þeirra hjónaband
var stormasamt og örlagaríkt, eins og
frægt er. Það fer vel á því að Guðni
fjalli um þessa atburði. Það var jú
líka á Þingvöllum sem Geir H. Haarde
hitti Ingibjörgu Sólrúnu Gíslasdótt-
ur og myndaði með henni
ríkisstjórn. Sú sambúð hefur
heldur ekki verið átakalaus,
samanber alræmda blogg-
færslu Össurar Skarphéð-
inssonar um Gísla Martein
Baldursson, sem er
auðvitað pólitískt
ígildi húskarlavíganna
forðum. En hvort Guðni líti á sig
sem Gissur hvíta eða Brennu-Flosa í
þessu samhengi er hins vegar önnur
saga.
Prentvilla?
Dofri Hermannsson, talsmaður
borgarstjórnarflokks Samfylking-
arinnar í umhverfismálum, lýsir
yfir vonbrigðum með Björgvin G.
Sigurðsson viðskiptaráðherra fyrir að
taka eina af fyrstu skóflustungun-
um að kerskála væntanlegs álvers í
Helguvík; athöfn sem Dofri segir
í hróplegri mótsögn við afstöðu
Samfylkingarinnar í umhverfis-
málum. Getur verið að stafirnir r
og g hafi kannski víxlast í yfirskrift
umhverfisstefnu
Samfylkingarinnar
– Fagra Íslandi?
Álits enn beðið
Í lok janúar kvörtuðu tveir umsækj-
endur um stöðu héraðsdómara á
Norðurlandi eystra til umboðsmanns
Alþingis vegna skipunar Þorsteins
Davíðssonar í starfið. Í lok mars
skilaði Árni Mathiesen, settur dóms-
málaráðherra, svari við fyrirspurnum
umboðsmanns vegna málsins. Hálf-
um þriðja mánuði síðar er enn beðið
eftir áliti umboðsmanns Alþingis um
hvort Árni hafi virt góða stjórnsýslu-
hætti. Þetta hlýtur Árna að
þykja langur tími – ekki síst
í ljósi þess að í svari sínu í
mars sagðist hann gruna að
umboðsmaður hefði þegar
gert upp hug sinn í málinu.
bergsteinn@frettabladid.is
Akureyri
Vík
Egilsstaðir
Selfoss
Hveragerði
Hafnarfjörður
Neskaupstaður
Grundarfjörður
Stykkishólmur
Súðavík
Ísafjörður
Akranes
Njarðvík
Sandgerði
Hreðavatnsskáli
Reykjavík
Þú sparar á Orkustöðvunum
Net Orkustöðvanna umhverfis landið þéttist sífellt til enn frekari
hagsbóta fyrir almenning. Kynntu þér hvar Orkustöðvarnar eru og
hvað bensínið er ódýrt þar.
SPÁÐU Í HVAÐ ÞÚ SPARAR!
www.orkan.is
D
Y
N
A
M
O
R
E
Y
K
JA
V
IK