Fréttablaðið - 01.09.2008, Blaðsíða 16

16 1. september 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
K
alt stríð. Þessi uppvaknings-frasi frá síðustu öld tröll-
reið heimsfréttunum og allri umræðu um alþjóðamál
alla síðastliðna viku. Tilefnið er sú atburðarás sem fylgt
hefur í kjölfar leifturstríðs Rússa í Georgíu, sem Saak-
ashvili Georgíuforseti gaf þeim ástæðu til að hefja er
hann ákvað þann 7. ágúst að freista þess að beita her sínum til að ná
aftur yfirráðum yfir aðskilnaðarhéraðinu Suður-Ossetíu.
Hin yfirdrifna beiting hervalds sem Rússar létu dynja á Georgíu-
mönnum í refsingarskyni fyrir að reyna að viðhalda einingu ríkis
síns og fyrir að freista þess að fá til þess atbeina Vesturveldanna,
einkum og sér í lagi Bandaríkjanna, hefur skapað aðstæður sem
sumir vilja líkja við kalt stríð. En réttlætir atburðarásin að þessi
frasi frá liðnum tímum skuli nú vakinn upp á ný?
Með því mælir hve hörð orð hafa fallið á báða bóga, milli ráða-
manna í Moskvu og leiðtoga Vesturlanda.
En það er líka ýmislegt sem mælir á móti því að þessi frasi – sem
hingað til hefur eingöngu átt við samskipti risaveldanna tveggja,
Sovétríkjanna og Bandaríkjanna, og bandamanna þeirra á þeirri
tæplega hálfu öld sem þessar tvær blokkir stóðu kjarnorkuvíg-
búnar hvor gegn annarri – skuli notaður til að lýsa þeirri auknu
hörku sem nú er hlaupin í samskipti Rússlands og Vesturlanda.
Sumir segja að með framgöngu sinni í Georgíu hafi Rússar sýnt
mátt sinn og megin og opinberað vanmátt Atlantshafsbandalags-
ins til að verða að haldbæru liði þjóðum á sögulegu „áhrifasvæði“
Moskvuvaldsins, sem sýnt hafa vilja til að ganga í bandalagið. Rússar
hafi með öðrum orðum komið skýrum skilaboðum til umheimsins:
þeim refsast sem ekki virða vilja ráðamanna í Moskvu.
En hvað hafa Rússar í raun sannað með hernaði sínum í Georgíu?
Að þeir geta tuddast með nágranna-smáþjóð? Þjónar það heildar-
hagsmunum Rússa að sýna umheiminum að þeir hiki ekki við að
sýna litlum grannþjóðum tuddaskap? Efla þeir með því tilkall sitt
til að vera ein af forystuþjóðum heimsins á 21. öld?
Auðvitað ekki. Raunar liggur nær að skilja þennan tuddaskap
Rússa sem vott um allt annað en styrkleika. Að hann beri frekar
vott um komplexa sem þjaki valdhafa í Moskvu yfir því að veldi
þeirra er aðeins svipur hjá sjón í samanburði við það sem alræðis-
stjórnin á sovéttímanum réði yfir. Þeim finnst Rússland hafa gengið
í gegnum mikið niðurlægingartímabil og telja að leiðin til að reisa
landið upp úr því sé að sýna sem mestan hernaðarmátt. Og stunda
kalt orðastríð við „óvininn“ í vestri, með þennan hernaðarmátt og
olíu- og gasauð sér að baki. Sá auður er þó langtímaefnahag Rúss-
lands skammgóður vermir. Á sama tíma er almannaþjónustukerfi
landsins í molum, sem endurspeglast meðal annars í snarlækkuð-
um lífslíkum Rússa og örri fækkun þeirra.
Auðvitað eru það sameiginlegir hagsmunir Rússa, grannþjóða
þeirra og Vesturlanda að vinna saman að því að styrkja réttarríkis-
og lýðræðisþróun sem og efnahagslega uppbyggingu og viðskipti,
ekki sízt í þeim löndum sem áður tilheyrðu Austurblokkinni enda
súpa þau enn fátæktarseyðið af arfleifð valdstjórnar og spillts og
óskilvirks áætlanabúskapar. Tilhneiging til tuddaskapar í krafti olíu-
auðs og hernaðarmáttar má ekki byrgja mönnum sýn á þessa sam-
eiginlegu hagsmuni, hvorki í Moskvu né höfuðborgum Vesturlanda.
„Kalt stríð“ í kjölfar Georgíustríðs?
Tímaskekkju-
tuddaskapur
AUÐUNN ARNÓRSSON SKRIFAR
UMRÆÐAN
Ögmundur Jónasson skrifar um
húsnæðismál
Samfylkingin undirbýr nú undanhald í húsnæðismálum. Svik myndi einhver
kalla það eftir allar heitstrengingarnar
um að ekki verði hróflað við Íbúðalána-
sjóði. Bankarnir hafa sem kunnugt er
ofsótt sjóðinn, kært hann til Brussel og
leitað allra leiða til að koma honum fyrir
kattarnef. Krafan hefur verið sú að
Íbúðalánasjóður megi vera til en aðeins til að sinna
„félagslegum úrræðum“. Að öðru leyti verði sjóðnum
meinað að veita lán með baktryggingu ríkisins. Nú
þegar það hefur sýnt sig hve mikilvægur Íbúðalána-
sjóður hefur reynst almennum íbúðakaupendum er
óskiljanlegt að félagsmálaráðherra skuli lýsa því yfir
að látið verði undan kröfum fjármálafyrirtækja. Í
frétt í Fréttablaðinu (29. ágúst) er haft eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur, félagsmálaráðherra, að ekki sé
sjálfgefið að kjör almennra lána muni versna við
afnám ríkisábyrgðar! „Það þarf ekki að vera og
ræðst af þeim fjármögnunarkjörum sem Íbúðalána-
sjóði bjóðast.“ Það er nefnilega það. „Það þarf ekki
að gerast.“ Í þessum orðum felst augljóslega að
þessar líkur eru fyrir hendi. Ef svo er hljóta menn að
spyrja hvers vegna í ósköpunum eigi að fara út í
þessar breytingar!
Við vitum allt um þetta brölt suður í
Brussel. En er ekki kominn tími til að
Íslendingar standi í fæturna og láti reyna
á hversu langt upp á dekk handbendi
gróðaaflanna í Brussel treysta sér
gagnvart almannahag á Íslandi. Það yrði
yfirgengilegur vesaldómur af hálfu flokks
sem kennir sig við jafnaðarmennsku að
láta undan þrýstingi fjármagnsafla í aðför
þeirra að húnæðiskaupendum.
Sá vandi sem við stöndum frammi fyrir
á Íslandi nú um stundir er að verulegu
leyti til kominn fyrir tilverknað óábyrgs framferðis
fjármálafyrirtækja. Einkavæðing alls fjármála-
kerfisins á einu bretti á sínum tíma reyndist
varhugaverð og kom í bakið á þjóðinni. Nú skal
verkið fullnustað hvað íbúðakaupendur snertir.
Íbúðalánasjóður er sjálfbær og hagkvæmur fyrst og
fremst vegna þess að allir eru þar inni. Í því felst
ákveðin jöfnun. Nú eru skilaboðin þessi: Skattborgar-
inn hirði „félagslegu úrræðin“ – og vel að merkja,
það þýða ný útgjöld fyrir skattgreiðendur – en aðra
ætla bankarnir sér sjálfir.
Ég er hræddur um að þetta krefjist nokkurrar
skoðunar við á Alþingi áður en Samfylkingin
lögfestir þessi fyrirhuguðu kosningasvik sín.
Höfundur er alþingismaður.
Á að svíkja í húsnæðismálum?
ÖGMUNDUR JÓNASSON
Aðalfundur Gigtarfélagsins
Aðalfundur Gigtarfélags Íslands verður haldinn miðviku-
daginn 3. september, kl. 19:30 á Grand Hótel Reykjavík
við Sigtún. Fundarsalur er Setrið.
Auk venjulegra aðalfundarstarfa mun Stefán Ólafsson
prófessor halda erindi um aðstæður gigtarfólks
á Norðulöndum. Hann mun ræða niðursöður nýrrar
könnunar sem hann vann fyrir Norræna gigtarráðið
sem nefnist; Félagslegur og persónulegur kostnaður
við liðbólgur og gigtarsjúkdóma.
Allir eru velkomnir
Gigtarfélag Íslands
Sigurður Kári Kristjánsson alþingismaður skrifaði pistil á
heimasíðu sína í síðustu viku þar
sem hann velti vöngum yfir því
hvort setja ætti stjórnmálamönn-
um siðareglur en kemst ekki að
afdráttarlausri niðurstöðu – er svo
sem tilbúinn að skoða það en er
ekki alveg viss og sér ýmis
vanhöld á því að slíkt sé fram-
kvæmanlegt.
Í pistlinum víkur hann að því að
erlendar rannsóknir á spillingu í
stjórnmálum hafi leitt í ljós að
„íslenska stjórnkerfið og íslenskir
stjórnmálamenn séu lausir við
spillingu og við stöndum flestum
ef ekki öllum þjóðum framar í
þeim efnum“.
Ef ekki öllum. Þetta er ekki
ónýtt: Íslendingar eru ekki bara
mestu fjármálasnillingar heims og
bestu sjómennirnir og bestu
handboltamennirnir og bestu
skáldin – heldur líka bestu
stjórnmálamennirnir.
Það er afskaplega notalegt að
ylja sér við slíka hugmynd í
smástund, en svo fara því miður að
renna á mann tvær grímur. Getur
hugsast að á Íslandi sé einhvers
konar spilling sem ekki mælist í
þessum alþjóðlegu könnunum?
Frændsemiráðningar
Við vitum til að mynda öll um þær
frændsemiráðningar sem hér hafa
tíðkast um árabil í stjórnsýslunni
og raunar víðar hjá þeim sem hafa
mannaforráð. Þá ráða menn til
dæmis börnin sín í sumarvinnu eða
maka á skrifstofuna eða gera
vinum og kunningjum þann greiða
að ráða börn þeirra – maður
hringir í mann og biður fyrir
krakkann og talið auðsótt mál að
verða við því. Þetta er svo sem
ekki alvarleg spilling – og krakk-
arnir sem ráðnir eru verða síðan að
standa sig sjálf og sanna sig – en
hvort þetta samræmist fyllilega
vönduðum stjórnsýsluháttum – eða
sé til þess fallið að fá þann hæfasta
í starfið hverju sinni – er óneitan-
lega vafamál. Og þegar menn hafa
yfir eftirsóttum störfum að segja
eru þessir siðir við útdeilingu gæða
ef til vill farnir að leiða til verri
niðurstöðu en ella væri.
Klíkur
Hér eru klíkur. Hér eru skólasyst-
kinaklíkur, íþróttafélagaklíkur,
bernskuvinaklíkur, vinnustaða-
klíkur, ættarklíkur, saumaklúbba-
klíkur – og pólitískar klíkur. Innan
hverrar klíku ríkja ákveðnar
samskiptareglur og þar gera menn
hver öðrum greiða. Menn hafa
skyldur við klíkusystkin sem
stundum virðast æðri skyldum við
almannahagsmuni. Klíku-samskipt-
in virðast fara fram utan sjónlínu
alþjóðlegra spillingarmæla – í
partíum og sumarbústaðaferðum, á
skíðum og í laxi – en eiga það
eflaust til að menn hafa ekki
almannahagsmuni endilega að
leiðarljósi við úrlausn mála, heldur
fremur hagsmuni klíkunnar. Allir
Íslendingar þekkja það að fá
eitthvað „í gegnum klíku“ og
almennt er það ekki talið til
spillingar, þó að þar sé einum kippt
fram fyrir annan í röðinni á
annarlegum forsendum.
Stjórnmálaflokkarnir hafa verið
kjörinn vettvangur fyrir fólk sem
vill stytta sér leið að markmiðum
sínum: hér hafa mannaráðningar
farið óvenju eindregið fram á
flokkspólitískum forsendum, og er
enginn flokkur þar undanþeginn.
Sérstök tegund af íslenskum
ósiðum er svo laxveiðiferðirnar
sem nýlega komust í sviðsljósið í
kjölfar þess að borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar
og þáverandi stjórnarformaður
Orkuveitunnar fóru í slíka ferð á
meðan Baugur hafði – tja – að
minnsta kosti ána á leigu, en ekki
fer á milli mála að fyrirtækið átti
mikið undir velvild þeirra manna
sem þarna munduðu stangir og
skemmtu sér.
Svona ferðir munu vera alsiða
hér: mönnum er boðið í lax til að
koma á persónulegum samskiptum
og hafa áhrif á það hvernig þeir
taka ákvarðanir sem varða þá sem
bjóða upp á skemmtunina. Hættan
við þetta er þá sú að viðkomandi
stjórnmálamenn gleymi því að
þeirra hlutverk er að standa vörð
um almannahagsmuni og þeim ber
að taka ákvarðanir sínar með þá að
leiðarljósi og ekkert annað. Það er
hætt við að þeir telji sjálfum sér
trú um að hagsmunir almennings
og laxveiðibjóðandans fari saman;
þetta ruglar með öðrum orðum
dómgreind þeirra.
Meðal annarra orða: er algengt
að stjórnmálamenn fari í laxveiði
með fulltrúum fyrirtækja? Gæti
ekki einhver blaðamaður skoðað
gestabækur í helstu veiðihúsum
landsins?
Kannski að Sigurður Kári hafi
rétt fyrir sér og að við Íslendingar
eigum óspilltustu stjórnmálamenn
í heimi. Vandinn er bara sá að við
vitum það ekki: Það hefur ekki
verið rannsakað og alþjóðamæling-
ar virðast af einhverjum ástæðum
ekki fyllilega marktækar. Og senni-
lega er betra fyrir alla – stjórn-
málamennina jafnt sem okkur
almenning – að ríki ljósar reglur
um það hvað telst við hæfi og hvað
ekki, en hitt að hver og einn eigi
það undir sjálfum sér og sinni eigin
dómgreind.
Hún getur brugðist ótrúlegasta
fólki – meira að segja íslenskum
stjórnmálamönnum.
Bestu stjórnmálamenn í heimi
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG | Siðareglur í stjórnmálum
Fimm sinnum til Kína
Tryggvi Þór Herbertsson, efnahags-
ráðgjafi forsætisráðherra, skrapp með
konu sinni til Peking í sumarfríinu.
Hann fór til að sjá opnunarhátíð
Ólympíuleikanna og handboltafárið
fylgdi í kaupbæti.
Rætnar tungur höfðu
gert því skóna að
Tryggvi hefði farið út
á kostnað skattgreið-
enda og leiðréttist það
hér með.
Tryggvi
greiddi ferð-
ina sjálfur,
en þetta
var í fimmta
sinn sem
hann heim-
sótti Kína.
Áróðursheilsuhæli
Jónas Kristjánsson setur jafnan fram
skemmtilegar kenningar á blogginu
sínu. Nú heldur hann því fram að
„Heilsustofnun Framsóknarflokksins
í Hveragerði“ sé í raun vopn í búri
ákveðinna framsóknarmanna í innan-
flokksátökum. Hann segir að stofnun-
in hafi verið notuð til
að reyna að „troða
flokksdreggjunum upp
fyrir Guðna Ágústsson
í prófkjöri“ og „þannig
notuð til átaka
innan flokksins“.
„Heilsustofnunin
er rekin af hóp
í Framsókn,
sem vildi
losna við
Guðna úr
formennsku,“ segir hann og bætir
við að það sé „bara formsins vegna,
að stofnunin er sögð í eigu Náttúru-
lækningafélags Íslands“.
Deyjandi stofn
Það er kannski góð vísbending um
endurnýjun í Framsóknarflokknum
síðustu ár eða jafnvel
áratug að helsti
vettvangur innanborðs-
átaka flokksins sé
heilsuhælið í Hvera-
gerði. Ólíkt hafast þeir
að í baktjaldamakki
sínu, framsóknarmenn
í leirbaði og ítalskir
mafíósar í gufubaði.
klemens@frettabladid.is /
gudmundure@frettabladid.is