Fréttablaðið - 28.11.2008, Qupperneq 26

26 28. nóvember 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
Reiði almennings vegna kreppunn-
ar er skiljanleg. En því má ekki
gleyma, að hún er alþjóðleg
lánsfjárkreppa, sem bitnar ekki
aðeins á Íslendingum. Víða annars
staðar riða bankar til falls,
fyrirtæki komast í þrot, fólk missir
vinnuna. Við urðum harðar úti en
aðrir af tveimur ástæðum.
Í fyrsta lagi kom í ljós kerfisgalli
á EES-samningnum. Samkvæmt
honum var allt EES-svæðið eitt
markaðssvæði, svo að ekki átti að
skipta máli, hvar fyrirtæki hefði
bækistöð. Þetta nýttu íslensku
bankarnir sér, störfuðu víða og
stækkuðu ört. En ekki voru gerðar
fullnægjandi ráðstafanir á svæðinu
til að tryggja þeim lausafé. Þegar á
reyndi, neituðu seðlabankar á EES-
svæðinu að hlaupa undir bagga.
Bankarnir voru of stórir fyrir
Ísland, þótt þeir væru það ekki
fyrir EES-svæðið.
Í öðru lagi kom Gordon Brown,
forsætisráðherra Breta, tveimur
íslensku bankanna á kné, þegar
hann stöðvaði starfsemi þeirra í
Bretlandi og setti fjármálaráðu-
neytið íslenska og seðlabankann á
opinberan lista um hryðjuverka-
samtök. Hann neytti síðan með
aðstoð ESB aflsmunar í því skyni
að flytja stórkostlegar skuldir
einkaaðila yfir á herðar íslensks
almennings. Þegar bandarísk
fjármálafyrirtæki gerðu hið sama
og hann sakaði íslensku bankana
um, höfðust bresk stjórnvöld hins
vegar ekki að.
Með því að gagnrýna Davíð
Oddsson seðlabankastjóra er verið
að hengja bakara fyrir smið. Hann
hefur síðan 2006 varað við vexti
bankanna án þess að gerðar væru
fullnægjandi ráðstafanir til að
tryggja þeim lausafé. Til eru næg
gögn um þetta, þótt eðli málsins
samkvæmt gæti Davíð ekki rætt
málið opinberlega. Eflaust fóru
bankarnir líka stundum að með
kappi fremur en forsjá.
Deila má um, hvort það skipulag
peningamála, verðbólgumarkmið
og sveigjanlegt gengi, sem staðið
hefur frá 2000, hafi verið heppi-
legt. En hvers vegna hafa aðrar
þjóðir, sem bjuggu við sama
skipulag, ekki orðið eins hart úti?
Og hefði útlánaþensla bankanna
orðið minni, hefðum við notað evru
og nýtt okkur lága vexti á evru-
svæðinu? Hvað sem því líður, hefur
verðfall krónunnar komið þeim
skilaboðum til okkar, að við
verðum að spara og kaupa frekar
innlenda vöru en innflutta. Hefðum
við notað evru nú, hefðu þessi
skilaboð ekki borist.
Ég hafna þeirri nauðhyggju, að
nú sé aðeins tveggja kosta völ, að
halda í krónuna og standa utan ESB
eða taka upp evru og ganga í ESB.
Til eru að minnsta kosti fjórir aðrir
kostir í peningamálum. Einn er
danska leiðin, að festa krónuna við
evru. Önnur er leið Svartfjalla-
lands, að nota evru án þess að
spyrja kóng né prest. Þriðja leiðin
er myntslátturáð, eins og notað er í
Hong Kong. Þá myndi íslenski
seðlabankinn gefa út krónur í
hlutfalli við forða sinn af þeim
gjaldmiðli, sem miðað er við (til
dæmis evru eða dal).
Fjórði kosturinn er að leyfa fólki
að velja um þann gjaldmiðil, sem
mikilvægir samningar eru gerðir í.
Raunar hafa Íslendingar lengi búið
við slíkt kerfi, því að þeir hafa gert
alla mikilvæga samninga sína í
öðrum gjaldmiðli, verðtryggðri
krónu, en notað venjulega krónu til
að greiða í stöðumæla. Þessi kosti
þarf alla að skoða með hagsmuni
íslensku þjóðarinnar fyrir augum.
Úrræði í peningamálum
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Efnahagsmál
Sótt að dómsmálaráðherra
Björn Bjarnason dómsmálaráðherra
hefur síður en svo farið varhluta af
reiðinni í samfélaginu síðustu daga,
það má glögglega sjá á bloggsíðu
hans. Fyrst segir hann frá framíkalli
Steingríms J. Sigfússonar áður en
hann stóð ögrandi andspænis Birni
en fór svo að forsætisráðherra og
klappaði karlmennskulega á öxl
hans. Aðförin er öllu verri á vefn-
um aftaka.org en þar er Birni
lýst svo „... rasista og valdníð-
ings, auk sérsveitarhvolpana
hans, sem hlakkar í þegar
þeim leyfist að leika
sér með piparúða og
önnur vopn.“ Að sjálf-
sögðu gera höfundar
ekki grein fyrir sér svo hægt sé að sjá
hverjir standi fyrir svo ómálefnalegri
umræðu.
Ljótar konur og orðljótir
karlar
Fyrrverandi þingmaður varð hneyksl-
aður á framgöngu Steingríms og
skrifaði til Björns: „Maður horfði
orðlaus á framkomu SJS í þinginu í
fréttatíma sjónvarps í kvöld. Held að
annað eins hafi aldrei gerst í sölum
Alþingis. Hvernig skyldi standa
á því að til forystu í flokkunum
lengst til vinstri, Alþýðubandalagi
og svo VG veljast ævinlega
orðljótustu menn sem
náð hafa kosningu á
Alþingi. Skrítið.“
Ef heimsmynd þessa þingmanns
og síðan Berlusconis væri skeytt
saman væri útlitið ekki gott á vinstri
væng stjórnmálanna; ljótar konur og
orðljótir karlar.
Þúfa að velta ráðherra
Menn velta því fyrir sér hvers vegna
Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ, leggur
svo mikið upp úr því að Björgvin G.
Sigurðsson fylgi með í þeirri tiltekt
sem hann hvetur ríkisstjórnina í.
Einir segja eðlilegt að ráðherra
bankamála fái að fjúka en
aðrir telja að þarna sé þúfa
innan úr Samfylkingunni að
reyna að velta þungu hlassi.
jse@frettabladid.is
Rauðarárstígur 6
Sími: 567-7888
www.art2b.is
Nýtt sölugallerý
Vönduð olíumálverk
á ótrúlegu verði.
Verið velkomin
F
ormenn stjórnarflokkanna hafa kallað til formlegra sam-
tala við stærstu samtök launþega og atvinnufyrirtækja
í landinu. Líta verður svo á að í þessu nýja skrefi felist
ákvörðun um að leita eftir víðtækri samstöðu um stærstu
viðfangsefni næstu missera. Í eldfimri stöðu var það
tímabært.
Forysta Alþýðusambandsins hóf leikinn af sinni hálfu með kröf-
um um afsögn tiltekinna ráðherra. Með sanni verður ekki sagt að
upphafsleikurinn sé hefðbundinn. Ríkisstjórnin má hins vegar
ekki láta það setja sig út af laginu. Flestir skilja að forystumenn
hennar láta ekki viðmælendur sína ákveða ráðherraskipan.
Hitt er annað mál að óvenjulegar aðstæður kalla á óhefðbundnar
ákvarðanir. Í því ljósi gæti á næstu vikum verið hyggilegt af ríkis-
stjórnarforystunni að stokka upp og kalla nýja menn til að takast á
við ný viðfangsefni. Það gæti verið til marks um staðfestu að baki
áformum um að ná breiðri samstöðu um þau tröllauknu viðfangs-
efni sem glíma þarf við á næstunni. Traust á því sem koma skal
skiptir einfaldlega meira máli en dómar um ábyrgð á því liðna.
Umfram allt annað er ljóst að endurreisa þarf traust á yfirstjórn
peningamálanna. Að formi til er að vísu nóg að það traust byggist
á afstöðu veitingavaldsins eins og sér. Í raunveruleikanum þarf sú
afstaða hins vegar að njóta trausts í samfélaginu og á erlendum
mörkuðum. Það verkefni verður ríkisstjórnin að leysa hratt.
Nái aðilar vinnumarkaðarins saman sín á milli um tillögugerð
gagnvart stjórnvöldum eru meiri líkur á að leitin að samstöðu beri
árangur. Engin umræðuefni má útiloka fyrirfram. Á endanum
þurfa þó allir að vera fúsir að gefa eftir. Hins vegar má samstarfið
ekki lenda í útideyfu málamiðlana. Það kemur fljótt í ljós hvort
samtölin byggja á slíkri hugsun eða ekki.
Kjarni málsins er sá að ekki má dragast í margar vikur fram á
næsta ár að varða þær leiðir sem ganga á eftir. Þróun kjaramál-
anna er eitt af lykilatriðunum. Þegar af þeirri ástæðu er samráðið
brýnt. En það eru önnur stór viðfangsefni sem rétt er að leita eftir
víðtækri samstöðu um.
Menn vitna gjarnan til þess að þjóðarbúskapurinn standi á
traustum undirstöðum. Þær verða hins vegar ekki hagnýttar til
viðspyrnu og nýrrar verðmætasköpunar meðan viðskiptabankar
ríkisins og atvinnufyrirtækin njóta einskis lánstrausts erlendis.
Jafnvel orkufyrirtækin eru lömuð til nýrrar sóknar. Þetta er veru-
leiki. Honum þarf að breyta. Það er viðfangsefni næstu vikna. Það
kallar á samstöðu.
Sama má segja um ríkisfjármálapólitíkina fyrir næstu ár. Vandi
þeirra sem lenda í mestum þrengingum með húsnæðislán getur
trúlega orðið heitasta viðfangsefni þess samráðs sem nú er leit-
að. Evrópumálin eru á hinn veginn stærsta og hugsanlega um leið
umræðufrekasta málið sem endurreisnin snýst um.
Benedikt Jóhannesson, ritstjóri Vísbendingar, hefur hvatt
stjórnarflokkana til að lýsa því yfir að þeir hyggist starfa saman
uns spurningin um Evrópusambandsaðildina er til lykta leidd.
Það ákall fær örugglega góðan hljómgrunn. Trúin á framtíðina
gæti styrkst í réttu hlutfalli við skjót viðbrögð við því. Það er því
eðlilegt að sú spurning verði á dagskrá þess mikilvæga samráðs
sem ríkisstjórnin gengur nú til við forystumenn launafólks og
atvinnulífs.
Tímabært samráð í eldfimri stöðu:
Nýtt skref
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR