Fréttablaðið - 28.11.2008, Qupperneq 53

FÖSTUDAGUR 28. nóvember 2008 29
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Við hvetj um les end ur til að senda
okk ur línu og leggja orð í belg um
mál efni líð andi stund ar. Grein ar
og bréf skulu vera stutt og gagn-
orð. Ein göngu er tek ið á móti efni
sem sent er frá Skoð ana síð unni
á vis ir.is. Þar eru nán ari leið bein-
ing ar. Rit stjórn ákveð ur hvort efni
birt ist í Frétta blað inu eða Vísi eða
í báð um miðl un um að hluta eða
í heild. Áskil inn er rétt ur til leið rétt-
inga og til að stytta efni.
UMRÆÐAN
Ólafur Gíslason skrif-
ar um þjóðfélagsmál
Kári Stefánsson skrifar skemmti-
lega grein í Fréttablað-
inu á laugardag þar
sem hann rifjar upp
hvernig hann á Þor-
láksmessu 1968 bjarg-
aði félaga okkar Leifi
Jóelssyni alblóðugum frá bar-
smíðum lögreglunnar í Banka-
strætinu í kröfugöngu sem farin
var í kjölfar verkfallsfundar í
gamla Sigtúnshúsinu. Deiluefnin
voru kjaramál, stríðið í Víetnam
og valdarán í Tékkóslóvakíu og
Grikklandi.
„Þetta var fyrir 40 árum … og
við vorum hnípin fátæk þjóð og
áttum greinilega í erfiðleikum
með að skipta því sem við áttum
á milli fólksins í landinu,“ segir
Kári.
Nú, 40 árum síðar, erum „við“ í
sambærilegri stöðu, segir Kári,
en þó er eitthvað sem hefur
breyst. Kári lýsir áhyggjum
sínum af því að leynimakk stjórn-
valda muni fara með þjóðarlík-
amann eins og skurðlæknirinn á
Landspítalanum sem fjarlægði
eistað úr sjúklingi sínum í hag-
ræðingarskyni og án hans vit-
undar „af því það var að flækjast
fyrir mér í aðgerðinni“ eins og
læknirinn komst að orði.
Niðurstaða Kára er sú, að við
eigum að hætta að karpa um
sökudólgana, því við séum öll
sek: „Sumir kreistu þúsund millj-
arða úr bankakerfinu … en aðrir
dáðust að þeim fyrir það.“ Sem
sagt: við erum öll á sama báti og
eigum að læra að vera góð hvert
við annað eins og dýrin í Hálsa-
skóginum.
Í þessu sambandi er fróðlegt
að bera saman átökin í kringum
1968 og það ástand sem ríkir í
veröldinni nú. Á þeim tíma var
járntjaldið enn við lýði og hin
gamla landfræðilega heimsvalda-
stefna í fjörbrotum sínum með
nýlendustyrjöldum í SA-Asíu og
Afríku og beitingu hervalds gegn
þjóðum Mið-Evrópu. Þetta voru
átök sem snerust um yfirráð yfir
landi og auðlindum og um sjálf-
stæði og sjálfsákvörðunarrétt
þjóða. Átök sem áttu sér skil-
greind landamæri og skilgreinda
andstæðinga.
Í háskólum í Evrópu snerust
námsmenn gegn úreltu og and-
lýðræðislegu menntakerfi og
víða tengdist sú barátta jafnrétt-
isbaráttu sem snerist um réttinn
til lýðræðislegrar þátttöku í
skipulagningu vinnunnar og
skiptingar arðsins af henni.
Einnig þar voru landamæri
skýrt dregin og andstæðingar
skilgreindir, og þau landamæri
voru mörkuð með táknrænum
hætti af lögreglunni í Reykjavík
á Þorláksmessu 1968 þegar hún
lokaði Bankastrætinu og beitti
friðsama mótmælendur ofbeldi
með vasaljós að vopni, eins og
Kári segir.
Nú eru aðrir tímar, og allt í
einu eru landamærin horfin,
óvinirnir orðnir óskilgreinanleg-
ir og „allir á sama báti“. Hvernig
stendur á því?
Kári fer lofsamlegum orðum
um þær framfarir er hafi orðið
hér á landi á þessum 40 árum og
nefnir byggingu Hallgrímskirkju
sem dæmi. Það eina sem brást
var „regluverkið“ sem „lánaðist
ekki að sjá til þess að áhættan
sem þeir [útrásarvíkingarnir]
tóku væri á þeirra kostnað … en
ekki allrar þjóðarinnar“.
Í þessu samhengi getur
verið áhugavert að líta út
fyrir landamærin til
heimsins í stærra sam-
hengi. Einnig þar hafa
orðið „framfarir“ sem
birtast í glæstum mann-
virkjum á borð við Hall-
grímskirkju, en þó eink-
um í neysluaukningu sem
jafnframt hefur stefnt
vistkerfi jarðarinnar í
stórhættu og skapað meiri
ójöfnuð en hið gamla landfræði-
lega nýlendukerfi gat nokkurn
tímann látið sig dreyma um.
Opinberar tölur frá Sameinuðu
þjóðunum segja okkur að „fram-
farirnar“ hafi skilað þeim árangri
að 10% mannkyns hafi tekið sér
99% af eignaköku heimsins á
meðan hin 90% láti sér nægja það
eina prósent sem eftir stendur.
Önnur skýrsla segir okkur að
Norður-Ameríka og Evrópusam-
bandið (12,6% mannkyns) losi nú
um 40% þess koltvísýrings sem
verður helsti orsakavaldur nátt-
úruhamfara og vaxandi hungur-
sneyðar þróunarlanda á komandi
áratugum.
Nú um stundir stendur heimur-
inn á barmi kollsteypu þar sem
við Íslendingar erum fyrstir í
fallinu, en þegar bandaríski bíla-
iðnaðurinn fellur mun hann taka
hagkerfi Vesturlanda og verald-
arinnar allrar með sér í fallinu.
Vistfræðin segir okkur að það sé
einmitt þetta fall sem jörðin þurfi
á að halda til þess að lifa.
Bílaiðnaðurinn er hornsteinn
þess Babelsturns sem mannkyn-
ið hefur reist sér. Hagfræðing-
arnir segja hins vegar að hag-
kerfi heimsins standi nú eða falli
með aukningu eftirspurnar eftir
bílum. Sjúkdóminn skal lækna
með aðgerð sem kann að verða
afdrifaríkari en þegar skurð-
læknirinn á Landspítalanum fjar-
lægði eistað úr sjúklingnum í
hagræðingarskyni.
„Framfarir“ síðustu 40 ára
felast í því að landamærin hafa
horfið. Landamærin á milli nátt-
úruauðlinda og fjármagns, herra
og þjóns, vinnuafls og auðmagns.
Það er ekki lengur neinn veggur
lögregluþjóna í Bankastrætinu
til að verja yfirráðasvæði stjórn-
valda og berja Leif Jóelsson í
höfuðið með vasaljósi því við
erum öll á sama báti. Það var
„regluverkið“ sem brást, og nú
þarf að rétta það við og þá verða
allir vinir í Hálsaskógi. „Reglu-
verkið“ er markaðurinn og undir-
staða hans er skammtíma ágóði.
Við Íslendingar fáum nú þá dýr-
mætu reynslu að vera fyrstir í
falli hins mikla Babelsturns
neyslusamfélagsins og markaðs-
hyggjunnar. En heimurinn mun
fylgja okkur í fallinu og ekki rísa
upp samur. Þökk sé reglu-
verkinu.
Höfundur er listfræðingur og
leiðsögumaður.
Kári Stefánsson og regluverkið
ÓLAFUR GÍSLASON