Tíminn - 14.03.1982, Blaðsíða 2

■ Nemendaleikhús Leiklistar-
skóla tslands er óöum að öölast
fastan sess i leikhúslifi höfuð-
borgarsvæöisins. baö eru nemar
á fjóröa ári sem nota siðasta
skólaár sitt til aö setja upp nokk-
ur leikrit sem atvinnuleikhús
væri, þarna er afrakstur þriggja
ára náms i hnotskurn. Enda þótt
nemarnir séu að sjálfsögöu litt
reyndir leikarar og hafi fæstir
náö fullu valdi á list sinni hafa
sýningar Nemendaleikhússins
oftsinnis vakið mikla athygli,
sakir ferskleika og djarflegra
vinnubragöa. I fyrra gekk einn
gagnrýnandi svo langt að kalla
Nemendaleikhúsiö besta leikhús i
bænum.
En nú er komið nýtt fólk og ekki
siöur metnaöargjarnt. Að venju
eru átta i hópnum og bera þessi
nöfn: Arnór Benónýsson, Ellert
A. Ingimundarson, Erla Skúla-
dóttir, Kjartan Bjargmundsson,
Pálmi A. Gestsson, Ragnheiöur
Tryggvadóttir, Sólveig Pálsdóttir
og örn Arnason. Þetta fólk frum-
sýndi siðastliðið fimmtudags-
kvöld leikritið Svalirnar eftir
Frakkann Jean Genet og er þá
ekki ráöist á garöinn þar sem
hann er lægstur. Fremur en venja
er hjá Nemendaleikhúsi.
■ i hóruhúsinu Stóru svölunum fá menn uppfylltar allar sinar óskir, fá að leika öll þau hlutverk sem hugurinn girnist. Hér eru frá vinstri Hers-
höfðinginn (Kjartan Bjargmundsson), Dómarinn (Arnór Benónýsson), Biskupinn (Ellert A. Ingimundarson), Irma: Drottningin (Erla B.
Skúladóttir), Erindreki Drottningar (Pétur Einarsson, skólastjóri Leik listarskólans) og Lögregluforinginn (Pálmi A. Gestsson). Á myndinni á
forslðu eru Roger (örn Arnason), Þrællinn, liggjandi (Solveig Páls dóttir) og Carmen (Ragnheiður Tryggvadóttir).
Glitrandi perla úr sora
Nemendaleikhúsið sýnir „Svalirnar” eftir Jean Genet
■ Jean Genet. Teikninguna gerði Cocteau.
Fegurð þar sem
aðrir sjá viðbjóð
Jean Genet á um margt óvenju-
legan lifsferil aö baki. Hann
fæddist árið 1910, foreldrar hans
yfirgáfu hann og hann ólst að
mestu upp á munaöarleysingja-
hæli. TIu ára gamall var hann
staöinn að verki við smáþjófnaö,
hann var úthrópaöur sem þjófur
og Jean Genet sagöi sem svo:
„Jæja þá, ég skal þá veröa þjóf-
ur.” Næstu áratugir voru viö-
buröarikir, hann var meðal ann-
ars i Útlendingaherdeildinni um
tima en strauk þaöan og lagöi
óhikað og af nautn út á glæpa-
brautina. Hann fór um alla
Evrópu, stundaöi þjófnaöi, vændi
og annaö sem til féll — heillaðist
af hinni ruddalegu fegurö undir-
heimanna og undirheimalýösins,
sat oft I fangelsum. Genet hefur
verið kallaöur dýrlingur glæpa-
manna, einu gildir hversu ljótum
atburðum eöa slæmu fólki hann
lýsir, honum lánast alltaf að gæöa
þaö dulúöugri, upphafinni fegurö
sem aörir sjá ekki eöa vilja ekki
sjá.
Þaö var á striösárunum sem
Genet byrjaöi aö skrifa, segja frá
reynslu sinni, segja frá fólkinu
sem hann haföi kynnst á flakki
sinu um Evrópu. Gallinn var sá
aö hann sat þá I fangelsi I Frakk-
landi og stóö vist ekki til hann
fengi um frjálst höfuö strokiö á
næstunni. Er bækur hans tóku að
streyma á markaö skömmu fyrir
1950 var athygli hins vegar vakin
á honum, Jean-Paul Sartre féll i
stafi og skrifaöi um Genet langa
og mikla bók, Leikari eöa pislar-
vottur, sem auk þess aö vera
rækileg úttekt á Genet sjálfum og
verkum hans er bókin gegnsýrö
existentialisma Sartres sjálfs.
Genet byrjaöi á þvi aö skrifa
prósa, bækur hans geta trauðla
kallast skáldsögur, þvi siöur
endurminningabækur, þær hafa
verið nefnd prósaljóö, sumar
hverjar. Þekktust þessara bóka
er óefaö Dagbók þjófs, en önnúr
prósaverk hans eru Dauöadæmd-
ur, Heilög Maria blómanna, og
Kraftaverk rósarinnar. Meðfram
þessum verkum fór Genet að
þreifa fyrir sér við leikritagerð
sem átti eftir aö falla honum vel I
geð, Strangasta gæsla hóf hann að
skrifa 1944 meðan hann sat i
Santé-fangélsi i Paris, Vinnu-
konurnar fylgdu fljótlega á eftir.
Áriö 1948 var Genet dæmdur i
lifstiöarfangelsi fyrir siendur-
tekna glæpi, sem fæstir voru þó
stórir i sniöum, þaö átti aö flytja
hann i eina af hinum illræmdu
fanganýlendum Frakka. En þeg-
ar neyðin er stærst er hjálpin
næst. Maöur gekk undir manns
hönd aö fá hann náöaöan, Sartre
var náttúrlega fremstur i flokki,
og eftir nokkra umhugsun féilst
forseti lýðveldisins á aö Genet
væri merkilegri listamaður en
svo aö nokkuö væri upp úr þvi
hafandi aö geyma hann bak viö
lás og slá. Svo Genet var laus.
Leikurinn gerist
í hóruhúsi
Umdeildur hefur hann alla tið
veriö. Hann hefur tekið málstaö
fjölmargra hópa sem eru illa séö-
ir meöal valdsmanna á Vestur-
löndum: hann hefur tekið upp
hanskann fyrir Svarta léparða i
Bandarikjunum, Palestinuaraba
fyrir Miöjarðarhafsbotni, Rote
Armee Fraktion i Vestur-Þýska-
landi, og innfluttra verkamanna i
Frakklandi. Og hann hefur oftar
en einu sinni og oftar en tvisvar
lent i vandræðum fyrir svokallaö
„klám” i verkum sinum.
Þaö voru leikritin sem áttu hug
hans allan fyrst eftir hann losnaöi
úr fangelsi. Svaiirnar voru frum-
sýndar árið 1957, Negrarnir 1959
og Skermarnir 1961, en frægust er
sýning Roger Blins á þvi leikriti i
Paris áriö 1966, áöur höföu Peter
Brook o.fl. reynt sig viö það.
Vakti sú sýning mikiö irafár eins
og viö var aö búast en eftir á er
hún griöarlega rómuö.
Siöan Skermarnir voru settir á
sviö hefur Genet ekki skrifaö
stakt orö aö vitaö sé, nema mis-
jafnlega pólitiska texta, hin fyrri
hans halda nafni hans enn á lofti.
Svalirnar — leikurinn gerist i
hóruhúsi. Ekki skulu menn samt
láta sér til hugar koma að á svið-
inu sé plussklætt, hálfnakið um-
hverfi pútnahúsa i stil New Or-
leans —■ i rauninni eru þaö enn
dýpri hvatir sem fullnægt er i
hóruhúsinu Stóru svölunum en
kynhvötinni. Peter Brook hefur
látið hafa það eftir sér aö leikur-
inn snúist um leit einstaklingsins
aö sjálfsvitun, aðrir hafa talaö
um ádeilu á stofnanir þjóöfélags-
ins, eða beitta árás á valdið og
beitingu þess af hverslags yfir-
völdum. Sigurður Pálsson, þýð-
andi verksins, segir i klausu
nokkurri sem birt er i leikskrá
Nemendaleikhússins:
Díalektísk
samloka
„í Svölunum er vitanlega mikiö
um leik með hlutverk, hugsun um
leik og veruleik, alvöru og þykj-
ustu, ytra borð og innsta kjarna,
tálmyndir og raunveru. í Svölun-
um kemur fram þráhyggja Ge-
nets tengd speglunum og endur-
skini og speglasjónum, imyndir
sem „hinir” endurvarpa til hvers
og eins. Þjófurinn og dómarinn,
hið góöa og hiö illa, réttlætiö og
glæpurinn i dialektiskri samkomu
ástar og haturs, aðdáunar og
fyrirlitningar, þar sem hvorugt
getur án hins verið.
Þótt heimur Genet sé allur eitt
vændisbúr með dólgum, hórum af
báðum kynjum, hommum, þjóf-
um og morðingjum er
merkingarheimur verka eins og
Svalanna auðvitaö miklu viötæk-
ari og djúpstæöari. Þar er undir-
alda eins og endranær hjáGenet,
umþenkingar um valdið, beitingu
þess og eðli, um ástina og dauð-
ann, um tilveru mannsins og
innsta eöli og undirtónninn
tragiskur að venju, máliö jafnan
tignarlegt og skáldlegt, stundum
hreinlega hátiðlegt og helgisiö-
fágaö, glitrandi perla úr sora.”
Leikstjóri sýningar Nemenda-
leikhússins á Svölunum er Brynja
Benediktsdóttir en leikmynd og
búninga hefur Sigurjón Jóhanns-
son hannað. Ólafur örn Thorodd-
sen hefur umsjón með allri tækni-
vinnu en David Walters sá um
lýsingu. Aö öðru leyti hafa
nemendurnir sjálfir unnið flest
störf, enda er markmiö Nem-
endaleikhússins ekki sist að
kynna nemendum alla hina
margslungnu þætti sem mynda
leikhús.
Sýningar fara fram i Lindarbæ,
fylgist með auglýsingum! Þaö er
ekki svo oft sem Islendingar hafa
tækifæri til aö kynnast Jean
Genet, eöa eins og Sartre kallaði
hann: Saint Genet, heilögum Ge-
net.