Tíminn - 23.05.1982, Qupperneq 9

Wi iBm ,£i iii^sbnnnttS
Sunnudagur 23. mai 1982
\ * ~9 vrr* i'' ’f r *
menn og málefni
Samningar í gildi
en lög virl að vettugi
■ Samkvæmt dagsetningu á þvi
tölublaði er grein þessi birtist i
eru borgarstjórnarkosningar
afstaðnar, búið að telja atkvæð-
in og sýnt hvort Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur endurheimt
meirihluta sinn i Reykjavik eða
ekki. En þegar þetta er hripað
var rétt að berast niðurstaða
siðari skoðanakönnunar Dag-
blaðsins & Visis um borgar-
stjórnarkosningarnar. Sam-
kvæmt henni hafa sjálfstæðis-
mennunniðmikinn sigur og ætti
að vera greið leið fyrir Davið að
setjast i hinn langþráða sess
borgarstjóra i Pósthússtræti og
fara að endurskoða borgar-
skipulagið. Rauðavatnsbyggð
biður þá betri tima en farið
verður að karpa við rikið um
eignarhald á Keldnalandi.
Fari hins vegar svo að hátt-
virtir kjósendur hafi ekki farið
eftir leikreglum skoðanakann-
ana D&V er ekkert liklegra en
forystumenn vinstri flokkanna i
borginni séu sestir á rökstóla
með fulltrúum hins galvaska
kvennalista og séu farnir að
bræða saman nýjan meirihluta.
Það er gömul og margslitinn
tugga að erfitt sé að spá, sér-
staklega um framtiðina. En það
er sýnu erfiðara að spá um um
framtiðina og leggja út af þeim
spádómi þegar ekki er vitað
hvað framtiðin ber i skauti sér
og spádómsgáfan sér ekki dags-
ins ljós fyrr en það er komið
fram er spá skyldi. Þvi skal
þess ekki freistað hér að leggja
út af niðurstöðum borgar-
stjórnarkosninga, sem ekki
koma i ljós fyrr en aðfaranótt
sunnudags, og samkvæmt
almanakinu á þetta blað ekki að
koma út fyrr en á sunnudags-
morgni.
Baráttan
Það sem einkennt hefur
kosningabaráttuna iReykjavik,
er almennt áhugaleysi. Að visu
hafa frambjóðendur haft sig
nokkuð i frammi og á kosninga-
skrifstofum flokkanna hefur
sjálfsagt rikt baráttuhugur. Þar
brýna jábræður hvor annan að
duga nú vel i baráttunni, mikið
kaffi er drukkið og hverjum
gesti vel tekið sem inn kemur
með þær gleðifregnir ,,að
straumurinn liggi nú til okkar”.
Og dæmi eru sögð þessu
straumkasti til sönnunar.
En utan þessara virkja
flokkanna hafa menn um sitt-
hvað fleira að spjalla en
kosningarnar. Blöðin eru svo
fleytifull af áróðri siðustu dag-
ana fyrir kjördag að þar er á-
reiöanlega um ofmötun að ræða.
Háttvirtur kjósandi hefur
hvorki tima né nennu til að með-
taka öll þessi ósköp.
Það er einnig annað sem glep-
ur. Aðgerðir hjúkrunarfræðinga
til að bæta kjör sin vöktu meiri
athygli siðustu dagana fyrir
kosningar en hvort byggja ætti
næsta hverfi borgarinnar við
Rauðavatn eða Grafarvog, en
um tima leit helst út fyrir að á-
kvörðun i þessu efni skildi helst
á milli hægri og vinstri stefnu i
landinu. Og er kannski ekkert
vitlausari markalina en hver
önnur.
Sjákir á
hrakhólum
En heimsending sjúklinga af
sjúkrahúsum og lokun deilda
þótti mörgum sæta meiri tiðind-
um en loforð stjórnmálamanna
og ávirðingar þeirra hvers i
annars garð. Þetta eru hörku-
legar aðgerðir og dæmalausar.
Þessi átök eru komin á það stig
að ekki er við unandi fyrir allan
almenning i landinu, og sérstak-
lega ekki þá sem verða fyrir
barðinu á þeim, en það eru fyrst
og fremst sjúkir og aðstandend-
ur þeirra. En þessar tiltektir
koma öllum við. Allflestir þurfa
á sjúkrahúsvist að halda fyrr
eða siðar og það eru margar
fjölskyldur sem eiga um sárt að
binda af þessum sökum þessa
dagana.
Rekstur sjúkrahúsanna og
heilbrigðisþjónustan yfirleitt
kostar þjóðina of fjár og það er
ekki eftirsjón að þeim peningum
sem variðer til að vernda heilsu
og lif borgaranna.
Það er þvi ófrávikjanleg
krafa á hendur þeim sem þess-
um málum ráða og þeim sem
við heilbrigðisþjónustu starfa,
að þeir sjái svo um að rekstur
sjúkrahúsa gangi snurðulaust.
Þessar dæmafáu aðgerðir
eiga sér langan aðdraganda og
það er óafsakanlegt gagnvart
þvi fólki, sem deilan bitnar
harðast á, að hún var rekin i
þann hnút, sem raun ber
vitni. Hér er enginn dómur lagð-
ur á hvort kröfur hjúkrunar-
fræðinga séu réttmætar eða
ekki né hvort heilbrigðis- og
fjármálayfirvöld gæti þeirra
hagsmuna sem þeim ber af of
mikilli stifni. Um þetta er hægt
að deila út og suður. En að reka
sjúklinga sem þurfa á lækningu
og umönnun að halda er
óþolandi siðleysi, hver svo sem
ástæðan er, og hverjum sem má
um kenna.
„Kjarabarátta” er ginnheil-
agt orð nú á dögum. Þeir sem
taka sér það i munn eru þar með
merkisberar i baráttunni gegn
örbirgð og vesöld vinnandi
stétta gegn einhverjum öflum,
sem útmáluðeru eins og útsend-
arar hins illa og valin hin verstu
hrakyrði. Undir gunnfána
kjarabaráttunnar brýst hver
þrýstihópurinn af öðrum um af
öllum mætti og reynir að sölsa
til sin öll þau verðmæti sem
mölur og ryð fá grandað, hvað
sem tautar og raular.
Viðmiðun við aðrar stéttir er
aðalatriðið, en ekki hvort hægt
er að lifa mannsæmandi lifi af
launum sinum, sanngirniskraf-
an er sú að fá að minnsta kosti
jafnmikið og nágranninn i ein-
hverri „viðmiðunarstétt”.
Samherjar eða
andstæðingar
Allt það orðagjálfur sem
menn hafa tamið sér i sam-
bandi við kjaramál, samninga
og viðmiðanir alls konar verður
á stundum svolitið spaugilegt.
Tveir fulltrúar voldugustu at-
vinnurekendasamtaka landsins,
Ragnar Arnalds fjármálaráð-
herra og Þorsteinn Pálsson
framkvæmdastjóri Vinnu-
veitendasambandsins standa
þessa dagana frammi fyrir
svipuðu vandamáli, sem sagt
kaupkröfum. Báðir bregðast
þeir við á ósköp svipaðan hátt
eðli málsins samkvæmt, og Þor-
steinn kveðst vera sammála
fjármálaráðherra um viðbrögð
hans og aðgerðir.
Fjármálaráðherra brást hinn
versti við og sendi grein i blað,
en það gerir hann oft, og likti
samstöðunni við faðmlög kol-
krabba. 1 svona vondum félags-
skap þykist Ragnar vera þegar
hann þarf að fást við launakröf-
ur starfsmanna rikisins. En
fjármálaráðherra og flokks-
mönnum hans er tamara að
gera kröfur á hendur öllum
þeim sem laun greiða en aö
þurfa sjálfir að mæta launa-
kröfum.
Samningana i gildi var eitt
sinn kjörorðiö, og það stendur
kannski enn. En fyrir kemur að
fariðer fram á meira en það eitt
að samningar séu látnir gilda. 1
öllum þeim skrifum og miklu
umfjöllun sem rikisfjölmiðlarn-
ir hafa veitt bágum kjörum
hjúkrunarfræðinga hefur undir-
ritaður ekki orðið var við að
neinn hafi neitt við það að at-
huga að aðgerðir þessar eru ó-
löglegar, nema Þröstur Ólafs-
son aðstoðarmaður fjármála-
ráðherra, sem skýtur þessu at-
riði að, svona i framhjáhlaupi.
Hér er látið eins og lög séu ekki
i gildi, og vekur litla athygli.
Uppsagnir hjúkrunar-
fræöinga eru ekkert gamanmál
og deilan verður að leysast fyrr
en siðar. Fulltrúar rikisvalds-
ins eiga ekki hægt um vik, þar
sem það yrði fordæmi fyrir
aðrar stéttir ef gengið er að öll-
um kröfum hjúkrunarfræðinga
og erfitt verður að stöðva flóðið
ef stiflan brestur.
Aftur á móti eru hjúkrunar-
fræðingar orðnir langþreyttir á
að ná þeim launakjörum sem
þeir telja sig eiga rétt á, og miða
þá eins og aðrir við aðrar stétt-
ir.
Lengra nám
hærri laun
A undanförnum árum hefur
staöa hjúkrunarfræðinga tekið
talsverðum breytingum. All-
langt er siðan hjúkrunarfræði
var gerð að háskólamenntun.
Aður var ekki krafist eins mik-
illar menntunar fyrir þessa
stétt, sem þá bar starfsheitið
hjúkrunarkonur. Námið tók
styttri tima og starfsævin
byrjaði fyrr. Það er eðlilegt að
þeir sem þurfa að eyða löngum
tima af æviferli sinum til náms
fái það bætt upp með betri kjör-
um. Þá verður einnig að ætla að
betri menntun geri fólk færara
um að gegna vandasömum
störfum. Svo virðist sem ekki
hafi verið tekið tillit til aukinna
krafna um menntun hjúkrunar-
fræðinga þegar þeir hafa verið
settir i launabása hins opinbera
á undanförnum árum. Þvi er nú
komiö i óefni.
Þetta er atriði sem löggjafan-
um virðist seint ætla að lærast.
Það eru búnar til" ótal náms-
Oddur Olafsson,
skrifar
brautir á mörgum sviðum og si-
fellt eru gerðar meiri kröfur á
hendur þeim sem einhvers kon-
ar atvinnuréttindi eiga að
hljóta. Háskólanám verður æ
viðfeðmara og sifellt fleiri at-
vinnustéttir lokast þeim sem
ekki hafa tilskilinn námsferil og
próf að baki. Nú þarf meira að
segja háskólagráðu til að fá
réttindi til að passa krakka.
Allt er þetta bundið i löggjöf.
En þegar hún er sett úm hverja
stéttfyrirsigættumennað gæta
þess, að lengri og aukin mennt-
un og sérhæfing kallar á hærri
launakröfur þeirra sem þekk-
ingarinnar hafa aflað sér. Lang-
flestir þeirra sem afla sér lang-
skólamenntunnar hefja störf aö
her.ni lokinni hjá einhvers konar
opinberum stofnunum eða i
tengslum við þær Það er þvi
ekki einasta að opinberir aðilar
kosti menntun langskólafólksins
heldur lendir þorri þess á launa-
skrá hjá sama aðila að námi
loknu. Löggjafinn verður þvi aö
hugsa lengra en aðeins að bæta
menntunarskilyrði og sam-
þykkja lög um að menn verði að
hafa lengri og strangari mennt-
un að baki til að fá að sinna til-
teknum störfum. Hann verður
einnig að vera við þvi búinn að
greiða þessu fólki hærri laun
þegar það loks kemst út i at-
vinnulifið.
Þeim sem taka að sér vanda-
söm verk i þágu samfélagsins
veröur einnig að skiljast að þeir
eiga skyldum að gegna og hafa
ekki siðferðilegan rétt til að
kúga þjóðfélagið, jafnvel ekki
meö orðagjálfrið um „kjara-
baráttu” að vopni.
Marktæk?
Samningana i gildi dugði vel
hér um árið. Nú fyrir helgina
var vigorðið að kosningar væru
kjarabarátta. Það var auðvitað
Alþýðubandalagið sem svona
fleipraði. Þeir vernda kjörin
eins og fyrri daginn á þeim bæ.
En það var fleira sem þeir ætl-
uðu að vernda. Þjóðfrelsismál-
gagnið tók upp striðsletrið i vik-
unni og herópið var að standa
vörð um Alþýðubandalagiö.
Þeir virðast hafa tekið mark á
skoðanakönnun ihaldsblaðsins,
þar sem ekki virtist sóknarhug-
ur i liðinuheldur var látið nægja
að verja vigið.
Þessar blessaðar skoðana-
kannanir virðast hafa hleypt
ofurlitlu lifi i kosningabaráttuna
i Reykjavik. Þær urðu að
minnsta kosti einhver umræðu-
grundvöllur. En margir tóku lit-
ið mark á þeim. Til dæmis töldu
forystusauðir Sjálfstæðisflokks-
ins að litið mark væri á þeim
takandi óvissuþátturinn væri of
mikill, og töldu vafasamt að
þeir mundu merja að ná meiri-
hluta, þrátt fyrir að siðari könn-
unin spáði þeim 14 borgarfull-
trúum. Guð láti gott á vita.
Það ætti að vera stjórnmála-
mönnum umhugsunarefni hvers
vegna svo margir tóku ekki af-
stöðu i tittnefndri skoöanakönn-
un. Stafar þetta af pólitiskri
deyfð almennings og áhugaleysi
um stjórnmál? Ef svo er þurfa
menn að temja sér ný vinnu-
brögð, annan talsmáta um
stjórnmálaleg efni- og aðgengi-
legri. Stjórnmálin eru svo snar
þáttur i lifi borgaranna að þau
koma öllum við. Akvarðanir og
aðgerðir stjórnmálamanna
tengjast daglegu lifi okkar á ó-
trúléga mörgum sviðum ef
grannt er skoðað. Stjórnmálaá-
hugi almennings er einnig for-
senda þess að haldið sé uppi
virku lýðræði. Ef mikill hluti
þjóðarinnar telur að sér komi
ekki við hvað landsfeðurnir og
aðrir þeir sem viö stjórnmál
fást hafast að og hvaða ákvarö-
anir þeir taka, þá er voði á ferð-
um.
Hitt má rétt vera sem
Kristján Benediktsson borgar-
fulltrúi sagði um skoðanakönn-
un D&V að margir áliti blaöið
málgagn Sjálfstæðisflokksins,
eins og sjá má á skrifum þess,
og þvi kæri margir sig ekki um
að láta starfsmenn blaðsins
yfirheyra sig um stjórnmála-
skoðanir sinar og neiti að svara
af þeim sökum.
Með hverjum
starfa konur?
En það er viðar kosið en i
Reykjavik um helgina. Sveitar-
stjórnarkosningar fara jafn-
framt fram i kaupstöðum og
kauptúnum, eða kauptúna-
hreppum. Viða um land er háð
eða hefur verið háð ströng
kosningabarátta, en hún vekur
yfirleitt ekki mikla athygli utan
viökomandi sveitarstjórnarum-
dæmis.
Það er Reykjavik sem athygl-
in beinist að. Höfuðborgin er
langstærsta sveitarfélagið og að
þessu sinni stóð baráttan um
hvort Sjálfstæðisflokkurinn
næði meirihluta á ný eða lyti i
lægra haldi fyrir þeim flokkum
sem fóru með völdin á siðasta
kjörtimabili og kvennalistan-
um. Hann var að visu óskrifaö
blað þegar þetta var skrifað
bæði hvaö snerti fjölda borgar-
fulltrúa og ekki er upplýst
hvaða afstöðu kvenfólkið tekur
til meirihlutasamstarfs.
Annars er óhætt að segja að
listar vinstri flokkanna eru
einnig kvennalistar. Á þeim er
mikið kvennaval og stefnuskrá-
in og afstaða til jafnréttismála
nær hin sama og hjá þeim sem
einvöröungu tefla fram konum.
En það er kannski eitthvað
annað sem vakir fyrir þeim
blessuðum, en að hrinda jafn-
réttishugsjóninni i fram-
kvæmd?
En það má telja vist að þegar
upp er staöið mun Alþýðu-
bandalagið telja saman eigin
atkvæði og kvennalistans til að
fá út sem glæstast fylgi sér til
handa.