Tíminn - 27.08.1982, Síða 9

FðSTUDAGUR 27. ÁGÚST 1982
9
■ Til eru menn sem eru með þeim
ósköpum fæddir, að þeir halda alltaf, að
aðrir séu vitlausari en þeir sjálfir.
Blaðamannastéttin býður okkur upp á
mikil firn af flónsku. Þeir halda að við
séum svona skelfilega þunn í roðinu.
Til eru menn, sem eru með þeim
ósköpum fæddir, að þeir halda alltaf, að
aðrir séu vitlausari en þeir sjálfir.
Blaðamannastéttin býður alltaf upp á
fim af flónsku. Þeir halda, að við séum
svona skelfilega þunn í roðinu.
Ja, hvað eiga mennimir að halda, ef
við afþökkum ekki skemmtiefnið þeirra?
Afvegaleidd eðlishvöt, sem nefnist
forvitni, veldur því, að fólk beiðist ekki
undan ófögnuðinum, sem kallar sig
Ijölbreytni og þjónustu við almenning, í
stað gömlu nafngiftanna, sem ég nefndi
áðan.
Framtaksleysi og hógværð veldur því
einnig, að hinn almenni lesandi hefur
ekki fyrir löngu skrifað blaði sfnu og
sagt:
- Hingað og ekki lengra. Ég er hvorki
alæta né sorptunna.
Ég er ekki að atyrða þá, sem rita
forystugreinar blaðanna og sitthvað um
landsins gagn og nauðsynjar. Þeir hafa
margir verið með ágætum ritfærir. Og
ekki verður þess krafizt, að allir séu
snillingar. Hins vegar hlýtur stjóm blaðs
að bera ábyrgð á málfari og smekkvísi
hinna ýmsu blaðamanna. Svo margt er
til af pennafærum mönnum í landinu, að
óþarft er að velja til starfa bögumælta
menn með subbulegan munnsöfnuð.
Slíkir kækir munu eiga að koma í stað
fyndni. En margir segja, að fyndni sé að
deyja út, hvemig sem á því stendur.
Hvað ætli yrði sagt um knattspymu-
félag, sem byði okkur upp á að sjá mann,
sem hnyti í hverju spori - og það fyrir
peninga? Hvers á orðsins list að gjalda,
fremur en aðrar íþróttir?
Dagblöð móta skoðanir og almennings-
álit. En þau móta Ifka tízku. Einkum
höfða þau til ungu kynslóðarinnar,
bregða upp fyrirmyndum handa henni,
setja goð á stall handa henni til að dýrka.
Æskunni er bent á markmið og leiðir til
að Ieita gleði og gamans.
Mjög er þetta á einn veg: Hetja
dagsins er sá, sem brýnir gogginn í
hljómplötuiðnaðinum, sá sem sparkar
hæst og sú, sem fækkar fötum af mestri
undirgefni á almannafæri.
Það er aftur á móti sjaldgæft, að sagt
sé ítarlega frá piltinum eða stúlkunni,
sem tekur glæsilegt prófi í skólanum
sínum. Námsafrek eru þó ekki eintóm
Guðs gjöf. Þau eru líka mannskapur og
dugnaður. Ég mundi glöð og forvitin
lesa langt viðtal um vinnubrögð nem-
andans, viðhorf hans til bókmennta,
skoðanir hans á skólakerfinu, skemmt-
ununum - og á mannlífinu yfirleitt. Ég
hefði líka gaman af að sjá góða mynd af
honum og vita, hverra manna hann er.
En hann er ekki hetja dagsins, duglegi,
reglusami námsmaðurinn.
Þá þykir það heldur ekki fréttnæmt,
að unglingsstúlka sé fullgildur háseti,
eftir langt volk á sjónum með pabba
sfnum á trillunni. En stúlka, sem lætur
mynda á sér ber brjóstin er kvenhetja
dagsins - þó að enginn lifandi maður
nenni að hneykslast á tiltækinu.
Hálfsíður af drengstaula, sem stendur
gleiður og gapir ofan í kok, er birt handa
unga fólkinu að dýrka og líkja eftir. Það
er síður verið að skyggnast um eftir
komungum strákum, sem orðnir eru «
sjógarpar og aflamenn, mynda þá og
spyrja þá, hvað þeir hafi verið gamlir,!
þegar þeir fóru fyrst á flot - og því síður
spyrja þá, hvernig þeim líki skólasetan,
níu mánuðir á ári, níu ár í röð. Og vel
mætti spyrja þá, hvort þeir séu ánægðir
með að sjá aurana sína hverfa í
botnlausa hít kaupahéðna, sem græða á
skemmtunum og unglingatfzku alls-
konar.
Niðurstaðan verður sú, að ungum
blaðlesanda skilst, að það eina sem máli
skipti, sé að sýna sig nær alstrípaðan
framan við ljósmyndavél og brýna
röddina inn á segulband.
Auðvitað er fagursköpuð mannvera
prýði sköpunarverksins og söngurinn
„englamál", eins og skáldið segir. En
dýrkun kann sér venjulega ekki hóf.
Hefst á væmni og endar í æði. Auk þess
sem ómerkilegar auraveiðar sigfa
undir fölsku flaggi. Bráðum er komið
mál til að segja við nektarljósmyndara og
hljómplötusala: Hóf er í hverju bezt.
Það kemur úr hörðustu átt, þegar
blaðamenn gera fjölbreytni að kjörorði
sínu. Þeir lfkjast einmitt hver öðrum svo
átakanlega í fábreytni orðavals og
hugmynda. Engu er líkara en þeir fái
heimsenda með hraðboða hverja nýja
þynnkufyndni og enskættuð orðskrípi.
Blaðamenn grípa þetta á lofti og
endurtak^í sífellu, eins og þeir búi í
bergmálshelli. Og þá verður nýjabragð-
ið fljótt bara að leiðindageispa.
Neytendasamtök eru mjög í tízku.
Talað er um tónlistameytendur og
bókaneytendur. Því ekki að stofna
neytendasamtök blaðakaupenda? Við
getum þá beðist undan verðhækkun
blaða og sívaxandi efni, sem er að kæfa
bókhneigð okkar og fylla sorptunnurnar.
Ég þekki marga, sem alltaf þóttust
þurfa að kaupa minnst tvö, blöð. Nú
segjast þessir menn varla hafa efni á að
kaupa eitt blað. Þetta er slæmt.
Fróðlegra þykir mér að sjá, hvað
andstæðingurinn segir um fomstugrein-
ina í blaðinu mínu en að eiga kost á
heilsíðugrein um einhvem fantinn,
ásamt myndum af þeim, sem hann
murkaði úr lífið og af þeim kven-
sniptum, sem hann var í þingum við.
Með öðmm orðum: Minna lesmál.
Ódýrara blað. Skárra blað.
Hlutur þeirra, sem hneigjast til
draumóra um manndráp og misþyrming-
ar er heldur ekki fyrir borð borinn
Sjónvarpið sér fyrir því af ótrúlegri
eljusemi. Margoft hefur verið fundið að
ofbeldissýningum sjónvarpsins. En það
er eins og skvetta vatni á gæs. Dagblöðin
þurfa víst ekki að hljálpa til við þá
stórslátmn, sem fer fram á „skjánum“.
Mörg samtök hafa risið upp, sem :
kenna sig við vemd alls konar. Og ekki
sé ég betur en brýnasta þörf okkar sé
einmitt að vemda það, sem við eigum,
fremur en leita langt yfir skammt á
nýjum slóðum.
Nærtækast væri þá að friða málið, sem
við tölum. Menn bera áreiðanlega minni
virðingu fyrir því, sem þeir gefa ljót og
niðrandi nöfn og freistast fremur til að
misbjóða því.
Menntaskólakennari, sem athugaði
máifar í ritgerðum nemenda, segir, að
piltarnir ' kalli stúlkurnar almennt:
skvísur, pæjur, pjásur, meraroggrýlur.
Slíkar nafngiftir hafa dálítið lúmsk
áhrif. Einhvers staðar erlendis var
ákveðið að útrýma íkomum. Og til þess
að draga úr vinsældum íkornans, var
gripið til þess ráðs að kalla hann
„trjárottu". Þetta kvað hafa dugað vel.
Niðrandi uppnefni eru áhrifarík.
Húsbrot, gróðureyðing og hverskonar
tilgangslausar og fúlmannlegar skemmd-
ir á eignum manna setja svip á
mannfélagið síðustu árin.
Þar á ég ekki eingöngu við það, þegar
ölæðingar ganga berserksgang. Oft er
því líkast sem alls gáðir menn séu að
verki. Það em varla draugfullir menn,
og því síður börn, sem aka bílum um
allar jarðir og yfir eyðisanda til að brjóta
rúður og skemma slysavamarskýli.
Ekki hef ég heyrt, svo ég muni, neinar
viðunandi, sálfræðilegar skýringar á
athæfi rúðubrjóta, nema hvað vinkona
mín segir, að þeir hljóti að hafa svona
gaman af að heyra brothljóð.
Skáldið talar um „lítil börn, sem
aldrei verða menn“. Getur verið, að
tvítugir, þrítugir, fertugur menn hafi
staðnað við tveggja ára aldurinn á þessu
sviði?
Okkur getur gramizt við smábamið,
sem hlær yndislega við okkur, sigri
hrósandi yfir brotinni könnu. En miklir
bamavinir verðum við að vera, ef okkur
getur hlýnað um hjartaræturnar við að
sjá annarlegt glottið á ásjónu tvítuga,
þrítuga, fertuga smábamsins, sem grýtir
steini í glugga.
Stundum hafa embættismenn krafizt
kjarabóta af mikilli hörku. Þá hef ég
jafnan óskað þeim þeirra kjarabóta og
þeirrar kauptryggingar, að þeir mættu
vera óhræddir um bílinn sinn, sumar-
bústaðinn eða skrúðgarðinn. Að þeir
þurfi ekki sjá eyðilagt á einni nóttu
margra ára starf ræktunarmanns.
Slíkra kjarabóta er ekki unnt að
krefjast af ríkissjóði. En menn ættu,
með einhverjum ráðum, að rcyna að
nálgast þær - taka öll félagsvísindi í
þjónustu sína, stofna svo víðtæk félög,
að skemmdarvargamir sjálfir verði
seinast komnir í þau - stofna húsvernd,
gróðurvemd og verndum málsins, sem
við tölum.
Þá gæti efnaður maður óhræddur lagt
fé í að fegra sveitasetrið sitt og þyrfti
ekki að kvíða því að sjá áratuga starf
sitt eyðilagt. Og konan í kjallaranum
þarf ekki að vera hrædd um að riffilkúla
, sundri rúðum hennar eða myndunum á
veggnum, þó að hún bregði sér að
heiman nokkrar nætur.
Allir eiga eitthvað í hættu vegna
þeirra ólíkinda, sem granda vilja að
gamni sínu því, sem okkur er hugfólgið,
hvort sem það er skrauthýsi eða
þrastarhreiður við lítinn glugga.
Margt er í hættu, jafnvel það
ólíklegasta, meðan ekki em gerðar
rækilegar tilraunir í þá átt að nálgast
umræddar ókindur á mannlegan hátt og
breyta þeim í viðkunnanlega menn.
Hvað fer fram í huga manns, sem
leggur af stað út í myrkrið, með öxi eða
sög til að fella, með ærnu erfiði,
eldgamalt tré, sem engan angrar í gömlu
bæjarhverfi. Til hvers er að vinna?
Skemmdarverkið er náskylt ofbeldinu,
þessari erkismán mannskepnunnar.
Þeir hlaða og þeir hlaða. Trjám
stórskóganna er hlaðið í kesti, fleytt á
vötnum, og þau em tætt í vélum.
Pappírsbúlkum er hlaðið í vagnhlöss og
skipsfarma.
Prentsmiðjumar hlaða og hlaða.
Prentmál hleðst upp, þar til þáð er
miðað við borgartumana á hverjum
stað.
„Og efst uppi á gnípunni gullhani stóð
og gól út í eilífan bláinn —“ var einu
sinni sagt. Oddný Guðmundsdóttir.
1927 vélvirki í Reykjavík, var kvæntur
Sesselju Katrínu Karlsdóttur. Þau hafa
slitið samvistum. Yngst er Elísabet
Guðrún f. 23. maí 1930, póstafgreiðslu-
maður á Hvolsvelli. Maður hennar er
Jón Stefánsson símvirki. Þau hafa búið
á Hvolsvelli síðan 1966. Þegar þetta er
ritað em bamabömin 12 og bamabama-
bömin 13.
Ólafur starfaði mikið að félagsmálum
í sinni sveit, Fremri-Torfustaðahreppi,
og var oft til hans leitað, þegar einhver
vandamál komu til sögunnar. Hann var
lengi í hreppsnefnd og oddviti í 18 ár.
Þá var hann lengi formaður búnaðar-
félagsins í sveit sinni. Hann var Iengi
deildarstjóri Kaupfélags Vestur-Húna-
vetninga á Hvammstanga. Þá má geta
þess, að Ólafur var formaður fasteigna-
matsnefnda í Vestur-Húnavatnssýslu
kringum 1940 og einnig rúmum tuttugu
ámm síðar. Mér er sagt, að Ólafur hafi
alla tíð verðið lipur samningamaður,
réttsýnn og alltaf viljað skoða málin frá
ýmsum hliðum. Hann var mikill sam-
vinnumaður í þess orðs bestu merkingu.
Meðan kona mín, Guðný Margrét,
lifði vomm við hjónin á hverju sumri
alltaf smátíma í Núpsdalstungu, viku
eða hálfan mánuð. Eftir lát hennar
fannst mér ég alltaf hafa þurft að koma
þangað á hverju sumri og vera þar
nokkra daga og hélt ég þeim sið flest
sumur þar til Ólafur og Ragnhildur
fluttu hingað til Reykjavíkur síðla árs
1966.
Frá Núpsdalstungu á ég margar bjart-
ar endurminningar. Mér fannst ég alltaf
vera kominn heim, þegar ég var kominn
þangað norður. Njóta þar ágætrar
gestrisni og fegurðar landsins í línum og
litum. Bærinn Núpsdalstunga stendur
ofarlega í hárri brekku, nokkum spöl
frá Núpsá. Bæjarstæðið er eitt hið
fegursta og víðsýni meira en víða annars
staðar. Sérstaklega er fagurt þar um að
litast, þegar nótt er björt og sjá má í
norðri sólroðin fjöll Strandasýslu og
Vatnsnesfjall milli Miðfjarðar og Húna-
fjarðar, en í suðri inn allan Núpsdal og
til jökla á miðhálendinu, ef skyggni
er gott. Það var því með nokkmm trega,
sem Ólafur og Ragnhildur yfirgáfu þetta
gróðursæla hérað, þar sem þau höfðu
bæði slitið bamsskónum, en vom nú allt
í einu flutt á mölina.
Þegar ég kom fyrst í Miðfjörðinn,
vakti það strax furðu mína, hversu
Miðfjarðarhérað var gróðri vafið, þótt
oft geti andað þar köldu á hafísámm.
Landslagið ber öll einkenni síðustu
ísaldar, ávalar gróðursælar hlíðar, þar
sem flestar ójöfnur hafa sorfist af undan
þunga skriðjökulsins, sem stefndi á haf
út. Þetta landslag sér maður ekki á
Norðurlandi fyrr en í Þingeyjarsýslum.
Ég man oft eftir fögmm kvöldum í
Núpsdalstungu. Þá gekk ég oft upp
brekkuna á hæð fyrir ofan gamla túnið,
þar sem forfeður konu minnar höfðu oft
leikið sér, börn að aldri, og horft á hið
undurfagra útsýni.
í þessu umhverfi var Ólafur Björns-
son fæddur, þar starfaði hann um langan
aldur fyrir sveit sína og hérað. Hann
trúði ávallt á mátt moldarinnar og
gróður jarðar, enda vann hann mikið að
jarðarbótum á jörð sinni. Hann var
mikill félagshyggjumaður og hafði í
mörg horn að líta, enda þurfti hann oft
að bregða sér frá sínu heimili ýmissa
erinda.
Rétt er að geta þess, þegar minnst er
á störf Ólafs í Tungu, að margt annað,
en félagsstörf og búskapur var honum
hugleikið viðfangsefni. Olafur var nefni-
lega dverghagur og ágætur smiður
bæði á tré og járn. Var oft til hans leitað,
þegar gera þurfti við ýmsa hluti, jafnvel
um hásláttinn í besta þurrki, enda vom
margir, sem til hans komu í þeim
erindum og fengu fljóta og góða
afgreiðslu.
Ungur að ámm var hann á námskeiði
í Reykjavík hjá dýralækni, enda var
hann mjög nærfærinn við skepnur og
mörgum mjólkurkúm mun hann hafa
bjargað eftir burð, en á þeim ámm var
ekki til lærðra dýralækna að leita.
Ólafur átti lengst af ágæta hesta og
alltaf þótti honum skemmtilegt að koma
á bak góðum gæðingum og mun það
hafa verið hans síðasta eign, sem
honum þótti nokkurs virði. Áður fyrr
var oft leitað til Ólafs, þegar sækja þurfti
lækni, bæði að degi og nóttu, en þá tók
hann sína bestu hesta til fararinnar og
var fljótur í ferðum.
Ég átti tal við Ólaf nokkra eftir að
hann flutti til Reykjavíkur og þá sagði
hann að sér þætti það miður að ekkert
af sínum börnum hefðu séð sér fært að
taka við jörðinni og heldur ekki neitt af
sínum ættmönnum.
Árið 1969 var jörðin seld ágætum
manni, sem mun vonandi gera þar
garðinn frægan.
Eins og verið hafði í tíð foreldra Ólafs
áttu margir erindi að Núpsdalstungu.
Þar var á tímabili miðstöð sveitarinnar,
þar vom fundir haldnir og þar var í
upphafi símstöð, einnig var þar á
tímabili veðurathugunarstöð.
í Núpsdalstungu var öllum gestum
tekið opnum örmum og veitingar
ágætar.
Ólafur í Tungu var vel að sér um flesta
hluti. Hann var alinn upp á miklu
menningarheimili, þar sem bókakostur
var góður og sumar fornsögumar held
ég að hann hafi kunnað næstum
utanbókar. Hann hafði ágæta rithönd,
enda þurfti hann oft að beita penna.
Ólafur var hamingjumaður í einkalífi,
kvæntur ágætri konu, sem var fyrir-
myndar húsmóðir, sem öllum vildi gott
gera.
Eftir að Ólafur og Ragnhildur fluttu
til Reykjavíkur bjuggu þau að Leifsgötu
10, höfðu nokkm áður keypt þar litla en
snotra íbúð á fyrstu hæð í fjölbýlishúsi.
Ólafur fékk strax góða vinnu á ágætum
vinnustað og líkaði honum þar vel að
starfa með góðum vinnufélögum. Þar
starfaði hann í mörg ár.
Ólafur var við góða heilsu fram yfir
áttrætt, en eftir það fór heilsu hans að
hraka. Hann var mörg síðustu árin í
sjúkrahúsi, lengst af í sjúkradeild
Heilsuvemdarstöðvarinnar. Að leiðar-
lokum þakka ég Ólafi ágæta samfylgd
og óska honum Guðsblessunar í æðri
veröld.
Blessuð sé minning hans.
Magnús Sveinsson ffá Hvítsstöðum.