Tíminn - 16.11.1982, Blaðsíða 9

vegirnir stöðvist vegna skorts á
rekstrarfé.
2. Draga verður úr innflutningi með
margþættum aðgerðum, t.d.:
2.1. Hækkun tolla á óþörfum varningi
eins og frekast er heimilt að teknu
tilliti ti! samninga við Fríverslunar-
og Efnahagsbandalögin.
2.2 Takmörkun á erlendum vörukaupa-
lánum og á innlendum afborgunar-
lánum.
2.3. Innborgunarskyldu, þegar um er-
lendan samkeppnisvarning er að
ræða.
3. Skilyrðislausa framkvæmd á öllum
atriðum efnahagsaðgerðanna.
Um síðasta liðinn vil ég fara nokkrum
orðum.
Telja má orðið öruggt, að skerðing
verðbóta og takmörkun á hækkun
búvöruverðs og fiskverðs muni koma til
framkvæmda 1. des. n.k. Þá er sjálfsagt
að framkvæma einnig þær aðgerðir, sem
samkomulag varð um til viðbótar. Þar
er einkum um að ræða breytingu á
vísitöluviðmiðun launa, annarsvegar,
sem mun draga úr víxlverkun verðlags
og launa og því úr verðbólgu og,
hinsvegar, láglaunabætur og lengingu
orlofs, sem er ætlað að bæta launþegum
að nokkru skerðingu verðbóta.
Endurskoðun viðmiðunar
Því hefur hvað eftir annað verið lýst
yfir af þessari ríkisstjórn, að vísitölu-
viðmiðun launa verði endurskoðuð. í
ágústmánuði s.l. lögðu fulltrúar allra
samstarfsaðila að ríkisstjórninni fram í
viðræðunefnd við fulltrúa launþega sam-
eiginlegar tillögur um breytingar. Þær
eru ekki róttækar. Gert var ráð fyrir:
1. Lengingu vísitölutímabilsins úr
þremur mánuðum í fjóra.
2. Frádrætti vegna útgjalda ríkisins til
á að geta hotið uppbótarsæti úr dreifbýl-
inu, sem krefst þess, að það sé á hlutfalli
og hlýtur því að leiða til fjölgunar
þingmanna, ef ná á svipuðu vægi á milli
kjördæma og var 1959.
í öðru lagi sætta þeir sig ekki við að
fækka eða leggja niður uppbótarsæti en
fjölga að sama skapi kjördæmakjömum
þingmönnum, því það eykur misvægi á
milli Framsóknarflokksins og annarra
stjórnmálaflokka.
Eg legg áherslu á að fjölgun þing-
manna verði sem minnst og hlutfall á
milli kjördæma aldrei lægra en svo að
meirihluti þingmanna komi alls ekki frá
tveimur þéttbýliskjördæmunum. Það
væri óheilbrigt. Hins vegar skulum við
gæta þess, að ekki verður staðið gegn
eðlilegri kröfu íbúa þessa svæðis um
leiðréttingu á þeirri röskun, sem orðin
er á vægi atkvæða í milli kjördæma.
Margar lc-iðir hafa verið kannaðar.
M.a. hef ég látið athuga fjöigun þing-
manna um 3 uppbótarþingmenn með
tveimur úthlutað eftir hlutfalli. Þá yrðu
þingmenn 63. Miðað við kosningarnar
1979 hefði hlutfall atkvæða í Reykjavík
orðið 225 og í Reykjaneskjördæmi 223
á móti 100 í fámennustu kjördæmunum.
Aukið jafnvægi næst einnig á milli
flokka. Misvægi hefði lækkað úr 22 af
hundraði í 12 af hundraði miðað við
Framsóknarflokkinn. Ég efast þó um að
hinir sjtórnmálaflokkarnir telji þetta
fullnægjandi. Því má vel vera að sam-
komulag sé útilokað. Á það þarf þó að
reyna.
Að sjálfsögðu er vafasamt að ræða og
jafnvel ákveða breytingar á kosninga-
lögum og kjördæmaskipan án þess að
fjalla um stjórnarskrána í heild. Stjórn-
arskráin hefur að geyma fjölmörg önnur
ákvæði, sem ákveða rétt kjósenda í
þéttbýli og dreifbýli. Því miður sýnist
Útdráttur úr ræðu Steingríms Hermannssonar vid setningu flokksþings:
HJÖÐNUN VERBBÖLGU AN ATVINNU-
LEYSIS HEFUR SANNAÐ GILDI SITT
— en nauðsynlegt er að lögbinda slíkar aðgerðir
félagsmála, t.d. heilsugæslu, skóla,
vega o.s.frv. enda komi launþegum
á móti til góða allar skattgreiðslur.
Þetta hefur verið nefnt lífskjaravísi-
tala. Þessu sama mætti einnig ná með
því að taka alla skatta og niður-
greiðslur út úr vísitölunni.
3. Að breyting á verði raf- og hitaorku
hafi ekki áhrif á verðbætur.
Jafnframt er gert ráð fyrir að nýi
vísitölugrundvöllurinn verði tekinn í
notkun. Það mun draga verulega úr
þeim frádrætti, sem nú er. Segja má að
orkufrádrátturinn kæmi í staðinn.
Áætlað er að með þessum breytingum
yrði verðbólga í lok næsta árs 40-45 af
hundraði en án þeirra 3-4 stigum hærri.
Hinsvegar er áætlað, að þessar aðgerðir
skerði kaupmátt aðeins um 1 af hundr-
aði.
{ þeirri mjög alvarlegu verðbólguþró-
un og mikla viðskiptahalla, sem nú er,
kemur ekki til greina að gefa slíkt eftir.
Þessi breyting á vísitölukerfinu er auk
þess mikilvæg, þótt lítil sé, þegar til
lengri tíma er litið. Hún er varanleg.
Um efnahagsmálin á næsta og næstu
árum vil ég segja þeta:
Útilokað er að atvinnuvegirnir þoli
mikla verðbólgu mikið lengur. Slíkt
ástand mundi fljótlega leiða til stöðvunar
þeirra og atvinnuleysis.
Umtalsverðan viðskiptahalla og vax-
andi erlendar skuldir þolir þjóðarbúið
ekki.
Hvort tveggja verður að stöðva. Til
lengri tíma litið verður þetta bætt með
aukinni framleiðslu. Á það ber að
sjálfsögðu að leggja höfuðáherslu. í
bráð verður hins vegar ekki hjá því
komist að grípa til róttækra aðgerða.
Raunhæfar aðgerðir
Þeir, sem ekki viija atvinnuleysi,
hljóta að leggja áherslu á hjöðnun
verðbólgu án atvinnuleysis, leið, sem
sannaði gildi sitt á s.l. ári. Reynslan
sýnir, hins vegar, að líklega er nauðsyn-
legt að lögbinda slíkar aðgerðir, t.d. til
eins árs í senn.
Miðað við það verðbólgustig, sem nú
er, tel ég eftirtaldar aðgerðir raunbæfar
fyrir tímabiiið frá miðju ári 1983 til miðs
árs 1984.
1. Markmiðið verði, verðbólga ekki yfir
30 af hundraði á timabiiinu.
2. Lögbundið verði 30 af hundraði þak
á verðbætur samtals á tímabilinu og
sömuleiðis á launahækkun bænda og
á tekjuaukningu sjómanna í gegnum
fiskverð.
3. Verðtrygging inn- og útlána (láns-
kjaravísitala) verði í 1 ár bundin við
30 af hundraði og vextir ákveðnir í
samræmi við það.
4. Hámark á hækkanir vöruverðs og
þjónustu verði lögbundið 30 af hundr-
aði nema þær sem stafa af hækkunum
erlendis.
5. Dregið verði úr erlendri lántöku til .
framkvæmda og sérstök áhersla lögð
á sparnað í opinberum rekstri.
6. Grunnkaupshækkanir verði engar.
7. Kaupmáttur lægri launa verði varinn
eftir mætti með skattalækkunum og
láglaunabótum.
Ég er sannfærður um, að með slíkum
aðgerðum má ná góðum árangri. Þeim
þyrfti síðan að sjálfsögðu að halda áfram
næsta árstímabil með nýju markmiði,
t.d. 20 af hundraði verðbólgu.
Framsóknarflokkurinn mun verða
reiðubúinn til þess að taka þátt í slíkum
efnahagsaðgerðum.
Stjórnarskráín
Um stjómarskrármálið og breytingar
á kjördæmaskipan og kosningalögum
sagði Steingrímur m.a.:
Loks hefur verið vakin athygli á því,
að með því að ákveða hve mörgum
uppbótarsætum verði úthlutað I Reykja-
vík og í Reykjaneskjördæmi, getur
fengist hin furðulegasta niðurstaða, t.d.
sú að uppbótarsætin falli þannig að
flokkur með minnihluta atkvæða í
Reykjaneskjördæmi fái meirihluta
þingmanna þar.
Spurningin verður þá sú, hvort við
viljum teygja okkur eitthvað til móts við
aðra stjórnmálaflokka og hafa þannig
áhrif á endanlega niðurstöðu. Sú afstaða
er í samræmi við ályktun miðstjórnar-
fundar 1981. Ég tel það skynsamlegt.
Hann rakti í höfuðdráttum afstöðu
hinna flokkanna til kjördæmaskipunar,
og sagði síðan:
Flokksþingið verður að taka afstöðu
til þess, hvort flokkurinn á að leita eftir
samkomulági og þá hve langt skal ganga.
Ég mæli eindregið með því, að við
höldum áfram þátttöku í þessu starfi og
reynum að hafa áhrif á niðurstöðuna. 1
því skyni þarf að taka afstöðu til
grundvallaratriða eins og t.d., hvort til
greina kemur að fallast á fækkun
kjördæmakjörinna þingmanna. Ég mæli
ekki með því við núverandi kjördæma-
skipan.
Taka þarf einnig afstöðu til þess,
hvað við teljum eðlilegt hlutfall á milli
kjördæma og á milli flokka, svo og
hvaða hámarksfjölgun þingmanna við
getum fallist á.
Hlutfallið á milli fjölda atkvæða á bak
við hvern þingmann 1959 var í Reykja-
vík 258 á móti 100 í fjórum fámennustu
kjördæmunum, að meðaltali, en 147 í
Reykjaneskjördæmi. í síðustu kosning-
um var þetta vægi hins vegar orðið 310
í Reykjavík 349 í Reykjaneskjördæmi á
mót 100 í fámennustu kjördæmunum.
Til þess að ná þessu hlutfalli að nýju þarf
því að fjölga þingmönnum í Reykjavík
og Reykjanesi.
Einfaldasta leiðin til þess er að flytja
uppbótarþingsætin í þessi tvö kjördæmi.
Það mætti gera eftir þremur leiðum.
I fyrsta lagi mætti ákveða að uppbót-
arsætum verði eingöngu úthlutað eftir
atkvæðafjölda. Þá færðust þau langlfest
til Reykjavíkur. Hlutfallið 1959 næðist
auðveldlega fyrir Reykjavík, en yrði
hins vegar eftir sem áður óhagstætt fyrir
Reykjaneskjördæmi, þótt það lagaðist
eitthvað.
í öðru lagi mætti breyta uppbótarsæt-
unum í kjördæmakjörna þingmenn í
þessum tveimur kjördæmum, t.d. í 6 í
Reykjavík og 5 I Reykjaneskjördæmi.
Með þessu móti yrði hlutfallið fyrir
Reykjavtk jafnvel nokkuð lægra en
1959, en hins vegar lítið lægra á
Reykjanesi en í Reykjavík. Auk þess
mundi misvægi á milli flokka stóraukast
frá því sem nú er.
í þriðja lagi er hugsanlegt að ákveða
fyrirfram að úthlutað skuli t.d. 6
uppbótarsætum í Reykjavík og 5 í
Reykjaneskjördæmi. Með þessu næðist,
að sjálfsögðu, sama vægi á milli kjör-
dæma eins og í öðrum kosti að ofan og
jafnframt sama vægi á milli flokka og nú
er.
Líklega gætum við Framsóknarmenn
sætt okkur við einhvern af ofangreindum
kostum. Með þeim er ekki um fjölgun
þingmanna að ræða, sem margir flokks-
menn eru mjög andvígir.
Ég er hins vegar sannfærður um, að
um engan af þessum kostum getur orðið
samkomulag við hina stjórnmálaflokk-
ana.
Þeir leggja I fyrsta lagi mikla áherslu
mér þó flest benda til þess, að svo geti
farið.
Róttækar aðgerðir
Steingrímur Hermannsson fjallaði
síðan um atvinnumálin og þá stöðu sem
stjórnmálin eru í þessa dagana og sagði
að lokum:
Margir bera kvíðboga fyrir næstu
vikum, það er eðlilegt. Það er heldur
ekki óeðlilegt að menn velti vöngum yfir
stöðu Framsóknarflokksins, stærsta
stjórnarflokksins, þegar til kosninga
kemur, að öllum líkindum snemma
næsta vor. Mér er ljóst að næstu vikur
og mánuðir verða erfiðir. Ég hef hins
vegar engar áhyggjur af kosningum, ef
við vinnum að málefnum þjóðarinnar af
drengskap, vekjum athygli á því, sem
vel hefur tekist, viðurkennum af hrein-
skilni það sem miður hefur farið og
vekjum menn af raunsæi til umhugsunar
um það, sem fram undan er.
Á næstu vikum munum við Framsókn-
armenn leggja á það höfuð áherslu, að
ekki komi til stöðvunar atvinnuvega og
atvinnuleysis. í veg fyrir slíkt skal
komið.
Við munum einnig leggja á það ríka
áherslu, að staðið verði við markmið í
verðbólgumálum, sem ríkisstjórnin setti
sér með aðgerðunum 21. ágúst s.l. Til
þess þurfa öll þau mál, sem samið var
um, að fá framgang. Við munum einnig
leggja fram okkar tillögur um aðgerðir
í efnahagsmálum á næstu árum. Þær
þurfa að vera róttækar. Við munum
leggja áherslu á hjöðnun verðbólgu án
atvinnuleysis.
Þannig munum við Framsóknarmenn
vinna að málum og leggja okkar gerðir
ótrauðir í dóm kjósenda.