Tíminn - 24.02.1983, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 24.FEBRÚAR 1983.
9
Landbúnadur hefur
miklu hlutverki ad
gegna fyrir þjóðina
— setningarræða Ásgeirs
Bjarnasonar á Búnadarþingi
SÍÐARI HLUTI
Árið 1982 voru fluttar út landbúnaðar-
afurðir fyrir kr. 577,4 milljónir og skipt-
ast þær þannig:
Óunnar vörur frá landbúnaði
1. Kindakjöt m.m. kr. 45.229 millj.
2. Mjólkurafurðir kr. 19.424 millj.
3. UIl, gærur, húðir kr. 20.888 millj.
4. Refa-ogminkask. kr. 9.495 millj.
5. Hross, lifandi kr. 3.551 millj.
6. Hlunnindi -
lax/dúnn kr. 6.089 millj.
7. Ýmislegt kr. 8.485 millj.
Samtals kr. 113.161 millj.
Iðnaðarvörur frá landbúnaði:
1. Loðsútuð skinn og
húðir m.m. kr. 100.898 millj.
2. Ullarvörur m.m. kr. 363.333 millj.
' um og starfa tveir menn á þess vegum,
ásamt þremur sem Búnaðarþing kaus í
fyrra að athugun laganna með eftirfar-
andi í huga:
1. Hvort Bjargráðasjóður geti starfað
áfram með líkum hætti og nú er.
2. Hvort Viðlagatrygging geti tekið við :
hlutverki Bjargráðasjóðs að ein-
hverju leyti.
3. Hvort heppilegt væri að taka upp
sérstakt tryggingakerfi fyrir landbún-
aðinn, sem taki við hluta af verkefn-
um Bjargráðasjóðs, þannig að tekin
verði upp skyldutrygging varðandi
þá hætti, sem mestum skaða hafa
valdið, s.s. uppskerubresti, skaða á
búfé o.fl.
ýmsu þarf að breyta í landbúnaði. Fram-
leiðsluaukning í venjulegum búgreinum
er ekki, eins og nú horfir, sú leiðin sem
bætt getur afkomu. Það þarf því áfram
að leita að nýjum leiðum og hagræða
hlutum. Búnaðarskólarnir, Rannsókna-
stofnanir landbúnaðarins, Stéttarsam-
band bænda og Búnaðarfélag íslands
vinna að því hver hjá sér og sameiginlega
að móta og styrkja þann grundvöll sem
landbúnaðurinn hvílir á og þar með
búrekstur bændanna. Ég þakka þetta
víðtæka samstarf og ég vona að það
verði til þess að auðvelda lausn vanda-
mál landbúnaðarins.
Búskapur hefur í seinni tíð færst í það
horf að verða verslun. Annars vegar
mcð kaup á rekstrarvörum og sölu á
búvörum og hins vegar viðskipti bóndans
við búféð, jörðina og tæknina. Búreikn-
ingar eru því orðir nauðsynlegir fyrir
bóndann, og ráðunauturinn, sem þá á
léttara með að leiðbeina út frá þeim
gögnum, sem fyrir liggja. Tölvan mun í
framtíðinni auðvelda búreikningahald,
sú starfsemi er líka þegar hafin. Það er
því margt sem bendir til þess að auka og
efla þarf leiðbeiningar í landbúnaði,
bæði - að því er varðar hefðbundinn
búskap og ekki síður þegar nýjar bú-
greinar eiga í hlut. Það hittist því illa á,
þegar þörfin fyrir leiðbeiningarer mikil,
og vaxandi að þá skuli ríkið draga
hlutfallslega úr fjárveitingum til starf-
semi ráðunauta, eins og nú er fyrirsjáan-
legt, bæði hjá Búnaðarfélagi íslands og
búnaðarsamböndum.
Þar við bætist að fjármagn það sem
sparast hefur samkvæmt jarðræktar-
lögum, svo kallað „Hagræðingafé" hefur
ekki skilað sér til lögákveðinna verk-
efna. Þetta kemur sér illa. Búnaðarþing
mun að sjálfsögðu fjalla um fjármál
félagsins og starfsemi, ásamt mörgum
öðrum málum sem þinginu hafa borist.
Ég geri ekki hér grein fyrir málum
Búnaðarþings frá í fyrra, það gerir
búnaðarmálastjóri á fundi síðar í dag.
Nýtt kjörtímabil er að hefjast á
Búnaðarþingi og þeir eru margir þing-
fulltrúar sem taka sér sæti í fyrsta sinn
og bið ég þá sérstaklega velkomna um
leið og ég bið alla þingfulltrúa velkomna
til þings. Ég óska þess, að gifta megi
fylgja störfum Búnaðarþings og að því
megi auðnast nú sem oft áður að benda
á leiðir til lausnarvandasömum málum.
Ég þakka ykkur öllum góðir gestir
fyrir komuna og þann áhuga sem þið
sýnið málefnum landbúnaðarins og Bún-
aðarfélagi íslands.
Sérstakar þakkir færi ég forseta ís-
lands frú Vigdísi Finnbogadóttur fyrir
að heiðra Búnaðarþing með komu sinni
hingað. Að endingu þakka ég með-
stjórnendum mínum, búnaðarmála-
stjóra, ráðunautum og öðru starfsfólki
Búnaðarfélags íslands gott samstarf og
vel unnin störf. 65. Búnaðarþingejsett.
kr. 464.231 millj.
Rúmlega 113 millj. króna fékkst fyrir
óunnar vörur og rúmlega 464 millj. fyrir
unnar vörur úr ull og skjnnum, þar af
voru unnar ullarvörur 363,3 millj. kr. og
fékkst fyrir þær sem næst 50 milljónum
króna hærri upphæð en fyrir útflutning á
kísiljárni og kísilgúr samanlagt. Bæði
ullar- og skinnaiðnaður veitir fjölda
manns vinnu og skapar verðmætar út-
flutningsvörur. Þeir eru margir sem
starfa við landbúnað og hafa framfæri
sitt frá honum auk bænda.
Afkoma bænda er misjöfn og það er
ekki nýtt. Lítið má út af bera hjá þeim
sem mikið skulda og verða að borga
verðbólgulánin, sem hækka ört á meðan
ekki er spyrnt við fótum gegn verðþensl-
unni. Þeim mun seinna sem ráðist er
gegn „vágesti" þessum - verðbólgunni -
þeim mun erfiðara verður fyrir alla að
mæta þeim kröppu kjörum, sem hún
veldur og felur í sér. Einkum verður það
erfitt fyrir þá sem minna mega sín.
Lausaskuldamál bænda eru í athugun,
eins og Búnaðarþing óskaði eftir í fyrra.
Stofnlánadeild landbúnaðarins hefur
starfað með líku sniði og áður, og bætt
við höfuðstól sinn, svo eigin fjármagn
fer heldur vaxandi, enda er þaðlandbún-
aðinum nauðsynlegt að eignast eigin
fjársjóð til útlána, sem og öðrum at-
vinnuvegum. Útlán til byggingar yfir
hefðbundnar búgreinar er nánast ein-
göngu sem svarar eðlilegu viðhaldi, en
aftur á móti hafa lán til byggingar yfir
refi og minka talsvert aukist. Skil við
Stofnlánadeildina í árslok 1982 voru
lakari en í mörg undanfarin ár, eða sem '
næst 7% lakari heildarinnheimta en
1981. Vart er merkjanlegur munur á
milli héraða, þó skera sig alltaf sum
héruð úr með ágæt skil. Lífeyrissjóður
bænda lánaði til sömu þátta og áður.
Reiknað er með 37 millj. króna á þessu
ári til bústofnslána, íbúðarhúsa og
óbundinna lána og er það 50% hækkun
frá fyrra ári. Lög um Bjargráðasjóð eru
í endurskoðun. Sú breyting hefur orðið
á nefndarskipun að félagsmálaráðuneyt-
ið óskaði eftir að taka þátt í nefndarstörf-
Bjargráðasjóður starfaði líkt og áður.
Búnaðardeildin veitti á sl. ári í tjónabæt-
ur 1.312.300 krónur og heyflutninga-
styrki 386.870 krónur. Deildina vantaði
tæpa milljón króna, til þess að tekjur
væru jafnar gjöldum. Almenna deild
Bjargráðasjóðs hafði heldur ekki tekjur
á móti gjöldum. Það horfir því ekki vel
með efnahag.Bjargráðasjóðs.
Þótt það sé ýmislegt sem á móti blási
í landbúnaði, þá er það nú svo, að það
er margt sem spáir góðu um framtíð
landbúnaðarins. Garðyrkjuskóli ríkis-
ins, bændaskólarnir og búvísindadeild á
Hvanneyri hafa þéttsetna bekki af ungu
fólki, sem stundar búnaðarnám og
nokkrir íslendingar eru erlendis að læra
búvísindi. Allt þetta unga fólk fær grund-
vallarþekkingu í höfuðgreinum landbún-
aðar, bæði bóklegt og verklegt. Ég bæði
trúi á og treysti þessu unga fólki og
skólastarfseminni til að glæða áhuga
almennings á landbúnaðinum og líka til
að finna þær búskaparleiðir sem bæði
henta landi og þjóð. Það er stutt síðan
að hér var haldin landbúnaðarráðstefna,
þar sem saman voru komnir flestallir
okkar búvísindamenn frá tilraunastöðv-
um í landbúnaði og flestir ráðunautar,
kennarar og skólastjórar ásamt nokkrum
nemendum búnaðarskólanna og fulltrú-
ar frá Stéttarsambandi bænda. Þessar
ráðstefnur eru haldnar árlega og hefur
svo lengi verið. Þar eru kynntar rann-
sóknir, leiðbeiningar og ýmis vandamál
landbúnaðarins. Menn ræða málin og
kynnast hvors annars starfi og skoðun.
Ég er ekki í neinum efa um það að þessi
tilhögun á fræðslu og kynningu gerir
mikið gagn. Menn hætta að pota hver
fyrir sig og hugleiða störfin sameigin-
lega. Það hefur sýnt sig hin síðari ár að
starf rannsóknastofnana er betur tengt
þjóðfélagsstarfseminni, en áður var,
einkum vandamálum og viðfangsefnum
atvinnuveganna. Vonir standa því til að
rannsókna- og þróunarstarfsemin hér á
landi geti með tímanum valdið þeirri
nýsköpu sem eykur hagvöxt atvinnuveg-
anna og þar með hagvöxt atvinnuveg-
anna og þar með hagvöxt þjóðarinnar.
Bændastéttinni er það vel ljóst, að
Viljum vid af-
nema þingrædið?
— eftir Halldór Kristjánsson
■ í áliti stjórnarskrárnefndar er fátt
um nýmæli. Þar er að vísu rætt um atriði
sem ekki eru í gömlu stjórnarskránni en
allt eru það gamlar hugmyndir og marg-
ræddar. Sú helsta raunverulega breyting
sem þar er rædd er að gera þingið eina
málstofu. Sú breyting hefur þó verið til
umræðu í nærri 40 ár.
Hins vegar er nú að rísa flokkur
flokksleysingja, svokallað Bandalag
jafnaðarmanna, og hefur það takmark
að afnema þingræðið. Það er meira mál
og hefur lítið verið rætt hér á landi.
Þingræðið hefur reynst okkur vel
íslendingar hafa nú búið við þingræði
síðan þeir fengu heimastjórnina 1904.
Einkenni þingræðis eru þau að þingið
myndar ríkisstjórnir og víkur þeim til
hliðar. Meirihluti þjóðþingsins ræður
ríkisstjórn. Með því móti á að vera
tryggt samræmi í löggjafarstarfi og
stjórnarstefnu.
Okkur hefur gefist þingræðið vej.
Auðvitað er ekki hægt að segja að allar
framfarir og umbætur séu þingræðinu að
þakka. Samt höfum við aldrei búið við
betra stjórnarfar. Þar með er þó ekki
sagt að það sé gallalaust. En þegar
stofna skal samtök til að afnema það er
skylt að leiða hugann að þessum málum.
Þjóðkjörinn stjórnarformaður
Bandalag jafnaðarmanna leggur til að
forsætisráðherra verði þjóðkjörinn og
síðan skipi hann ráðherra að vild sinni.
Ekki liggur neitt fyrir um það hvernig
Bandalagið ætlar að haga forsetaemb-
ættinu en með þessari breytingu er lokið
afskiptum forseta við stjórnarmyndanir.
Hinn þjóðkjörni forsætisráðherra yrði
raunverulegur þjóðhöfðingi. Eðlilegast
mun því mörgum sýnast að forsetinn
yrði stjórnarformaður. Sú hugmynd var
líka til umræðu fyrir 35 árum.
En hér skiptir ekki mestu máli hvað
embættið væri kallað, hvort við köllum
þjóðkjörinn stjórnarformann forseta
eða forsætisráðherra eða hvort við leggj-
um forsetaembættið og nafnið niður
samfara breytingunni.
Nauðsynleg tengsl eru slitin
Það er kannski ekki fyllilega Ijóst
hvort Bandalag jafnaðarmanna ætlar að
láta þingið halda fjárveitingavaldinu eða
ekki. Þó mun verða að gera ráð fyrir því.
Opinber gjöld eru lögð á með lögum.
Meðan svo er ákveður Alþingi skatta,
tolla og aðrar álögur Jiverju nafni sem
nefnast.
Hér er komið að hyrningarsteinum
þjóðskipulagsins. Þingræðið tryggir sam-
starf fjárveitingarvalds og framkvæmda-
valds. Þingið útvegar það fjármagn sem
ríkisstjórn þess þarf með.
Afnám þingræðisins slítur þetta sam-
band og býður heim togstreytu cða
beinni baráttu milli þings og stjórnar.
Hér er ekki einasta um að ræða að
þingið skammti stjórninni fjármagnið í
heild, heldur ákveða fjárlög skiptingu
milli flokka. Þessu má verja til mennta-
mála samkvæmt nánari sundurliðun,
þessu til heilsugæslu, löggæslu o.s.frv.
Sumir liðir kunna að verða ríflegri en
stjórnin kærir sig um, aðrir miklu lægri
en hún telur nægja.
Aðskilnaður með löggjafarvaldi og
framkvæmdavaldi á þennan hátt býður
heim ófriði og vandræðum. Þeim sem
hafa vit á þessum málum mun tæpast
þykja girnilegt að sitja í ríkisstjórn með
þessu skipulagi.
Samræmd stjórn er nauðsyn
Bandalag jafnaðarmanna vill ekki að
alþingismenn gegni stjórnsýslustörfum
utan löggjafarsviðsins. Víst væri ástæða
til að hamla gegn því að þingmenn taki
að sér umfangsmikil störf utan hjá
þingmennskunni. Það er svo skynsamleg
verkstjórn, að kalla má sjálfsagða.
Hins vegar er það nauðsýn að áhrifa-
stofnanir í þjóðfélaginu svo sem t.d.
Seðlabankinn og Framkvæmdastofnunin
hafi gott samstarf við ríkisstjórn og
þingmeirihluta og vinni í sömu stefnu.
Það er nefnilega stjórnleysi cf hver
höndin er upp á móti annarri. Og
stjórnleysi er flestu verra.
Trúarblindan er viðsjárverð
Menn eru gallagripir. Fram hjá því
komumst við ekki. Því er ástæðulaust að
láta sig dreyma um fullkomið og galla-
laust þjóðfélag. En siðareglur setjum
viö, reynum að lifa samkvæmt þeim og
krefjumst þess að aðrir geri það.
Þcgar litið er um öxl og athuguð 50 ára
stjórnmálasaga kemur í Ijós að óþörfustu
og viðsjárverðustu menn í stjórnmálum
cru þeir sem trúa því að allsherjarlausn
vcrði fundin með einhverju ákvcðnu
skipulagi. Þar gildir einu hvort menn
vilja kalla sig kommúnista, þjóðernis-
jafnaðarmenn eða Bandalag jafnaðar-
manna.
Víst þarf alltaf að halda vöku sinni og
ástunda heilbrigða gagnrýni cn til
blindra trúmanna höfum við ekkert að
sækja stjórnfræðilega. Það ætti fengin
reynsla að sannfæra okkur um.
Samstaða. en ekki sundrung
Sumum finnst að lýðræðið sé ekki
fullkomið nema hverskonar smáhópar
geti gert sig gildandi og látið til sín taka.
Þess ber þó að gæta að annað er meira
vert en að leysa þjóðfélagið upp í
smábrot. Við þurfum að fá stjórnhæfan
meirihluta.
Því ber fremur að velja þær leiðir sem
þrýsta mönnum saman en hinar sem
sundra. Það er nefnilega samstaða en
ekki sundrung sem nauðsynleg er til þess
að landi og þjóð verði stjórnað.
Reynsla þjóða af mörgum smáflokk-
um er ekki góð. Sums staðar hefur hún
orðið lýðræðinu og þingræðinu hættuleg.
Menn, sem ekki þola að vera minni-
hlutamenn í flokki, eru frjálsir ferða
sinna og eiga að vera það. Enginn
bannar þeim að reyna sjálfstæðan
búskap. Þar með er ekki sagt að slíkir
Húsavíkur-Jónar séu líklegir til að frelsa
heiminn.