Tíminn - 04.12.1983, Blaðsíða 14

14

SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1983
SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1983

15
„Sýndu hestunum gott viðmót og atlæti
og þá gera þeir allt fyrir þig í staðinn"
— segir Þorgeir Jóns-
son, hestakóngur í
Gufunesi, sem verður
áttræður næstkomandi
miðvikudag
■ Þann 7. desember nk. er Þorgeir Jónsson,
bóndi í Gufunesi áttræður. Segja má um
Þorgeir að hann hafi öðlast það hlutskipti sem
aðeins fáum veitist, en það er að verða
þjóðsagnapersóna í lifanda lífi. Þegar á unga
aldri varð hann meðal kunnustu íþróttamanna
landsins og vann til dæmis tvisvar Islands-
glímuna, en síðar gerðist hann afreksmaður í
nýjum skilningi með þeim ótrúlega árangri
sem hann náði í ræktun góðhesta, sem sumir
urðu meðal allra frægustu kappreiðahesta
landsins. Nöfnin Fluga, Gnýfari, Hörður og
Drottning voru á sinni tíð á allra vörum og enn
þann dag í dag er hestakyn hans orðlagt fyrir
hæfileika, en Þorgeir hefur nú hestarækt að
aðalstarfi og hefur náð einstæðum árangri.
Við ákváðum að fara þess á leit við Þorgeir að
mega ræða við hann um sitthvað sem á daga
hans hef ur drifið og fundum hann að máli uppi
í Gufunesi sl. miðvikudag, en þar var þá hjá
honum staddur, sonarsonur hans, sem verið
hefur honum til aðstoðar við umhirðu hest-
anna af og til.
Þótt stutt blaðaviðtal geri viðburðaríkri ævi
manns sem Þorgeirs Jónssonar í Gufunesi
ekki nein fullnægjandi skil, þá byrjuðum við
þó viðtali eins og ævisögu og spurðum hann
um bernsku og uppruna.
„Ég er fæddur í Varmadal á Kjalarnesi
þann 7. desember 1903,“ segir Þorgeir.
„Foreldrar mínir voru þau Jón Þorláks-
son og Salvör Þorkelsdóttir frá Álfsnesi.
Það er ein skýrasta og um leið sárasta
minning mín frá bernskuárunum þegar
ég missti föður minn, en ég var þá á 13.
árinu. Faðir minn hafði keypt skútu til
niðurrifs ásamt nokkrum Kjalnesingum
og það var þegar þeir voru að rífa
skútuna að hann forkelaðist svo hastar-
lega að það dró hann til bana. Hann var
látinn liggja hjá bróður sínum íKnúts-
skoti, sem er hér skammt fyrir neðan og
þangað var ég látinn fylgja móður minni
til hans. Ég man að mér þóttu Gufu-
nesmelarnir ansi langir þá. Ég fór svo á
hestunum heim, en vel man ég eftir því
er ég sá Jónas Bjarnason oddvita Kjal-
arneshrepps og móður mína koma upp-
eftir. Þá sáum við Nonni bróðir það strax
á henni að pabbi var dáinn og við
stukkum niður í kjallara og fórum að
gráta. Já, þetta var sárt, en móðir mín
var afskaplega vel gerð kona. Við vorum
fjórir bræðurnir og henni tókst að stjórna
heimilinu af sérstökum myndarbrag,
hafði allt á litla fingri sínum og sá um að
halda öllu í skorðum. Það var sérstakt
afrek.
Já, við vörum fjörugir og kraftmiklir
bræðurnir og fórum snemma að stunda
íþróttir. Ég gekk í ungmennafélagið
„Aftureldingu“ og byrjaði snemma að
taka þátt í kappleikjum, fyrst á Kolla-
fjarðareyrum, þar sem við kepptum við
ungmennafélagið „Dreng.“ Nei, það var
engin sérstök íþróttagrein annari fremur
sem við lögðum stund á bræðurnir,
maður tók þátt í öllu. En á þessum árum
var það þó einn maður öðrum fremur
sem hafði áhrif á mig, en hann var
Þorgils Guðmundsson frá Valdastöðum,
mikið prúðmenni og íþróttamaður. Ég
verð þó að segja að erfiðast átti ég með
1 að keppa í hlaupi, því ég var aðeins einn
kominn um þetta leyti og ég man að
þegar ég heyrði að Jóhannes Jósefsson
hefði tekið upp hest, þótti mér hart að
ég skyldi ekki hafa gert það líka. En svo
bauðst tækifæri all nokkru seinna. Það
var hestur hjá mér sem hét Nökkvi frá
Hólmi, ákaflega stilltur og þægur. Hest-
inn átti að selja Hólabúinu og þeir voru
þarna komnir stjórn Búnaðarfélagsins
og Gunnar Bjarnason. Ætlaði Gunnar
að fara að stíga á bak hestinum, sem var
stór og stæðilegur, þegar ég hljóp undir
hann og tók hann upp. Þetta er staðfest
í ættbókinni hans Gunnars.
Nei, ég var ekkert farinn að eiga við
hestamennsku um þetta leyti, það kom
síðar, þegar ég fór að búa með bræðrum
mínum í Varmadal . Það var nokkru
eftir að ég kom af skólanum í Ollerup,
ætli ég hafi þá ekki verið um 25 ára
aldur. Þeir voru þá allir í hestum og
útreiðum og ég var auðvitað fljótur að fá
áhugann líka. Ég hafði þá um skeið
verið til heimilis að Sunnuhvoli í Reykja-
vík hjá Pétri Hjaltested.
Fluga
„Þegar ég hóf búskapinn með þeim
bræðrum mínum kunni ég auðvitað
ekkert með hesta að fara. Þá var í
Varmadal hryssa, sem hét Fluga, ættuð
frá Skúfslæk í Flóa. Ágúst bróðir minn
hafði keypt hana þaðan.
Ég minnist þess að í fyrsta sinn þegar
ég var á henni á kappreiðum, - það voru
aðrar kappreiðarnar sem ég tók þátt í, -
þá var svo mikið loft í henni að hún hljóp
upp á stökk áður en ég vissi af og var það
af tómri vankunnáttu hjá mér, því ég
hefði átt að halda við hana. Hún var svo
fim af stað. Þú sérð teikningu af henni
hún hljóp á 24.2 sekúndum. Hún var í
kappreiðum til 22ja ára aldurs og var í
folaldseignum til 28 ára aldurs. Loks sló
sonur hennar Randver metið hennar,
þegar hann hljóp þetta á 23.7 sekúndum
og kom það í hlut Glettu að hnekkja því
á 22.6 sekúndum. Það met stóð í 28 ár,
eða þar til Óðinn sló það, sem ég segi frá
síðar.
Gufuneskappreiðarnar
Fyrstu kappreiðarnar sem ég tók þátt
í voru auðvitað kappreiðar Fáks, en eftir
að ég kom í Gufunes, 1938, þá þótti mér
engin framtíð í því lengur. Því sprengdi
ég þetta allt saman og stofnaði sjálfur til
kappreiða héma á Gufunestanganum.
Það var árið 1947.
Þarna hafði ég lengri hlaup en áður
hafði tíðkast, 400 og 800 metra hlaup og
þessar kappreiðar voru við lýði í fjögur
eða fimm ár, eða allt þar til er ég lánaði
völlinn til „Harðar," hestamannafélags-
ins á Kjalarnesi. Þessi löngu hlaup hjá
mér mæltust nú misjafnlega fyrir í
byrjun og margir sögðu að þetta væri
ekkert vit, en þessar vegalengdir hafa
nú samt haldist, jafnvel verið keppt í
1200 metrum og þaðan af lengri
hlaupum. Ég hét iíka talsvert myndar-
legri verðlaunum á mínum kappreiðum
en áður hafði þekkst, fyrstu verðlaun í
skeiði voru 5000 krónur, þar sem mest
hafði þekkst 500 krónur hjá Fák. Þetta
voru miklir peningar þá.“.
Drottning og Gjósta
„Já, ég hef átt marga góða hesta. Ætli
ég nefni ekki fyrst Drottningu og Gjóstu,
sem ég keypti báðár af kunningja mínum
fyrir austan, Halldóri í Skaftholti. Þetta
„Er menn ríða í ergi og gríð
og etja hcstum snjöllum.
Þá mun „Drottning" Þorgeirs fríð,
þjóta fram úr öllum."
Afkvæmi hennar voru mörg góð, t.d.
hann Logi, hans Nonna bróður, bæði
rokfljótur og mikill skeiðhestur.
En fyrst ég er á annað borð farinn að
fara með kveðskap, læt ég fljóta með
erindi sem hann Einar E. Sæmundsen
orti um mig:
„Geir úr Varmadal
vaskan telja skal
Viðeyjar fyrrum jarl.
Við hesta hugdjarfur,
hraustur snarráður,
það er nú kræfur karl.
Ekki aðlaður, ekki titlaður
þótt afrekin megi sjá.
Fóstraði Drottningu,
fullri lotningu
Fjandi eru launin smá.
Hann var eitt sinn glímukóngur,
kunni á brögðum skil,
og kappana alla hann lagði
um æFdangt árabil.
En á þessu varð þó endir.
Annar að lokum kom nýr.
Eftir það bara hann glímir
við hesta og mjólkurkýr."
Eins og þarna kemur fram þá var ég í
Viðey um þetta Ieyti. Það var sumarið
1937, en«g heyjaði þá í eynni. Það var
mikið rigningasumar og kom aðeins einn
góður dagur með þerri. Þá kom mér til
bjargar Kristján Gestsson með hóp af
KR-ingum og við náðum saman miklu
og sjötíu á hæð. Mér er minnisstætt að
oftast varð ég síðastur í 1500 metra
hlaupinu. Þó var ég oft drjúgur í
fimmtarþraut og einu sinni er þeir
skoruðu á mig að mæta á móti í
Reykjavík, þeir Garðar Gíslason og
Helgi Eiríksson, hástökkvari, tókst mér
að stökkva 1.70, en metið, sem Helgi
átti, var þá 1.75.
Á þessum árum kom hingað norskur
þjálfari sem starfaði ákaflega mikið með
okkur og hann veitti mér strax athygli,
en ég kastaði þá á æfingum 42 metra í ■
kringlunni. Ætlunin var að ég tæki þátt
í móti á 17. júní og fengi þetta staðfest
met, en þá mátti ég gjöra svo vel að fara
heim í heyskapinn."
Það leynir sér ekki að Þorgeir hefur
ekkert ofsagt af íþróttaafrekum sínum á
þessum árum, því hér má sjá bikar sem
hann hefur unnið til eignar fyrir fimm-
tarþraut í ÍSÍ-mótinu 1924 og fagran
bikar sem hann hefur unnið til eignar á
íþróttamótum á frídegi verslunarmanna
1925-1927.
Á lýðskóla í Ollerup
„Líklega hefur það verið árið 1926
sem ég fór til Norðurlanda með glímu-
flokki undir stjórn Jóns Þorsteinssonar
og sýndum við glímu bæði í Noregi og
Danmörku. Sigurður Greipsson var með
í þessum flokki og vorum við yfirleitt
„bændur“ í glímunni. Þegar við sýndum
á Fjóni þótti Nils Buch, sem þar var
skólastjóri lýðskólans í Ollerup, svo
gaman að sjá okkur Sigurð glíma, að
hann bauð mér á skólann og þar var ég
svo í eitt ár. Þarna lærði ég margt og ekki
síst tók ég framförum í leikfimi, því þar
stóðu Danirnir okkur svo miklu framar.
Eftir að heim kom stundaði ég svo
íþróttakennslu um hríð á vegum ÍSÍ og
fór þá víða um land.
Já, ég var ákaflega stælturogvelámig
■ Hestamir era líf og yndi Þorgeirs og hér er hann kominn út í hesthúsið sitt stóra að heilsa vinum sínum. Góðhestaræktin
hefur skilað afbragðs árangrí nú hin síðustu árin. (Tímamynd)
hér inni eftir Birnu Nordal. Þetta var
eitthvert það fallegasta hross sem ég hef
séð, rauðslgótt.
Fluga var mikill skeiðhestur og 18
vetra jafnaði hún metið í skeiði, þegar
voru einstök hross og Drottning þó
hreint,einstaklega falleg. Um hana hefur
verið gerð vísa sem ég held að ég fari
með fyrir þig:
heyi, en lélegt var það þó og hrakið.
Árið eftir flutti ég svo í Guéunes.
Drottning var eiginlega mitt fyrsta
góðhross eða þær systur, hún og Gjósta.
Gjósta setti snemma met sem Drottning
sló svo skömmu síðar. Drottning var
einstök, svo afskaplega falleg og fríð,
ekki síst þá tvo mánuði af árinu sem hún
var spengilegust. Hún hljóp líka svo
einstaklega fallega og það gerði Hörður
líka, næsti stórhlaupahesturinn sem ég
eignaðist.
Hörður og Blakkur
Hörður var geysimikill hlaupahestur
og hljóp fallega, en hann var bilaður
þegar ég fékk hann, hafði fengið helti.
En ég fór afskaplega varlega með hann
og hann náði sér ákaflega vel hjá mér.
Já, hann gerði það gott á kappreiðum og
eftir honum er hestamannafélagið
„Hörðuri' nefnt.“
Ég eignaðist líka afskaplegan hlaupa-
hest, sem ég fékk frá prestinum sem þá
var í Hruna. Þessi hestur hét Blakkur og
hljóp reyndar ekki af neinni list, en
afskaplega mikill hlaupahestur var hann
og krafthestur. Þessi hestur festist einu
sinni í vír og var alveg ógurlega hræddur
upp frá því, svo ég held að hann hafi
aldrei notið alls sem í honum bjó fyrir
vikið.
1 En ég held að varla sé hægt að hugsa
sér að nokkur hestur hafi hlaupið eins og
Drottning gerði, þegar hún var upp á sitt
besta, 5-6 vetra.“
Gnýfari
„Já, svo var það Gnýfari, sem var
meðal minna allra bestu stórhlaupahesta
og það var hann sem sigraði á fyrsta
Landsmóti hestamanna, sem haldið var
á Þingvöllum arið 1950. Þá tók ég fyrstu
verðlaun á þá Gnýfara og Nasa báða.
Það var ekki svo slakt!
Gnýfari sigraði svo aftur á landsmót-
inu á Þveráreyrum árið 1954. Ég komst
ekki sjálfur þangað, því miður. Gnýfari
fór að vísu heldur illa af stað, en fyrstur
varð hann samt.
Jú, rétt er það. Ég er elsti maður sem
tekið hefur 1. verðlaun í kappreiðum á
Landsmóti hestamanna, en það var árið
1970 á Þingvöllum. Þá var ég orðinn 67
ára gamall.
Óðinn , Kolbakur
„Já, góðhestaræktunin hefur komið
afskaplega vel út hjá mér. Það eru nú ein
15 ár frá því er ég byrjaði á þessu af lífi
og sál, ef svo má segja. Ég er nú búinn
að ná í allt mitt kyn, það sem ég hef selt
út á land. Það er fyrst og fremst góðhest-
urinn sem ég hef reynt að ná fram, tölt,
og skeið. Þetta verða að vera hross sem
eru fyrir almenning, því það þýðir ekkert1
að vera með hrekkjótt og því um líkt. 1
En góðhross er alltaf hægt að selja. Það
eru 40 til 50 hross sem ég er með núna,
en er þó alltaf að selja úr þessu, því
enginn lifir á ellilaununum. Já, þessir
eiginleikar voru þegar fyrir í Gufunes-
kyninu, því faðir minn var mikill hesta-
maður og átti góða hesta. Þessir bestu
eiginleikar eru allir að koma fram í
kyninu núna.
Það er víst óhætt að hreykja sér af því
að ég hef selt nokkra hesta til Norður-
landanna. Þessir hestar hafa verið af
svonefndu Óðinskyni, en um Óðin hef
ég áður getið. Hann er faðir Kolbaks,
sem er notaður sem stóðhestur og hefur
hlotið fyrstu verðlaun sem slíkur. Það
var á Hellu 1972, en þá var hann fjögurra
vetra. Báðir voru þeir Óðinn og Kolbak-
ur geysimiklir skeiðhestar og þeir voru
eitt sinn látnir hlaupa saman á Vind-
heimamelum. Það var árið 1974. Að
vísu kom Óðinn langfyrstur í mark, þótt
Kolbakur gripi vel niður, en hann hljóp
hins vegar upp í þessu hlaupi.
■ Hestakóngur og tvívegis glímukóngur íslands, Þorgeir Jónsson í Gufunesi. Hann heldur hér við einn mesta góðhest landsins, skeiðhestinn Þór. Hann gaf fyrir
hestinn tíu tryppi, sem þótti með fádæmum. (Tímamynd Árai Sæberg.)
Sjá næslu síðu
$