Tíminn - 11.03.1984, Blaðsíða 22

22
SUNNUDAGUR 11. MARS 19M
■ „Mér finnst
ég vera tvær
manneskjur. Sú
glaða og sú
hrygga. Sú glaða
lyftir mér í hæðir
þar sem ég sé
lífið í öllum sínum
fjölbreytileik og
finn hamingjutil-
finningu streyma
um mig.
Sú hrygga. Hún
dregur mig niður
í dýpsta hyldýpi.
Hún einangrar
mig í myrkri þar
sem hvorki von
né nokkur ánægja
nær inn. Mér
finnst ég vera að
yfirbugast. Dauð-
inn er þá eftir-
sóknarverðastur
af öllu. Hann virð-
ist eina leiðin til
þess að sleppa
frá hugsunum
sínum...
Stundum líður mér illa
en hættuleg er ég ekki
Björg Aaseby er ákaflega lagleg kona.
Hún er nú 37 ára gömul. Fyrir fimmtán
til tuttugu árum mátti segja að mynd af
henni hefði birst á forsíðum allra hinna
þekktustu tískublaða. Þá var hún fræg
fyrirsæta en nú er hún 100% öryrki.
Sjúkdómsgreiningin er geðklofi.
- Var það fyrirsætustarfið sem gerði
mig geðsjúka? Ég veit ekki svarið. Ef til
vill er það einhver reynsla úr æsku minni
sem úrslitum réði. Ég man ekki hvenær
veikin byrjaði...
Hún er há kona, 180 sentimetrar.
Hárið er svart og stuttklippt og hún
greiðir það aftur.
Munnurinn ber vott um viðkvæmni og
hreyfingar hans koma upp um tilfinning-
ar hennar, þegar hún talar.
En það eru þó augun, sem eru sér-
stökust við þetta andlit. Þau eru dökk-
græn og lýsa skaphita. Augun eru spegill
sálarinnar og þau sýna að Björg hefur
lifað margt um st'na daga. Ekki allt
skemmtilegt. Sjáöldrin eru víð, vegna
lyfjanna sem hún verður að hafa, til þess.
að halda sjúkdómi sínum í skefjum.
Nefið er fallegt. Það hlýtur það líka að
vera, því þegar hún var fræg fyrirsæta
velti hún því fyrir sér hvort það væri ögn
of stórt. Lét hún því leggja sig inn á
sjúkrahús, þar sem hún gekkst undir
fegrunaraðgerð.
Björg er viðkvæm kona og hún lifir á
landamærum tveggja ólíkra heima. En
hún má líka kallast postuli vonarinnar í
augum þeirra sem eiga við sama vandann
að stríða. Hún hefur sannað að geðsjúkl-
ingur sem á við mikla erfiðleika að
stríða, getur vænst þess að sjá Ijósið.
Rænd allri
sjálfsvirðingu
Björgu hefur lærst að sætta sig ekki
lengur við þunglyndisköstin og óttann.
Töflurnar halda henni réttu megin við
strikið. En það lætur hún sér ekki nægja.
Hún hefur byrjað á námi sem mun
krefjast allrar hennar athygli næstu árin.
Hún ætlar að verða sálfræðingur.
„Ef til vill hljómar það skrýtilega að
manneskja sem á við geðveiki að stríða
skuli ætla að hjálpa öðrum. En það er
einmitt það sem ég trúi á að sé hægt. Ég
bý yfir reynslu, sem enginn sálfræðingur
annar hefur svo ég viti. Ég þekki hvernig
það er að vera lokaður inni á hæli. Að
sitja í einangrun, þar sem einu húsgögnin
eru stóll og borð. Það er sú tilfinning að
vera undirmálsmanneskja. Að vera svift
allri sjálfsvirðingu.
En það er af fleiri ástæðum sem ég vil
afla mér staðgóðrar menntunar. Ég er
nefnilega orðin ástfangin af geðlækn-
inum mínum. Hann hefur verið einstak-
lega iðinn að hvetja mig áfram. Skyndi-
lega fékk ég þrek til þess að fara að gera
íbúðina mína hreina. Ég hef sökkt mér
niður í námið. Nú sæki ég reglulega
tímana í háskólanum. Það er allt honum
að þakka. Hann hefur veitt mér trúna á
sjálfa mig og ég vil sýna honum hvað ég
get.
Björg var aðeins fimmtán ára, þegar
einn nágranni hennar tók mynd af henni
og sendi hana til myndamiðlunar í Osló,
sem hét „Sohlbergfoto." Það varð upp-
hafið á ferli hennar sem fyrirsæta.
„Ég hlaut margbrotið uppeldi. Ég
hafði áhuga á að verða teiknari. Sextán
ára gömul sótti ég um á listaháskólanum,
en mér var hafnað vegna þess hve ung
ég var. Þess í stað fór ég að læra saum,
ásamt því sem ég stundaði fyrirsætustarf-
ið.
Ógift móðir
En nú hafði hún líka eignast unnusta.
Hann hét Tore og hún var mjög ástfangin
af honum. Þau höfðu þekkst frá fimmtán
ára aldri. Hún var rétt sautján ára, þegar
hún varð ólétt. Dóttir var það og hún var
skírð Monica og þótt foreldrarnir væru
ungir þá voru þau hamingjusöm að hafa
eignast barnið. Monica var því velkomin
í heiminn.
En Tore var lítt þroskaður enn og að
lokinni herþjónustu fór hann á sjóinn.
Ég var ein eftir með barnið.
Það þótti ekki gott árið 1965 í Noregi
að vera ógift móðir. Á fæðingardeildinni
gerði yfirhjúkrunarkonan allt sem hún
gat í því skyni að láta mig gefa barnið
frá mér. Á rúminu mínu stóð að ég væri
ógift móðir og ein af systrunum neitaði
að koma nálægt mér. Hún gat ekki átt
neitt við svo synduga manneskju saman
að sælda.
Nokkrum mánuðum eftir fæðinguna
fór ég burt með barnið og fékk inni á
mæðraheimili. Það var upphafið aðólán-
inu...
Monica var eins árs, þegar ég hitti
nýjan mann. Hann hét Janners. Eg bjó
nú heima hjá foreldrum mínum. Við
giftum okkur og eftir að við höfðum búið
í eitt ár í Kaupmannahöfn, þar sem hann
var teiknikennari, fluttum við til Gauta-
borgar.
í Gautaborg hófst ferill Bjargar sem
fyrirsæta fyrir alvöru. Þessi tággranna
stúlka vakti mikla hrifningu í París. Hún
þénaði tvö þúsund norskar krónur á dag
og lifði í bílífi. Hún var á sífetldum
ferðalögum á milli stærstu borga í
Evrópu. Hún vann eina keppnina á
fætur annarri. Janners þótti það prýði-
legt hve konu hans gekk vel. Hann sætti
sig því vel við að annast uppeldi dóttur-
innar, meðan hún var úti að vinna.
Eftir tvö ár slitnaði upp úr hjónaband-
inu. Þau skildu 1971. Bjó hvort að sínu
eftir það.
„Þetta misheppnaða hjónaband hafði
mikil áhrif á mig. Ég varð þó ástfangin
aftur og í þetta sinn af ítölskum Ijós-
myndara. En þegar hann sveik mig og
kom ekki til Osló, eins og um var talað,
fannst mér lífið ekki þess vert að lifa því.
Nú vildi ég bara deyja.
Á mörkum líffs og dauða
Björg varð sér úti um töflur og tók
risaskammt eitt kvöldið. Hún lá í rúminu
heima hjá foreldrum sínum og beið eftir
„frelsuninni". En Monica litla kom að
henni og gerði foreldrum Bjargar aðvart.
Líf hennar hékk á bláþræði. Það var
dælt upp úr henni en á síðustu stundu og
mátti litlu muna að hún dæi.
Nú var hún nauðug sett á geðveikra-
hæli.
Allt gekk eins og venjan var það
skiptið. Hver sem reyndi að fremja
sjálfsmorð var lagður inn, hvort sem
viðkomandi vildi það eða ekki. En
Björgu var haldið inni í fjóra mánuði.
Það var henni ógleymanleg reynsla því
hún hafði á tilfinningunni að hún væri
alls einskis virði.
Foreldrar hennar sáu um Monicu.
Björg segist hafa dugað lítt sem móðir á