Tíminn - 01.04.1984, Síða 9

STJNNUDAGUR 1. APRÍL 1984
Að leiðarlokum á Trniannm
■ Nú um mánaðamótin eru liðin
nákvæmlega þrjú ár síðan ég hóf störf
á Tímanum að nýju. Aður hafði ég
starfað á blaðinu um tíu ára skeið fram
til ársloka 1973 að ég sagði starfi mínu
lausu og hvarf til blaðamennsku hjá
öðrum fjölmiðlum. Það var á tímum
mikilla átaka innan Framsóknarflokks-
ins, sem óþarfi er að rekja hér. Þá átti
ég satt að segja ekki von á því að koma
nokkru sinni aftur til starfa á Tím-
anum.
En margt breytist í tímans rás og
seint á árinu 1980 var farið að ræða það
við mig af alvöru að koma aftur á
Tímann. Þar voru þá komnir nýir
menn til forystu. Halldór Ásgrímsson
var orðinn formaður blaðstjórnarinnar
og það var hann, sem leitaði til mín um
að taka við ritstjórastarfi á blaðinu.
Mér var tjáð að með áframhaldandi
sömu þróun og verið hefði í sölu
blaðsins næstu árin þar á undan, blasti
við hrun þess. Það vildu ráðamenn í
blaðstjórninni reyna að koma í veg
fyrir.
Áskrifendatapið
1976-1981
Rekstur Tímans hefur verið mjög
erfiður fjárhagslega allt frá því
snemma á síðasta áratug. Þegar
Kristján Benediktsson, borgarfulltrúi,
lét af störfum sem framkvæmdastjóri
Tímans árið 1972 var fjárhagsleg staða
blaðsins mjög góð og blaðið að heita
skuldlaust. Þá hófst svonefndur
,,KraftaverkaTími“(KT). Því tímabili
lauk nokkrum árum síðar í gífurlegri
skuldasúpu og fjárhagsvandræðum og
framkvæmdastjóraskiptum. Jóhann
Jónsson sem þá tók við framkvæmda-
stjórninni, varð að bregðast við vand-
anum með niðurskurði á öllum
sviðum. Þegar rætt var við mig í byrjun
árs 1981 um ritstjórastarf á Tímanum
var mér tjáð, að með þessari niður-
skurðarstefnu hefði tekist að koma í
veg fyrir greiðsluþrot, en hins vegar
hefði samdrátturinn komið fram í
lélegra blaði, sem svo aftur leiddi til
síminnkandi sölu ívaxandi samkeppni.
Blaðið var þannig á þessum árum
komið í vítahring niðurskurðar og
minnkandi sölu. Á fyrri hluta ársins
1981 vildu ráðamenn blaðsins gera
tilraun til að rjúfa þennan vítahring.
Eg sé ekki ástæðu til þess nú að
nefna tölur um seld eintök af Tímanum
vorið 1981, þótt vissulega hafi verið
gefið nokkurt tilefni til þess. Hitt er
rétt að fram komi, að samkvæmt þeim
tölum, sem fram voru lagðar af þáver-
andi framkvæmdastjóra blaðsins
sumarið 1981, hafði Tíminn tapað hátt
í 4.000 áskrifendum á árunum 1976 til
vorsins 1981 - þ.e. fram að gerbreyt-
ingunni, sem þá var gerð á efni og útliti
blaðsins.
Blaðstjórnarmenn gerðu sér al-
mennt grein fyrir því, að stöðva yrði
þessa þróun þá strax um vorið ef takast
ætti að halda blaðinu úti næstu árin og
leituðu til mín um aðstoð í því efni.
Efasemdir
Því skal ekki neitað, að ég var í
nokkrum vafa um, hvort ég ætti að
taka þetta starf að mér. Ýmsir vinir
mínir, sem þekktu vel til mála í
Framsóknarflokknum, löttu mig til
þess á þeirri forsendu, að þar væri ég
að fara inn í úlfagreni, þar sem engum
væri að treysta ef við þeim væri snúið
baki eitt andartak. Mín niðurstaða var
þó að lokum sú, að þeim manni, sem
þarna hefði forystu - Halldóri Ás-
grímssyni - væri fyllilega treystandi.
Við ráðningu mína til Tímans vorið
1981 var ritstjórnin skipulögð upp á
nýtt. Ég hafði lagt á það áherslu að
þurfa ekki að bera ábyrgð á flokks-
pólitísku hlutverki blaðsins, enda þá
ekki flokksbundinn í Framsóknar-
flqkknum og hefði engan hug á að taka
persónulega þátt í pólitísku starfi.
Blaðstjórnin hafði áður samþykkt að
ritstjórar skyldu í framtíðinni vera
tveir (þeir voru þrír áður), og varð fullt
samkomulag um þá verkaskiptingu, að
ég tæki að mér svonefnda dagiega
ritstjórn blaðsins - stjórn frétta og
almenns efnis og daglcga verkstjórn á
ritstjórninni, en meðritstjöri minn
skyldi annast stjórnniáiaskrif, tcngsl
blaðsins við Framsóknarflokkinn og
önnur þau verkcfni, sem tengdust
hlutverki blaðsins sem flokksmálgagni.
í samræmi við þetta var samþykkt í
blaðstjórninni skipurit fyrir ritstjórn-
ina, þar sem þessi skýra skipting á milli
almennrar ritstjórnar og stjórraálarit-
stjórnar var staðfest.
Þrátt fyrir þessa skýru verkaskipt-
ingu kom fljótlega að því, að ýmsir
aðilar í Framsóknarflokknuffi, sem
gagnrýndu blaðið fyrir að vera ekki
nægilega „litað" flokkspólitískt,
beindu spjótum sínum að hinni al-
mennu ritstjórn blaðsins. Tókst jafnvel
á sama miðstjórnarfundinum í flokkn-
um að gagnrýna harðlega stjórnmála-
efnið í blaðinu, eða skort á því. og
hæla jafnframt þeim, sem þessum
málum skyldi stjórna samkvæmt skipu-
ritinu, sem besta stjórnmálaskribent
landsins, gott ef ekki umheimsins líka.
Virtist ýmsum þessi pólitíski geðklofi
eðlilegur.
Breytingin 1981
Eftir vandlegan undirbúning var
framkvæmd gjörbreyting á efni og
Sú áskrifendagetraun tókst vel, en
henni var hins vegar ekki fylgt eftir
sem skyldi - m.a. vegna þess, að við
lok hennar var að hefjast undirbúning-
ur að stofnun Nútímans h.f. og þá
miðað við að nýja félagið tæki við
rekstrí blaðsins þegar á síðastliðnu ári
og því tiihneigíng rík tll þess að láta
allar meiriháttar söluherferðir og
breytingar bíða þess.
En þrátt fyrir þetta var ávailt um að
ræða aukningu kaupenda Tímans í
stað hrunsins. sem áður var. Þetta á
við unt allt timabilið frá vorinu 1981
fram til síðustu áramóta. Kaupendur
blaðsins voru því allnokkru fleiri á
síðasta ári en þeir voru þegar ég tók
við störfum á biaðinu vorið 1981.
„Við viljum fá þig
í þann slag“
Þeir, sem þekkja til reksturs
Tímans, hafa oft bent á nauðsyn þess
að losa blaðið við verulegan hluta þess
skuldabagga, sem hvílt hefur á blaðinu
undanfarin ár og gert rekstur þess svo
erfiðan. Á síðastliðnu vori var loks
ákveðið í flokknum að gera eitthvað
raunhæft í því efni. Niðurstaðan varð
sú að efna til hlutafélags, sem tæki við
rekstri blaðsins á- sléttu - þ.e. tæki
aðeins við þeim skuldum, sem eignir
Forsendur
síðdegisútgáfu
Um þaðefni segir m.a. í greinargerð
minni:
„Umræðan um síðdegisblað er til
komin vegna þeirrar staðreyndar, að
lausasalan er svo til eingöngu á þeim
markaði. Vonin um verulega aukna
sölu á skörnmum tíma er því bundin
við þann markað. En á móti kemur að
það er mun dýrara fyrir blaðið að fara
út í síðdegisútgáfu en að halda áfram
að gefa út morgunblað...
Augíjóst er að nokkrar meginfor-
sendur verða að vera fyrir hendi til
þess að von sé til að síðdegisútgáfa
takist sæmilcga. Þessar eru mikilvæg-
astar:
1. Aukið fjármagn í sjálfan rekstur
blaðsins m.a. vegna stækkunar þess
og fjölgunar starfsmanna af þeim
sökum.
2. Algjör uppstokkun dreifingarkerf-
isins og stjórn þeirra mála.
3. Endurskipulagning auglýsinga-
mála.
Fjármálastjórnina er annarra um að
fjalla. Þessar forsendur eru
grundvallarat.riði."
U m stærð blaðsins og efni sagði m.a.
í greinargerðinni: „Ekki þýðir að
bjóða upp á minna en 28 síðna blað
■ Ritstjórn Tímans fékk heillaóskir úr ýmsum áttum eftir breytinguna á blaðinu í
útliti Tímans vorið 1981. Þærbreyting-
ar voru gerðar innan þess þrönga
fjárhagsramma, sem blaðinu var
settur. Það varð því að velja og hafna,
þar sem umtalsverð stækkun blaðsins
kom ekki til greina af fjárhagsástæð-
um.
Við á almennu ritstjórninni lögðum
megináherslu á tvennt við breyting-
una. Annars vegar að efla stórlega
innlenda fréttaþjónustu blaðsins og
freista þess að gera Tímann að einu
besta innlenda fréttablaði landsins.
Hins vegar að búa til góða helgarút-
gáfu.
Það var almennt álit manna eftir
breytinguna vorið 1981 að þetta hvoru-
tveggja hefði tekist bærilega. Árangur-
inn birtist strax í því að áskrifenda-
hrunið stöðvaðist og þess í stað tók
kaupendum blaðsins smám saman að
fjölga. Sú fjölgun varð þó hægfara
m.a. vegna þess að söluþátturinn var
að mestu vanræktur. Stóru blöðin á
blaðamarkaðinum hér -Morgunblaðið
og DV - eyða miklum fjármunum í
auglýsingar m.a. í útvarpi og sjón-
varpi. Það ætti því að liggja í augum
uppi að lítið blað eins og Tíminn hefur
mikla þörf fyrir stöðugt og markvisst
auglýsinga- og sölustarf.
Það þarf sem sagt að selja blaðið
m.a. með auglýsinga- og útbreiðslu-
herferðum. Ekki ætla ég hér að ræða
um alla þá óteljandi fundi, sem haldnir
hafa verið um þetta efni síðustu þrjú
árin, en árangurinn hefur því miður
orðið lítill, ef undan er skilin
áskrifendagetraunin sem loksins var
lagt út í á síðastliðnum vetri - um það
bil einu og hálfu ári eftir að megin-
breytingin var gerð á blaðinu sjálfu.
blaðsins nægðu fyrir, en flokkurinn
tæki að sér aðrar skuldir.
Við sem starfað höfum á Tímanum
síðustu árin hvöttum mjög til þess að
af þessu yrði og rákum á eftir því,
þegar hægt þótti ganga.
Jafnframt því sem unnið var að
undirbúningi stofnun félagsins og
hlutafjársöfnun vann undirbúnings-
nefnd flokksins að' hugmyndum um
breyttan rekstur blaðsins, enda þar að
verulegu leyti um að ræða sömu menn
og síðar skipuðu stjórn Nútímans. Um
mánaðamótin ágúst/september síðast-
liðinn vár ég boðaður á fund undirbún-
ingsnefndarinnar og mér tjáð þar, að
mikill áhugi væri í nefndinni á að gera
Tímann að síðdegisblaði og þá jafnvel
undir nafninu „NT" fyrir „Nútíminn".
„Við viljum fá þig í þann slag“ sagði sá
nefndarmanna sem orð hafði fyrir
þeim, mynduglega og óskaði nefndin
því næst eftir því að ég setti á blað
greinargerð um hvernig breyta þyrfti
blaðinu ef af breyttum útgáfutíma yrði.
Ég varð við þessari ósk og skilaði
nefndinni greinargerðinni í september-
mánuði. Mér þykir rétt að vitna lítil-
lega til hennar.
maí 1981.
daglega og 52 síðna helgarblað...
Hér yrði um að ræða stækkun Tím-
ans um minnst 48 blaðsíður á viku frá
þeirri útgáfu, sem algengust hefur
verið. Þar af eru 28 síður vegna þess
að nýr útgáfudagur bætist í raun við -
mánudagurinn - en Tíminn kemur
sem kunnugt er aðeins út fimm daga
vikunnar. Síðdegisblað yrði hins vegar
að koma út sex daga í viku, þ.e. alla
daga nema sunnudaga.
Til þess að standa undir þessari
auknu útgáfu þyrfti viðbótarfjármagn
vegna fjölgunar blaðamanna, fjölgun-
ar starfsmanna í prentsmiðju, aukinna
pappírskaupa, mánudagsdreifingar og
hækkunar á ýmsum öðrum kostnaðar-
liðum. Að sjálfsögðu yrði að gera
raunhæfa áætlun um þá hluti áður en
ákvörðun yrði tekin, þar sem hér er
vafalaust um verulegar fjárhæðir að
ræða".
í greinargerðinni rakti ég síðan
nauðsyi) viðamikilla breytinga á efni
blaðsins og uppsetningu þess ef af
þessari breytingu á útgáfutímanum
yrði. Þar á meðal enn ítarlegri innlend-
ar fréttir, reglulegar erlendar fréttir,
ítarlegri umfjöllun um íþróttir,
Elías Snæland Jónsson
ritstjóri skrifar
skemmtanalífið og efni ríkisfjölmiðl-
anna, viðunandi neytenda- og lesenda-
þjónustu og ýmislegt fleira, en á
sumutn þessum sviðum hefur Tíminn
ekki getað sinnt þörfum lesenda sinna
sem skyldi vegna skorts á fjármagni og
starfsfólki.
Óvænt endalok
Ákvarðanir hinnar nýju útgáfu-
stjórnar í ritstjóramálum blaðsins
rnunu hafa komið flestum öðrum á
óvart en þeim fáu, sem ákvörðunina
tóku eða voru af öðrum ástæðum við
hana riðnir. Forystumenn flokksins
hafa borið af sér alla aðild að þeirri,
ákvörðun, og reyndar fyrirfram-
vitneskju um hana líka, þótt þeir hafi
ekki treyst sér til að hnekkja henni. Á
það einnig við um formann flokksins.
Að sjálfsögðu er stjórn alls útgáfu-
félagsins heimilt að taka hverja þá
ákvörðun í þessum efnum, sem hana
lystir, en þó er eðlilegt að gera þá
kröfu, ekki síst þar sem Framsóknar-
flokkurinn er enn sem komið er meiri-
hlutaaðili í útgáfustjórninni, að þar sé
komið fram af heiðarleika og dreng-
skap gagnvart starfsmönnum blaðsins.
Við ákvörðunina um ritstjóraskiptin
var hvorugt í heiðri haft. Þar á ég ekki
síst við, að ég var með ýmsu móti
látinn skilja það svo, að endurráðning
mín á Tímanum væri sjálfgefin, allt
þar til skyndilega var tilkynnt allt
önnur ákvörðun stjórnarinnar.
Ég hef þegar nefnt fundinn með
undirbúningsnefndinni s.l. haust, og
þau umtnæli, sem þá voru látin falla.
Þegar ákvörðun um uppsagnir allra
nema eins starfsmanns á blaðinu var
tekin rétt fyrir áramótin, lét einn af
fulltrúum flokksins í stjórn Nútímans
mig vita af því fyrirfram, að ég myndi
fá uppsagnarbréf en meðritstjóri minn
ekki, en tók það jafnframt fram, að ég
mætti búast við endurráðningu.
Tæpum hálfum mánuði eftir upp-
sagnirnar, föstudaginn 13. janúar,
boðaði formaður stjórnarinnar mig á
sinn fund á heimili sínu og þar ræddum
við í nokkra klukkutíma um starfsemi
ritstjórnarinnar og hverju þyrfti helst
að breyta. Þar kom m.a. fram, að
stjórnarmenn höfðu ákveðið að ráða
nýjan framkvæmdastjóra blaðsins nok-
krum dögum síðar. Formaðurinn sagði
m.a., að þar sem ritstjóri og fram-
kvæmdastjóri blaðsins þyrftu að geta
starfað vel saman væri nauðsynlegt að
ég hitti fyrirhugaðan framkvæmda-
stjóra á mánudaginn, þ.e. þremur
dögum síðar. En á mánudaginn var
þeim fundi síðan frestað með símtali -
borið við önnum væntanlegs fram-
kvæmdastjóra. Ég beið síðan eftir
þessari fundarboðun, en fékk þess í
stað tilkynningu um að búið væri að
ráða námsmann í Þýskalandi, tengda-
son meðritstjóra míns á Tímanum, í
minn stað. Slík vinnubrögð dæma sig'
sjálf.
Þessi ákvörðun stjórnarinnar virðist
hafa komið forystumönnum flokksins
jafn mikið á óvart og flestum öðrum.
Þannig hafði formaður flokksins tal af
mér og sagðist ekki hafa vitað um
þessa ákvörðun fyrr en eftir að hún var
tekin. Hið sama hafa ýmsir aðrir
forystumenn í flokknum tjáð mér. Ég
sé út af fyrir sig ekki ástæðu til að
rengja það. Hér virðist því um að ræða
ákvörðun fáeinna einstaklinga án sam-
ráðs við forystumann flokksins hvað
þá hluthafa í útgáfufélaginu.
Þegarég hverf nú um mánaðamótin
frá Tímanum og tek við starfi sem
aðstoðarritstjóri á DV, er mér ljúft og
skylt að þakka lesendum blaðsins sam-
fylgdina jafnframt því sem ég hef skýrt
þeim hér frá viðhorfum mínum til
þess, sem gerst hefur í málefnum
blaðsins. Ég hef fram að þessu geymt
mér öll ummæli þar að lútandi á
opinberum vettvangi vegna beiðna
góðra vina minna í Framsóknar-
flokknum, en tel réit að sjónarmið mín
komi fram nú, þegar starf mitt á
Tímanum heyrir fortíðinni til og ég
held til nýrra verkefna á öðrum vett-
vangi. -ESJ