Tíminn - 08.04.1984, Síða 12

12
SUNNUDAGUR 8. APRÍL 1984
■ Sjötugur maður ekur hjartabilaðri konu sinni niður að ströndinni. Bæði eru þau eftirlaunaþegar af
gyðingaættum, eins og flestir á þessu svæði, en Florida er enn tiltölulega ódýr sumardvalarstaður.
Suðurhlutann nefna þeir á Florida „Poor Man’s Paradise."
og öðruvísi", voru hvatningarorð Bar-
böru Capitman, sem var á fleygiferð til
þess að útvega fé í frekari andlitslyftingu
„Art-deco" bygginga. Á South-Beach
hugðist hún skapa „eitt lífrænasta sam-
félag í Ameríku, þar sem raunverulegt
fólk skyldi búa.“ Sumarið 1983 bauð hún
sig fram til kjörs í borgarráðið, en það
er skipað sjö mönnum og hafa þeir
afgerandi áhrif á löggjafann. En auðvit-
að náði hún ekki kjöri og var það vegna
undirróðurs stóreignamanna.
Sá sem borgar hefur líka allan rétt,
segir þar. En er það svo einfalt? Banka-
stjórar, lögmenn og byggingaverktak-
arnir í borgarráðinu eiga líka úr vöndu
að ráða. Þeir eru allir gyðingatrúar og
eru því tortryggnir á allar tilraunir til
þess að koma í kring burtflutningi eigin
þjóðar fólks. Þeir hafa á undanförnum
árum ekki látið neitt tækifæri ónotað til
þess að veifa tillögum um „réttláta leið
til búsetuskipta.” En borgin er einnig
orðin illa á eftir tímanum. Stórfé hefur
verið varið tii þess að breikka ströndina
og byggja nýja bátahöfn. Markmiðið er
að laða viðskipti að borginni að nýju og
reka af henni slyðruorðið sem „af-
dönkuðu elliheimili", stað þar sem
Jumbó-þoturnar rétt tylla sér niður og
fólk rekur inn nefið eina nótt á leið til
Disney-lands.
En þeir gömlu munu verða þarna
áfram. Borgin mun stækka. Hið frjálsa
hagkerfi mun sjá til þess og stefnan er
þegar mörkuð: Við ströndina á horni 15.
strætis, er nú fyrsti skýjakljúfurinn að
rísa, 36 hæðir. Sagt er að Saudi-arabar
borgi brúsann.
Mikil reiði er ríkjandi í hverfinu. Bágt
er að vera gamall og ríkur, en alls
ómögulegt að vera gamall og fátækur.
„Sjá þetta! Eigum við nú ekki heldur
að fara og virða fyrir okkur gömlu
hreysin. Þau eru fegurri sjón," segir
Rússinn Igon, flóttamaður frá Lening-
rad, með háðshreim. Þegar við spyrjum
hann hvernig honum gangi svarar hann:
„Ekki vel í dag. Ég hef ekkert fengið í
sarpinn."
í kúbanska bakaríinu situr gömul
kona og bölvar yfir því að hún hefur ekki
tennur til þess að ráða við hveitibrauðið
sem hún keypti. „Borðaðu kartöflu-
mús,“ segir afgreiðslustúlkan. „Þetta
þurra brauð ykkar er bölvað hneyksli,"
segir sú gamla. Rausandi mun hún fara
í gröfina. Uppi á söngpalli þar sem
bandaríski fáninn blaktir á eina hlið, en
sá ísraelski á hina, stendur gömul kona
og syngur hárri röddu: „Séð hef égmargt
um mína tíð, minnist hlátra og tára."
Við virðum þær enn einu sinni fyrir
okkur, þessar litlu ekkjur með málaða
munninn og plastpokana, sem reyna að
halda virðingu sinni með ýmsum kát-
broslegum uppátækjum.
Hver kemur í þeirra stað? „Líklega
enginnnemagóðurGuð," svararAnd-
rew Capitman", hóteleigandi.
(Þýtt -AM)
■ Léttklædd „ungfrú“ við strönd-
ina
■ „Ég hef orðið að þræla fyrir
öllum hlutum um dagana,“ segir hún
þessi. „Loks nú fæ ég tækifæri til að
lyfta mér upp.“
■ Leikfimiæfing við „Ocean Drive.“
asta „Art-deco“ hótelið við Ocean
Drive, „New Yorker". En í stað þess að
byggja það upp og njóta góðs af ýmsum
skattfríðindum sem því fylgdi, þá lét
hann rífa það. Frú Capitman grátbað
hann: „Þú slítur úr mér hjartað, Abe!“
En hann fullvissaði hana um að þetta
væri ekki gert til þess að særa hana:
„Þetta er bara fjármálaatriði, hjartað
mitt.
En ekki fóru allir að ráði sínu eins og
Abe. Sonur frú Capitman, Andrew, sem
er 32ja ára, hefur keypt sjö „Art-deco"
hótel og látið byggja þau upp í smáat-
riðum.
„Moon over Miami“ böll
Skyndilega breytti gamla Miami Be-
ach um svip. Haldnar voru útihátíðir og
flóamarkaðir og „Moon over Miami"-
böll, þar sem-rwing-hljómsveit lék á
svölum „Victor"-hótelsins. Gamlafólkið
fylgdist undrandi með skara listamanna,
tónlistarmanna og bráðfrumlegra gáfu-
manna, sem nú tók að drífa að. Það
skelfdist ekki að koma í nálægð við þessa
nýju menningu, þótt halla tæki undan
fæti hjá því.
„Blandið geði, góða fólk, það er
sveitamennska að óttast það sem er nýtt
Gamall fenjafláki
Þctta ríkulega framboð á ýmíssi þjórt-
ustu er runnið undan rifjum borgaryfir-
valda, scm cítir 1960 komu auga á það
að ckki skyldi vanmeta þær fjárhæðir
sem t'elast f ellibótum og hvers konar
eftirlaunum. Þá var ferðamannastraum-
urinn til Miami nefnilega tekinn að
minnka með stórstiga aukningu þotu- i
flugs. Gömlu lúxushótelin við strandar- :
bleðilinn voru ekki jafn töfrandi lengur. ■
Fólk flaugfremurtil Kanarí-eyja. Gamla É
fólkið kom þá sem frelsandi englar, enda
voru því boðin margs konar skattfríð-
i.ndi. lágur framfærslukostnaður og eilil
sól.
Gamla fólkið kom líka. Norðurpartur
svæðisins var endurbyggður með nýjum
lúxushótelum, en yfirvöldin klóruðu séií
í höfðinu yfir suðurhlutanum. Eitthvað
varð til þess að athafnasemi þeirra náði
ekki þangað, ef til vill var það viðkvæmm
fyrir fortíðinni.
1 fyrri heimsstyrjöldinni var þetta
svæði enn fenjafláki. Þá kom til skjal-
anna hálfruglaður milljónamæringur að|||
nafni Carl Fisher og lagði hann fjármuni
sína í fyrirtæki John Collins nokkurs,
sem var skurða og brúa-verkfræðingur.
Þeir girtu af stórt landsvæði og hófu að
þurrka það upp. Eftir 1920 skall svo yfir
Florida-æðið og allir vildu eignast lóðirj
á þessum stað.
Hversá sem gat fjarfest var velkominn
og skipti þá engu hvort það voru pening-
ar Mafíunnar eða Gyðinga scm um vai
að ræða, cn á þessum tíma þóttu Gyðing-
ar ekki selskapshæfir. Miami varð nú
helsti mótsstaður milljónunga frá New
York og varð Palm Beach allra fínasli
staðurinn. Þegar undirheima-imlljón-
ungurinn Meyer Lansky fékk ckki að-
gang að klúbbi einum vegna þess að
hann var Gyðingur, þá stofnaði hann
sjálfur sinn eigin klúbb í hvellinum.
Ekki var neinum vandkvæðum bundið
að kaupa land, cn hitt var öllu erfiðara
að gera eitthvað úr því. Árið 1929 kom
kreppan og þá var Florida-ævintýrið á
enda. En þá var það að Gyðingar frá
New York, einkum úr fataiðnaðinum,
ákváðu að nota fé sitt til byggingar lítilla
en góðra hótela handa fjölskyldum á
Miami. Fataiðnaðurinn hafði mikið
dregist saman og þetta sýndist skynsam- ’
leg fjárfesting. Ætlunin var að hér yrði
paradís ellinnar fyrir verkamenn úr vefn-
aðariðnaðinum, ekki síst á „South-
Beach" og það varð. Síðar komu tvær
nýjar bylgjur innflytjenda af Gyðinga-
ættum, sú fyrri 1945, frá Evrópu, en sú
síðari kom frá Rússlandi.
Ekki var hægt að vísa fólki sem búið
var að líða slíkar hörmungar í burtu. Að
minnsta kosti ekki opinberlega. En inn-
an veggja ráðhússins var málið þó rætt.
Þar fengu sumir stjórnmálamenn ekki
skilið í því vegna hvers allslausir öreigar
áttu að fá að leigja húsnæði fyrir nær
enga leigu á dýrustu lóðunum. Því lét
borgarstjórnin lýsa því yfir árið 1973 að
suðuroddi Miami væri heimkynni laus-
ingjalýðs og þar með misstu 7000 sálir
allt tilkall til opinbers fjár, þótt ekki væri
nema til brýnasta viðhalds. En hvað
gerði þetta gamla fólk. Það tók sig til og
klíndi málningu yfir framhliðina á kofum
sínum. Eftir það varð ekki sagt að þarna
byggi iausungarlýður.
Suðrænar Feneyjar
En þrcmur árum síðar lagði bæjarfé-
lagið fram 635 milljönir dollara í því
skyni að gera suðuroddann að suðrænum
Feneyjum með síkjum og bátahöfn fyrir
700 báta. hótelum, vvrsJtinarmiðstöðv-
um, ténnisvöllum og skemmtigarði í stíl
við Tivoli i Kaupmannahófn. En Inað
|gerðu heimamenn þá? Þeir báru sig upp
yfir yfirganginum. Þlð hafðí að sönnu
lítið að segja, en ekki skorti áblaðaskrif-
in. „Síki! Hver kærir sig umsfki?" sagði
lalsmaður íbúanna. I’rances Mitnick.
|83ja ára gömul eigandi „Calvert-Apart-
ment" hótelsins. Hún prýddi hótel sitt
lallt árið með jólaskrauti af mikilli hug-
f vitssemi og sjálfa sig skreytti hún ekki
i síöur.
En framþróunin varð ekki stöðvuð og
jarðýtur ruddu um hundaveðhlaups-
brautinni og einnig samkomustað Gyð-
, inga, „Jewish Community Center." En
| þann hóp gamals fólks sem jarðýtur
hröktu ekki burtu sáu hinir svonefndu
„Marielitos" um að fæla burtu. Þarna
var um að ræða hóp 125 þúsund manna,
sem Castro skipaði út frá hafnarborginni
Mariel og sendi til Bandaríkjanna. Mik-
ill partur af fólki þessu voru geðsjúkling-
||ar og glæpamenn. Fjórum þúsundum
var komið fyrir í hótelum og greiðasölu-
stöðum á Miami. Washington greiddi
leigu þessa fólks. „Þá var djöfullinn
laus," segir Tom Hoolahan, lögreglu-
stjóri, sem minnist þessa tíma með
skelfingu. „Skothríð, innbrot, hnífs-
stungur, árásir, eiturlyf, - ncfndu það
bara, öll óknytti voru höfð í frammi.
jpamla fólkið þorði ekki út úr húsi, það
lokaði sig inni í herbergjum sínum."
(! Fáir voru þeir sem voru svo bjartsýnir
aö búast við einhverju jákvæðu í myrkri
þessa tíma. En þó birtist það og send-
iboði þess var markaðsrannsóknafræð-
ingur frá New York, Barbara Capitman,
ekkja þekkts prófessors og útgefanda.
Eftir dauða eiginmannsins fór hún til'
Miami Beach og komst þar á slóð
merkilegs fjársjóðs. „Mér leið eitthvað
svipað og Schliemann við Troju," segir
hún nú. Þessi fjársjóður var skipulags-
uppdráttur af götum og byggingum á
„South Beach", eins og staðurinn var
byggður upp eftir hvirfilvindinn mikla
1926. Það var hópur sex framsækinna
arkitekta sem uppdráttinn gerði og
þarna var að finna straumlínulag, pastel-
liti, króm, gler og steinsteypu. Allt í.
„Art-deco" stíl. Einnig var gert ráð fyrir
flugvöllum og lægi fyrir risastór farþega-
skip.
Eftir að hafa þrýst á þingmenn í
Washington í langan tíma tókst henni og
klíku hennar á endanum að fá fram
yfirlýsingu er gerði svæðið frá 6-23
strætisfriðhelgt vegna minjagildis. Þarna
var um 800 byggingar að ræða og var
þeim nú bjargað frá jarðýtutönninni.
En til þessa hefur borgarstjórnin ekki
sýnt mikinn áhuga á að vernda sögulegar
minjar sínar með valdboði. Hún lét
nægja að láta eigendur húsanna ráða því
sjáifa hvort þeir vildu hafa sægræn hús
sín með bogadregnum hornum og gler-
dyrum mcð flamengo-mynstri eða ekki.
Byggingaverktakinn Abraham Resnick,
sem byggt hefur 70 hús á Miami Beach,
vildi það ekki. Hann keypti eitt falleg-
Æ
Ml M|I /
nráirnnm
11« T VIII U
MIAMIBEACH