Tíminn - 17.01.1986, Blaðsíða 13

Föstudagur 17. janúar 1986
■fllliillill SJÓNVARP
Tíminn 13
Konunglegi Shakespeareleikflokkurinn í Barbican:
CYRANO DE BERGERAC
- mánudagsleikrit Sjónvarpsins
Mánudagsleikrit Sjónvarpsins
eiga sér langa hefð. Þau hafa komið
úr ýmsum áttum og verið af marg-
víslegu tagi, sem sagt eitthvað fyrir
alla, a.m.k. fyrr eða síðar.
Leikritið sem boðið er upp á nk.
mánudag höfðar ekki hvað síst til
fagurkera á leiklist. Þar er áhorf-
endum boðið í Barbican-leikhúsið
í London að njóta sýningar Kon-
unglega Shakespeare-Ieikflokksins
á leikriti Frakkans Edmonds
Rostand, Cyrano de Bergerac. í
þýðingu Anthonysd Burgess.
Leikritið er í fimm þáttum og
stendur sýning þess í tvær og hálfa
klukkustund. Hlé verður að lokn-
um þriðja þætti, en áhorfendum er
engu að síður ráðlagt að koma sér
vel fyrir í stólnum að loknum
kvöldverkum áður en sýning hefst.
Þetta er nefnilega á við að fara í
leikhús (það er samt ekki nauðsyn-
legt að fara í sparifötin!).
inu. Cyrano trúir vini sínum fyrir
því að það hafi ekki eingöngu verið
léleg frammistaða leikarans sem
hafi knúið hann til þessa, heldur
hafi sér ekki líkað hvað leikaranum
varð starsýnt á Roxane, fallega
frænku Cyranos sem var í áhorf-
endahópnum. Cyrano er nefnilega
sjálfur ástfanginn af hinni fögru
frænku sinni, en gerir sér engar
vonir um að ná ástum hennar sök-
um óvenju stórs nefs sem honum
hefur verið gefið í vöggugjöf og
hefur verið honum böl alla tíð.
Sverð og skjöldur með-
biðilsins
Morguninn eftir boðar Roxane
Cyrano á fund sinn og vaknar þá
um stund von hjá honum um að
Skylmingamaður og
skáld með stórt nef - og
fögurfrænka
Leikritið um Cyrano de Berger-
ac, hugdjarfa riddarann,
skylmingamanninn snjalla og
skáldið með stóra nefið sem tjáði
fagurri konu ást sína í nafni annars
manns, er samið um síðustu alda-
mót, en söguhetjan var uppi á 17.
öld, á tímum Richelieus kardinála
og skyttanna þriggja hans Alex-
anders Dumas. Sjálfum d'Ar-
tagnan bregður m.a.s. fyrir í
leikritinu. Fyrstu 4 þættirnir gerast
1640, en sá síðasti 14 árum síðar.
í upphafi leikritsins veldur Cy-
rano uppistandi á leikhúsi í París,
þar sem hann kemur því til leiðar
að leikari nokkur hrökklast af svið-
Derek Jacobi hefur hlotið mikla
viðurkenningu fyrir leik sinn í hlut-
verki Cyrano de Bergerac.
Skáldið og skylmingamaðurinn er viss um að óvenju stórt nef hans komi í veg fyrir að hann geti unnið ástir hinnar
fögru Roxane.
hann hafi vakið ást í brjósti hennar.
En erindið veldur honum sárum
vonbrigðum. Hún tjáir honum að
hún sé ástfangin af ungum manni
sem hún að vísu hafi ekki enn hitt
en sé sannfærð um að beri sama
hug til sín. Hann sé í þann veginn
að ganga í sömu herdeild og Cy-
rano og hún sé svo lifandis ósköp
hrædd um hann. Hvort Cyrano sé
ekki tilleiðanlegur, fyrir hennar
orð, að verða honum nokkurs kon-
ar sverð og skjöldur, en Cyrano var
annálaður skylmingamaður.
Þessari bón getur Cyrano ekki
vikist undan að verða við. Og hann
gengur lengra, hann leggur unga
manninum orð í ntunn þegar hann
ætlar að vinna ástir Roxane. Cy-
rano tekst svo vel upp, enda skáld
gott, að Roxane gerist brúður unga
mannsins.
14 árum síðar ber fundum þeirra
Roxane og Cyranos de Bergerac
aftur saman. Hún er þá gengin í
klaustur cn maður hennar fallinn á
orrustuvellinum. Cyrano er særður
til ólífis eftir slys.
Margverðlaunuð sýning
Þessi sýning Konunglega
Shakespeare-leikflokksins var
sýnd 55 sinnum 1983-84 og farið
með liana í leikför til New York.
Hún hlaut mikið lof og ótal margar
viðurkenningar og verðlaun.
Derek Jacobi (munum hann úr Ég
Claudius) í hlutverki Cyranos de
Bergerac ogTerry Hands leikstjóri
hrepptu flest verðlaunin.
Þýðandi íslenska textans er Ósk-
ar Ingimarsson og er honum svo
sannarlega ntikill vandi á höndum.
Textinn er allur í bundnu máli og
mikill að vöxtum. Óskarsegirþetta
trúlega eitthvert stærsta verk sem
hann hefur fengist við á löngunt
þýðandaferli við Sjónvarpið en
hann hefur þýtt fyrir það allt frá
upphafi.
Um „vandamál afganskra
flóttamanna“ Sovétmanna
Nýlega var sýnd í íslenska sjón-
varpinu kvikmynd um svo kallaðar
„búðir afganskra flóttamanna“. í
kjölfar þessa birtist í íslenskum blöð-
um mikið af greinum um þetta mál.
Hvernig skyldi litið á þessi mál í
Sovétríkjunum og hvert er álit leið-
toga í Alþýðulýðveldinu Afganistan
á þessu?
Hér á eftir fer grein, sem er sér-
staklega skrifuð fyrir íslensku press-
una af V. Generalov, fréttaskýranda
APN.
Hvers vegna eru viðhafðar
hernaðaraðgerðir gegn
Pushtun-ættkvíslunum?
Annan mánuðinn í röð hefur paki-
stanski herinn viðhaft hernaðarað-
gerðir í garð Shinvara, Afrida og
Segda, sem eru af Pushtun-ættkvísl-
unum og búa á svæðunum við landa-
mæri Afganistan. Og hver er ástæð-
an? Pushtun-ættkvíslirnar hafa mót-
mælt því að landsvæði þeirra sé not-
að sem vettvangur hernaðaraðgerða
gegn Alþýðulýðveldinu Afganistan,
en afganskir andbyltingarmenn hafa
aðstoðað Islamabad við slíkt.
Það er réttmætt að líta á flutning
herja til landsvæðis ættkvíslanna
sem brot á borgaralegum réttindum
heillar þjóðar, sem frá alda öðli hef-
ur stjórnað sér sjálf. Hér er um það
að ræða að í lok 19. aldar aðskildu
breskir nýlenduherrar Pushtunætt-
kvíslirnar frá Afganistan með svo-
kallaðri „Durand-línu“ (eftir nafni
fulltrúa breska konungsins í Ind-
landi). Þessi lína var aldrei viður-
kennd sem landamæri í Afganistan.
Og Pushtun-ættkvíslirnar viður-
kenna hana ekki heldur, en þær
reyndust vera í Pakistan en halda
eigin stjórn. Ráðamenn í Islamabad
hafa ætíð reynt að ná þessum ætt-
kvíslum undir sitt vald.
Hverjir eru afganskir
flóttamenn?
Eftir sigur Apríl-byltingarinnar í
Afganistan árið 1978 ákváðu yfir-
völd í Islamabad að nota sér andbylt-
ingarmenn í Afganistan til að ná
fram markmiði sínu. Zia-Ul-Haq
leyfði Bandaríkjamönnum að setja
upp „flóttamannabúðir" á svæði ætt-
kvíslanna en það voru í raun sérstak-
ar miðstöðvar, þar sem þjálfaðir
voru hryðjuverkahópar, sem voru
sendir inn í landsvæði Afganistan.
Þessir hópar eru nú yfir 120. En Pus-
htunættkvíslirnar skildu hvaða hlut-
verk þeim var ætlað og lýstu sig mót-
fallnar því að stöðvum fyrir málaliða
Bandaríkjanna væri komið fyrir á
landsvæði þeirra.
Þegar talað er um þann vanda er
lýtur að „afgönskum flóttamönnum"
má ekki blanda saman þcim sem eru
svarnir óvinir byltingarinnar í Af-
ganistan og venjulegum Afgönum,
sem hafa látið blekkjast af óvinveitt-
um áróðri. Það eru ólíkar aðstæður
sem hafa orðið þess valdandi, að þeir
hafa farið til annars lands. Fyrrver-
andi lénsherrar, okurkarlar og borg-
arar, sem misstu möguleik aá að lifa á
arðráni hlupust á brott til þess að
heyja erlendis barátttu gegn nýju
stjórninni. Þeir voru í forsvari fyrir
andbyltingarhópa og flokka og
Bandaríkin og bandamenn þeirra
nota þá nú áttunda árið í röð til að
heyja óyfirlýsta styrjöld gegn
Alþýðulýðveldinu Afganistan. Þeir
sem ekki hafa gert sér grein fyrir því
sem gerðist í alþýðulýðveldinu Af-
ganistan hlusta á ósannar sögur
þeirra um að islam sé í hættu í Af-
ganistan. Örlög hinna fyrrnefndu er
ekki í samræmi við lífsstíl fyrirliða
andbyltingarhópanna, sem búa í ein-
býlishúsum, ferðast um í íburðar-
miklum bílum. Samkvæmt upplýs-
ingum frá pakistönsku borginni Pes-
havar búa 500 fjölskyldur í Akúra-
búðunum án brauðs, án læknis-
aðstoðar og án þess að njóta einföld-
ustu hreinlætisaðstöðu. Hungur,
sjúkdómar og eymd - þetta er það
sem þetta fólk rekur sig á daglega.
Fyrirliðar afganskra andbyltingar-
hópa hafa notfært sér erfiðleika
þessa fólks, gabba þá með alls kyns
hótunum og ógnunum til að vera
með í bræðravígum. Frá og með ár-
inu 1983 hafa sjúkrahús afganskra
útflytjenda í Kveta aðeins tekið á
móti þeim sem eru félagar í samtök-
um andbyltingarmanna.
Afganskir skæruliðar uppi á herfangi
sínu, suvéskum skriðdreka.
B. Karmal um „vandamál
flóttamannanna“
Ríkisstjórnin í Alþýðulýðveldinu
Afganistan lítur tvennum augum á
þann vanda er lýtur að „afgönskum
flóttamönnum". Babrak Karmal,
leiðtogi Afganistan, sagði í viðtaldi
við bandaríska tímaritið „Newswe-
ek“ að byltingarstjórn landsins
mundi ekki eiga samskipti við fyrir-
liða glæpamannanna, sem búa í
Pakistan.
Þeir væru morðingjar, sem hefðu á
samviskunni að hafa eyðilagt 1800
skóla, 130 sjúkrahús, og tugi bæna-
húsa. Þeir hefðu drepið 150 mulla og
þúsundir friðsamra íbúa. Varðandi
þá, sem yfirgefið hefðu landið vegna
blekkingar, sagði Babrak Karmal,
að þeir gætu snúið heim hvenær sem
þeir vildu, ef þá fýsti þess.
Fráogmeð 1981 hefurveriðígildi
sakaruppgjöf fyrir þá, sem leggja af
sjálfsdáðun niður vopn og ganga í lið
með byltingarstjórninni. Þúsundir
Afgana hafa þegar nýttt sér þennan
möguleika. Þeim og öllum fjölskyld-
um, sem hafa snúið hcini, cru veitt
öll réttindi, tryggt frelsi og friðhelgi
og möguleiki til að fá starf í sinni
starfsgrein. Bændum er látið í té
land.
Afganska ríkisstjórnin leitast í
raun við að leysa vanda flótta-
mannanna. En góður vilji af hálfu
Alþýðulýðveldisins Afganistan fær
engar undirtektir í Islamabad. Zia-
Ul-Haq sendir lögregluna og landa-
mæraverðina á þá, sem reyna að fara
yfir landamærin og þessir aðilar hika
ekki við að beita vopnum. Á land-
svæði Pakistan hafa verið reist fang-
elsi og þangað er varpað þeim sent
eru grunaðir um að vilja snúa heim.
Menn í Islantabad gefa ráðamönn-
um í Washington tækifæri til að veita
flóttamönnunum „mannúðlega
aðstoð“, sem er yfirskin til að sjá
hryðjuverkahópunum, sem sendir
eru til Afganistan, fyrir vopnum. Og
kerfinu í Pakistan er í hag að halda
flóttamönnunum sem gíslum. Ásamt
fyrirliðum algönsku andbyltingar-
hópanna hafa yfirvöld í Islamabad
gott upp úr fjárhagslegri aðstoð og
annarri aðstoð sem berst flótta-
mönnunum. Tímaritið „Middle
East“ skýrði frá því að um 80% allrar
aðstoðar lenti þegar til svarta-
markaðsbraskara. I Taksile, Pes-
havar, Kvete og Islamabad er vcrið
að selja ábreiður, tjöld, lyf, mjólkur-
duft og aðrar vörur, sem ætlaðar eru
flóttamönnunum.
Ráðamenn í lslamabad hafaengar
áhyggjur af örlögum flóttamann-
anna. Þeir hafa bara áhuga á and-
ófsmönnum t efnahagslegu og póli-
tísku tiliti, sem vilja græða á þeim
vanda er ten ist „afgönskum flótta-
mönnum.'
V. Generalov, APN.