Tíminn - 16.03.1986, Blaðsíða 14

14Tíminn
Sunnudagur 16. mars 1986
Sandinistastjórnin berst fyrir lífi
sínu, kurr er í almenningi
og efnahagurinn verri en á dögum Somoza
Hlið eru skreytt með nýjum pálmagreinum, fánar blakta og það heyrist
kurteislegt klapp. Byltingarleiðtoginn fær sér sæti við gamalt borð.
Hann er Daniel Ortega, klæddur hermannaskóm og í olívugrænum ein-
kennisbúningi. Hjá honum er Sergio Ramirez, varaforseti, klæddur léttri
sumartreyju og ýmsir ráðgjafar úr ráðuneytunum. Þeir eru komnir í
heimsokn á sunnudagsmorgni til þorpsins Ticuantepe í samyrkjubúið
„Borgonia.“
Fundi scm þennan kalla sandinist-
ar að „ganga fram á gígbarm cld-
fjallsins." Þcir hafa hundrað sinnum
orðið að hlusta á söniu kvartanirnar
hjá bændunum. „Enn höfum við
ckkcrt rafmagn," scgircinn. „Hcfð-
um við rafstraum mætti framlciða
miklu mcira." Svar: „Já, það vitum
við. Allir vilja rafmagn. En við
gctum ckki gcrt öllum til hæfis í
cinu.“
„Við höt'um grafið brunn," scgir
annar." Nú þurfum við að fá dælu.
Hví fáum viö hana ckki?" Svar:
„Við cigum ckki nógu margar. Allt
þarf að borgast. Við vonumst cftir
hjálp frá vinvcittum þjóðum."
„Við pöntuðum vörubíl fyrir sjö
mánuðum," scgir talsmaður banana-
ekruflokksins. „Ef viö fáum hann
ckki má eins vcl loka geymslunum"
Svar: „Góða fólk, bíllinn cr í toll-
gcymslunni. En þctta er satt, þaö má
ckki lengur svo til ganga." Að cnd-
ingu segir Danicl Ortega: „Við ber-
um ábyrgð á fátækum. En byltingin
getur ekki rutt öllum vanda úr vcgi
samtímis." Nú er þjóðsöngurinn
sunginn. En sá scm stjórnar vígorð-
unum, sem hrópuð eru i kvcðjuskyni
við leiðtogana, fær dræmar undir-
tektir.
Þctta er sjöunda magra árið á ferli
byltingarinnar. Þarsem enga sápu cr
að fá. þvo konurnar úr sápulút, scm
þær sjóða saman úr svínafeiti og
ösku. í borgunum, þar scm flutn-
ingatæki vantar, birtast æ tlciri asna-
kerrur. í verksmiðjunum búa vcrka-
mennirnir til varahluti úr járna-
drasli. „Hungrið mun ekki knýja
okkur til uppgjafar," segir varnar-
málaráðherrann, Humberto Ortcga,
scm er bróðir byltingarforingjans
Daniels. Ekki vckja þessi orð von
um sjö feit ár framundan. Byltingin
í Nicaragua bcrst fyrir lífi sínu.
Hægri sinnaðir skæruliðar,
„Contras", scm njóta fjárstuðnings
frá Bandaríkjamönnum, ylja bylt-
ingarmönnum undir uggum. Þcir
hafa að vísu litla von um sigur,
aðeins tólf þúsund talsins á móti 120
þúsund manna hcr og sjálfboðalið-
um stjórnarinnar, sem er stærsti hcr
í Mið-Ameríku. En þeir gera sand-
inistum marga skráveifu, vekja óör-
yggi og trufla uppskerustörfin.
Þeirra vcgna verða sandinistar líka
seglunum. Hugmyndirnar um nýtt
þjóðfélag eru svo ruglingslegar og
þvcrsagnafullar að menn þora varla
að ræða það efni innan sjálfrar
stjórnarklíkunnar. Sósíalismi af
kúbönsku gerðinni? “„Demokratur"
í mexikanska stílnum? Eða eitthvað
alveg nýtt?
Árum saman hafa þessir „Com-
mandantes" í níu manna júntunni
rætt um „blandað hagkerfi." En
hvað og hve mikið á að eftirláta
einkarekstrinum koma menn sér
ckki saman um. Meðan svo er þorir
enginn að fjárfesta í landinu. Það
ríkir of mikil tortryggni milli þeirra
sem auðinum ráða erlendis og bylt-
ingarsinna, til að þeir fyrrnefndu
gangi fram fyrir skjöldu og láta
Bandaríkin fella niður viðskipta-
hömlurnar. Forseti verktakasam-
bandsins, Enrique Bolanos, kreppir
hnefann, þegar hann heyrir á
aö verja helmingi þjóðartcknanna
til landvarna.
Viðskiptabann Bandaríkjanna,
scm Rcagan lýsti yfir 1985, hcfur
bakað stjórninni mikil vandræði.
Það vantar lyf í sjúkrahúsin og
varahluti í verksmiðjur. Kjöt og
bananar scm áður var nær eingöngu
flutt út til Bandaríkjanna cr nú crfitt
aö losna viö, ncma hclst um langa
vcgu, eins og til Kanada og Evrópu
fyrir minna vcrð.
Ríkisflugfélagið, „Acronica,"
hcfur nú misst hclstu tekjulind sína,
scm var lciðin milli Managua og
Miami. Austantjaldslöndin rcyna að
vísu að hrcssa upp á ástandið en þau
greiða ckki með peningum, hcldur
mcð vélum, matvælum og vopnum.
Varla nokkur maður rciknar í
alvöru mcð innrás frá Bandaríkjun-
um. Washington lcgði varla í að
hrekja tugi þúsunda sandinista út í
skæruliðabaráttu á ný og fá almcnn-
ingsálit um heim allan á móti sér. En
andófiö frá Bandaríkjunum bersinn
ávöxt. Alþjóðabankinn og þróunar-
banki S-Amcríkuríkjá hafa
skrúfað fyrir lánveitingar vegna slíks
þrýstings.
Byltingin hcfur misst vindinn úr
Sunnudagur 16. mars 1986
Tíminn 15
„blandað hagkerfi" minnst. „Viljið
þið veðja á þann sckk, án þess að
vita hvert innihaldið er?"
Svipþungir verða sandinistar að
fylgjast með hvernig byltingin stcfnir
cfnahagslega í verstu ógöngur. Þeir
hafa komið ólæsi niður fyrir 25%.
Þeir hafa komið á almennri heilsu-
gæslu. Þeir hafa fengið fjölda bænda
eigið land. En tölurnar í áætlana-
ráðuneytinu sýna skelfilegt hrap í
efnahagslífinu frá því eftir daga
Somoza einræðisherra í júlí 1979.
Frá 1978 til þcssa dags hefur verð-
mæti þjóðarframleiðslu á mann fall-
ið úr jafnvirði 850 dollara í 430 á ári.
Innflutningstekjur hafa fallið úr 646
milljónum dollara í 371. Kaupgeta
þegnanna er komin niður í það sem
hún var 1962. Erlendar skuldir hafa
aukist úr 1.6 milljörðum dollara í
fimm milljarða.
Um miðjan október sl. höfðu
sandinistar nærri því misst stjórnina
á verkalýðsfélögunum. Þegar deilt
var um 13. mánaðar launauppbót
hleyptu maóistar af stað verkfalla-
bylgju, sem ætlaði að breiðast út um
allt. Nú þrengdi því ekki aðeins að
stjórninni frá hægri, heldur líka frá
vinstri. „Við getum ekki látið líðast
að þjóðfjandsamleg öfl noti sér veika
bletti til þess að koma höggi á
byltinguna, sem á í vök að verjast
utan frá," sagði innanríkisráðherr-
ann, Tomas Borge.
Þegar bann var lagt við verkfallinu
og mannréttindi skert á ýmsa lund,
kostaði það sandinista víða samúð.
Heima fyrir gripu þeir til ráðstafana
sem gengu í berhögg við lýðræði og
meirihlutavilja.
Erik Ramirez, formaður kristi-
legra sósíaldemókrata, var sóttur á
heimili sitt af mönnum með vélbyss-
ur og fluttur í stöðvar öryggislögregl-
unnar. Þar var hann rækilega yfir-
heyrður, mæld þyngd hans og hæð
og tekin fingraför. „Herforingi sat á
bak við borð." sagði Ramirez," og
ég varð að standa kviknakinn
frammi fyrir honum. Ég var settur í
fangabúning og læstur inni í klcfa,
þar sem ég mátti ckkert hljóð gefa
frá mér. Ég mátti ekki berja á dyrnar
og hverri spurningu varð ég að
svara, „Já, herforingi" eða „Nei,
herforingi."
Yfirmaður öryggismála, Lenin
Cerna og staðgengill hans Oscar
Loza, ásökuðu hann við yfirheyrsl-
urnar fyrir leynimakk við Banda-
ríkjastjórn og CIA, áður en hann
4ékk að fara hcim.
Gagnrýni á byltinguna er höf-
uðsynd í augum sandinista, stuðn-
ingur við „Contras" og CIA. Því
heyrist engin gagnrýni í útvarpi í
landinu. né í blöðum. Þó má greina
enn nokkra fjölbreytni þegar um
erlendar fréttir er að ræða. En þegar
að Nicaragua kemur er fréttaflutn-
ingurinn jafn einhliða og í llokks-
málgögnum A-Evrópuríkja.
Ritstjórn stjórnarandstöðublaðs-
ins „La Prensa" gefur út veggblað
með öllum þeim fréttaskrifum sem
í nóvemberlok reyndu „Contras" að hertaka borgina Santo Domingo, sem er 160 kílómetra frá höfuðborginni. 41 af skæruliðunum féll.
Þótt manngrúinn hossi foringjum
sandinista á áróðursfundum,
hafa þeir við nóga mæðu að
kljást. Helmingur þjóðarteknanna
fer til varnarmála, vegna skæru-
liðastarfsemi „Contras" og efna-
hagslegt hrun blasir við eftir sex
ára valdaferil.
ritskoðunin hefur tekið út úr blað-
inu. í garði sem er að húsabaki má
lesa margt sem sandinistar kæra sig
ekki um að almenningur viti. t.d. að
Nicaragua tekst ekki að standa í
skilum við erlenda lánardrottna og að
blöð í Evrópu og stjórnmálaflokkar
hafa gagnrýnt stjórnina fyrir mann-
réttindabrot. Einnig að tveir ungir
menn hafa horfið og ekkert hcfur til
þeirra spurst. Ekki má birta fregnir
af þingi frjálslyndra æskulýssamtaka
í S-Ameríku né þá ákvörðun við-
skiptaráðuneytisins að leyfa sölu á
dýrafitu, vegna skorts á matarolíu.
„Eftir að lýst var yfir neyðarástandi,
hefur oft komið fyrir að áttatíu
prósentum efnis blaðsins hafi verið
kippt út,“ segir ritstjóri „La Prensa",
Horacio Ruiz.
Það er aðeins einn maður í Nicar-
agua sem sandinistar óttast alvar-
'lega. Mynd hans má líta á veggjum
og á hurðum og þegar hann ferðast
um landið streyma að þúsundir
manna til þess að sjá hann. Eftir því
sem harðar er gengið fram gegn
stjórnarandstöðunni, því meiri verð-
ur hættan á að sandinistar geri
Miguel Obando y Bravo að píslar-
votti. „Kristur í gær, Kristur í dag,
Kristur á morgun," er skrifað undir
myndir af honum. „Þeir nota Krist
sem verkfæri í andbyltingarstarfsem-
inni," segir Borge innanríkisráð-
herra.
Sex ára byltingarstjórn í erki-
kaþólsku landi hefur styrkt kirkjuna
og embættismenn hennar. Obando y
Bravo sem vill efna til þjóðarráð-
stefnu með þátttöku „Contras" var
gerður að kardinála 1985, sá eini í
Mið-Ameríku. Hann er tignaður
ekki aðeins af bændum, hcldur líka
af jarðeigendum, verktökum og
millistétt, - fólki sem áður gerði sér
ekki títt um kirkjuleg málefni. Allir
flykkjast um hann, eins og hann sé
hinsta vörnin gegn kommúnisman-
um, sem menn sjá mjakast yfir
landið. „Marx-leninisminn crtegund
af trúarbrögðum," segir forseti
verktakasambandsins, Bolanos.
„Það verður ekki barist gegn honum
nema með cðrum trúarbrögðum."
í Ocotal hafa bændur stráð sagi og
laufguðum greinum á stiginn sem
liggur að kirkjudyrunum. Þangað
streyma menn með Ijómandi augu í
hrukkóttu og dökku andliti, klæddir
kagbættum lörfum og í botnlausum
skófatnaði. Margir hafa farið margra
klukkustunda veg yfir fjalllendi, til
þess að sjá kardinálann. Prestarnir
hafa gert samkomulag við embættis-
menn sandinista um að engin hyll-
ingarhróp né „Viva" köll eigi sér
stað úti fyrir kirkjunum, en þau
glymja þess hærra við altarið.
Kardinálinn segir ekkert sem líta
má á sem pólitísk ummæli. En
Biblían inniheldur margar ritningar-
greinarsem skilja mápólitískt. Pred-
ikanir Obando y Bravo eru því víða
mjög tvíræðar í orðalagi og allir vita
hvað hann er að fara. „Það er skylda
okkar að útbreiða trúna, “ og verja
hana," hrópar hann í Ocotal. „Án
ljóss Krists verður ekki hægt að búa
til þjóðfélag sem er hóti réttlátara,
manneskjulegra eða kærleiksrík-
ara." Loks er sungið lag sem hálf-
partinn er bannað að syngja: „Ég
trúi að allt muni breytast..."
Dagblaðið „La Prensa" hugðis
daginn eftir segja frá samkomunni
undir fyrirsögninni „Kardinálinn
fordæmir valdbrcitingu." En rit-
skoðunin strikar út allar vafasamar
tilvitnanir í ræðuna og fyrirsögnin
hljóðar á endanum: „Hjartans friður
og ánægja í Ocotal."
Útvarpsstöðin „Radio Catolica"
verður að senda spóluna með upp-
töku af samkomunni til „Stjórnar
tjölmiðlunar" í innanríkisráðuneyt-
inu. Það átti að scnda þetta út á
töstudegi. En útsendingin er
bönnuð.
Daniel Ortega á tali við tvær smástelpur.
Obando y Bravo er sá mótstöðumaður sandinista, sem þeim er einna mestur þyrnir í augum.