Tíminn - 20.03.1987, Qupperneq 12

12 Tíminn
■:ili!!i!|;l|i|l!!ii!!li''|i ÁRNAÐ HEILLA "
90 ára
Karitas Engilráð
Guðmundsdóttir
frá Finnbogastöðum
Þann 5. mars,varðvinkona mín
Karitas Engilráð Guðmundsdóttir
frá Finnbogastöðum 90 ára. - Af því
tilefni langar mig til að setja nokkur
orð á blað og tileinka henni í kveðju
og vináttuskyni og þökk fyrir áratuga
vinsemd hennar í minn garð og
minna.
Karitas Engilráð heitir hún fullu
nafni, en meðal ættingja og vina
gengur hún undir nafninu Kara, og
svo mun ég nefna hana í þessum
línum.
Hún er fædd á Finnbogastöðum í
Trékyllisvík, 5. mars 1897, eins og
áður segir. Foreldrar hennar voru
heiðurshjónin, Guðmundur Guð-
mundsson, bóndi á Finnbogastöð-
um, formaður á hákarlaskipum og
oddviti Árneshrepps um 20 ára
skeið, með fl. og kona hans Þuríður
Eiríksdóttir, frá Bjargi í Miðfirði.
Eiríkur faðir Þurfðar var frá Hreða-
vatni og Hraunsnefi í Norðurárdal,
en móðir hennar, Helga Þorleifs-
dóttir, systir Þorsteins á Kjörvogi
Þorleifssonar.
Af börnum þeirra Finnbogastaða-
hjóna, Guðmundar og Þuríðar náðu
6 fullorðinsaldri, þrír synir og þrjár
dætur. Var Kara fjórða í aldursröð
þeirra systkina. Yngri voru þau
Guðrún Melsteð og Þorsteinn, bóndi
á Finnbogastöðum, dáinn 13/1 1983.
Elstur þeirra var Guðmundur Þ.
skólastjóri og stofnandi skólans á
Finnbogastöðum, f. 7/6 1892 d. 2/7
1938. - Hin systkinin eru nú á
Akureyri í háöldruð.
Finnbogastaðaheimilið bar um
margt af öðrum heimilum í sveitinni.
Þar voru bæjarhús stærri og reisu-
legri en á öðrum bæjum og um meira
að vera en víðast annarsstaðar í
sveitinni. Meðal annars var hákarla-
útgerð þaðan, fyrst á opnum skipum
(áttæringum) en síðan á þilskipum,
Voninni og Heklu, fram á þriðja
áratug þessarar aldar. Var sú útgerð
að nokkru sameign þeirra bræðr-
anna Finnboga og Magnúsar, föður-
bræðra þeirra systkina. - Engu síður
kom það til að þau Finnbogastaða-
systkinin báru snemma með sér þá
reisn í framkomu að eftirtekt vakti.
Þeir bræðurnir, Guðmundur Þ. og
Þórarinn höfðu báðir leitað sér
menntunar, Guðmundur á Kennara-
skólanum og Þórarinn á búnaðar-
skólanum á Hólum. Báðir völdust
þeir í forustusveit ungra manna í
hreppnum og höfðu nýjungar á
prjónunum hver á sínu sviði og
mörkuð spor sem ekki gleymst.
Það sama var um þær systurnar. Þær
voru um margt framar sínum stall-
systrum svo að nokkra eftirtekt vakti
bæði heima og á mannafundum þar
sem ungt fólk kom saman til leikja,
og þá ekki síður við kirkju á messu-
dögum. Þau systkinin stóðu í farar-
broddi við kirkjusöng þar sem stall-
bræður og stallsystur hliðruðu sér
heldur við þátttöku. Öll lærðu þau
að spila á hljóðfæri, orgel, og var
Guðmundur Þ. organleikari kirkj-
unnar frá ungum aldri og Þórarinn
varamaður hans þegar svo bar undir.
Við því starfi tók svo systir þeirra
Guðfinna og hafði á hendi um
margra ára skeið.
Ekki var um auð að ræða á
Finnbogastöðum. Þar eins og ann-
arsstaðar, á þeim árum, varð hver og
einn að verja sér öllum til öflunar
brýnustu lífsnauðsynja og sýna
sjálfsafneitun langana sinna til gæða
lífsins, en áttu þó bjarta og gleðiríka
æskudaga, sem bjarma slær á fram í
háa elli.
Ung að árum varð Kara þekkt að
dugnaði og gekk að verki til jafns við
bræður sína og aðra karlmenn þegar
þörf var á. „Þú hefðir átt að vera
strákur Kara mín“ voru viðurkenn-
ingarorð Guðmundar Magnússonar,
afa hennar um dugnað hennar. Ung
fór hún að ganga að slætti á sumrin
og skilaði síst minna dagsverki en
karlmaður. Þeirri iðju hélt hún langt
frameftir aldri, eða þar til véitæknin
var komin svo til sögunnar að nánast
heyrði undir forneskju að slá gras
með því lagi. Svo vel féll henni það
starf að mér er næst að halda að hún
hafi ekki fyllilega sætt sig við að
vera dæmd úr leik. Lengi sló hún þó
kringum hús og skanka, sem urðu
útundan við vélslátt. Þótti ljótt að
sjá það ónytjað.
Þegar þær systur voru að verða
fullorðnar stúlkur voru kvenna-
skólarnir að ryðja sér til rúms. Það
var þá draumur margra ungra meyja
að komast á kvennaskóla og afla sér
þar lærdóms, sem hverri konu kom
að haldi í væntanlegu hlutverki sínu
og lífsstarfi. En erfiðleikar gátu
verið á að láta þann draum rætast
sökum skorts á peningum til að
leggja út fyrir þeim kostnaði. Því
urðu margar mætar stúlkur að leggja
þann draum á hilluna, en leita í þess
stað vista á góðum heimilum í sveit
og kaupstað til að bæta úr með þeim
hætti. Sá draumur bjó þeim Finn-
bogastaðasystrum í brjósti, en þrátt
fyrir lítil efni tókst þeim að láta hann
rætast og komast í Kvennaskólann í
Reykjavík. Þætti mér ekki ólíklegt
að þær hefðu notið afa síns, að
einhverju leyti, í þeim efnum.
Mér er minnisstætt þegar Kara var
að undirbúa för sína suður á
Kvennaskólann. Ég var þá viðloð-
andi á Finnbogastöðum, kom þang-
að sem smali 12 ára. - Það var um
hávetur. Engar samgöngur voru þá
og því ekki nema um tvennt að gera,
að sitja heima og verða af skólanum,
eða leggja land undir fót þó leiðin
væri löng, dagar stuttir, í byrjun
janúar, snjór á jörð og færi misjafnt.
En það átti ekki við Köru að setja
það fyrir sig. Hún bjó sig hiklaus og
ákveðin undir ferðina, saumaði sér
ferðafatnað við hæfi í þá erfiðu ferð,
sem fyrir lá. Lagði síðan land undir
fót í samfylgd með Þórarni bróður
sínum sem þá var að fara til Hóla,
inn alla Strandasýslu til Hrútafjarð-
ar. Þar skildu leiðir. Hann hélt
austur til Hóla en hún suðuryfir
Holtavörðuheiði sem leið liggur til
Reykjavíkur. - Það var ekki lítið
lagt fyrir unga stúlku sem ekki hafði
áður að heiman farið, að leggja í svo
langa og stranga ferð um hávetur í
misjöfnu veðri. En Köru brást
hvorki áræði eða þrek til að komast
þessa löngu leið klakklaust. Þó fólk
væri þá vant ferðum fótgangandi
held ég að mörg stúlkan hefði hikað
við slíka ferð, en það var ekki Köru
líkt að setja það fyrir sig. - Ég dreg
þennan atburð fram úr minningu
minni sem tákn, því segja má að
sömu viðbrögð og dugnaður hafi
einkennt hana alla tíð. Aræði, kapp
og dugnaður hefur verið hennar
aðalsmerki: - Að loknu námi kom
hún heim og gekk að störfum sem
áður. Árin 1921-1926 var hún ráðs-
kona hjá bræðrum sínum meðan
þeir bjuggu í Reykjarfirði. Þegar
Þórarinn bróðir hennar gerðist bú-
stjóri, 1929, sandgræðslunnar í
Gunnarsholti fluttist hún með hon-
um suður og var ráðskona hjá hon-
um næstu árin. Þaðan lá leið hennar
til Akureyrar og þar hefur hún átt
heima óslitið síðan. Þar hefur hún
lagt gjörva hönd á margt, en aðal-
starf hennar hefur verið við sauma-
skap á Saumastofu KEA og annars-
staðar. Veit ég að sami dugnaður og
heiðarleiki í starfi hefur fylgt henni
þar sem annarsstaðar. Minnist ég
þess, sem vinur minn, Sigmundur
frá Melum sagði, er hann minntist
hennar á merkum afmælisdegi
hennar; að henni hefði látið jafn vel
fínn saumaskapur hefðarklæða og
hversdagsfatnaðar.
Á Akureyri hafði hún Iengstum,
ef ekki alltaf, heimili hjá systur
sinni, Guðrúnu Melsteð og manni
hennar, Eggert Melsteð, meðan
hann lifði. Og enn búa þær saman
systurnar.
Um Köru má með sanni segja, að
hún sé eins og tröllin trygg. Enginn
er svikin á vináttu hennar. Það hafa
fleiri en ég reynt. Hún tók miklu
ástfóstri við systurbörn sín, sýndi
þeim umönnun og kærleika og fórn-
aði sér fyrir þau. Systursonur
hennar, Grétar átti í veikleika sínum
þar þann hauk í horni, sem aldrei
brást hvað sem yfir gekk. Sú sama
umhyggja færðist yfir á börn hans
þegar þau komu til og hefur verið
St. Jósefsspítali
Landakoti
Ársstaða aðstoðarlæknis við lyflækningadeild
St. Jósefsspítala, Landakoti, er laus til umsóknar.
Staöan veitist frá 1. júlí 1987.
Umsóknarfrestur er til 20. apríl n.k.
Umsóknir meö upplýsingum um námsferil og fyrri
störf skal senda til yfirvalda lyflækningadeildar.
Reykjavík 17. mars 1987.
Laust embætti sem forseti íslands
veitir
Við læknadeild Háskóla íslands er laust til umsóknar prófessorsemb-
ætti í augnsjúkdómafræði.
Prófessorinn mun fá starfsaðstöðu við St. Jósefsspítala, Landakoti.
Laun samkvæmt launakerfi starfsmanna ríkisins.
Umsóknir ásamt rækilegri skýrslu um vísindastörf umsækjanda,
ritsmíðar og rannsóknir, svo og námsferil og störf, skulu sendar
menntamálaráðuneytinu, Hverfisgötu 6,150 Reykjavík, fyrir 15. apríl
n.k.
Menntamálaráðuneytið,
17. mars 1987.
þeim ómetanlegur styrkur. Veit ég
að þau unna henni og þakka alla þá
umönnun og ástúð, sem hún hefur
veitt þeim af heilum hug og heitu
hjarta. Vissan um það er nú hennar
mesta gleði á ævikvöldinu þegar
kraftarnir eru á þrotum og litið er
yfir farinn veg.
Þó það ætti ekki fyrir henni að
liggja, að eiga heima á Finnboga-
stöðum þá hefur hugur hennar og
starfsþrá verið bundin æskuheimil-
inu og foreldraranni, og það notið
þess í ríkum mæli. Á hverju sumri
kom hún heim að Finnbogastöðum
og gekk að heyskap og öðrum verk-
um með bróður sínum, Þorsteini, og
fyrir hann. - Það munaði um minna
en handtökin hennar Köru. Þeirra
var gott að njóta og kom sér vel
meðan allt varð að vinna með hand-
verkfærum áður en vélar og tæki
komu til sögu. Þessu hélt hún fram
meðan heilsa og kraftar leyfðu. Og
heim kom hún þó um styttri tíma
væri að ræða framyfir áttræðisaldur
og naut þess að vera heima og
fylgjast með því sem var að gerast. -
Það var haft á orði, þar og eins
meðal okkar nágrannanna, að
sumarið væri í raun og veru ekki
komið fyrr en Kara var komin heim.
Ég varð þess aðnjótandi sem
krakki innan við fermingu, að hlotn-
ast vinátta Köru minnar, eins og ég
oftast nefni hana. Sú vinátta hefur
haldist milli okkar gegnum fullorð-
insárin, og elli kerlingu hefur ekki
tekist að breyta þar um. Þar kemur
meira til trölla tryggð hennar, en
verðleikar mínir. Fyrir þá vináttu,
sem hún hefur sýnt mér og minni
fjölskyldu, er ég óumræðilega þakk-
látur og færi henni þær þakkir með
íátæklegum orðum á þessu stóra
afmæli hennar. - Ég minnist fjöl-
margra ánægjustunda frá samfund-
um okkar og spjalli í gamni og
alvöru á liðnum árum. Seint gleymi
ég þeirri fagnaðarkennd, sem um
mig fór, þegar svo bar til að ég var
fáliðaður og seinn fyrir með upp-
rakstur á heyi, þegar ég sá Finnboga-
staðafólkið, Steina, Pálínu o.fl. með
Köru í broddi fylkingar koma mér til
hjálpar. Þar naut ég þess sem oftar,
að stutt er milli bæjanna. Þess var
gott að njóta.
Þá var ekki ónýtt að eiga hana að,
ef til mannfagnaðar kom og skyndi-
lega þurfti til að taka. Alltaf var hún
reiðubúin til hjálpar og hafði þá
forustu um undirbúning. Hún vissi
hvers við þurfti og kunni lag á því að
allt færi sómasamlega úr hendi.
Engu var að kvíða þegar liðsinni
hennar var fengið.
Svo sem eðlilegt er með svo há-
aldraða manneskju er Kara farin að
Föstudagur 20. mars 1987
láta mikið undan. Hún hefur búið
við hjartabilun mörg síðustu árin og
orðið að hafa hægt um sig, en þó
reynt að verða vinum sínum og
vandamönnum að því liði er hún
megnar. Segja má að hún hafi lagt
upp árar og bíði þess að „bát
hennar“ beri í lendingu. Hún þarf
ekki að kvíða landtökunni. Það var
siður á Finnbogastöðum að taka á
móti bát í lendingu hver sem áhöfnin
var. Ég vona að sá siður sé engu
síðu’r ræktur í þeirri lendingu, sem
hana ber að, hjálparhendur verði þar
til staðar og kippi fari hennar farsæl-'
lega á land þegar þar að kemur. Veit
ég líka að hún bfður þess ókvíðin.
Að lokum langar mig að segja frá
atviki, sem Kara trúði mér fyrir sem
einkamáli. - Þegar Kara fór fyrst að
heiman úr föðurgarði kvaddi faðir
hennar hana með svofelldum
orðum: „Þú ert nú að fara að heim-
an dóttir mín. Fátækur er ég og
ekki get ég gefið þér farareyri, sem
þér komi að gagni. En eitt hefi ég og
móðir þín gefið þér. Við höfum
gefið þér nafn. Það nafn fylgir þér
hvar sem leiðir þínar liggja. Nú er
það þitt hverju það nafn tengist.
Undir þér sjálfri og manndómi þín-
um verður það komið. Ég treysti þér
til að gæta þeirrar gjafar. Og vertu
svo Guði falin barnið mitt.“
Mér hefur oft orðið hugsað til
þessara gullfallegu kveðjuorða og
fundist þau geta átt erindi til fleiri en
hinnar ungu stúlku, sem þau voru
töluð til. Ég veit að Karageymdi þau
eins og dýrmætan fjársjóð í huga og
sál sinni, og þau hafa verið sem ljós
á lífsvegi hennar, og borið ávöxt.
Það er stutt á milli bæjanna,
Finnbogastaða og Bæjar. - Aðeins
örskot, eins og segir í sögu Finnboga
ramma. Bær, það býli, sem hefur
verið mitt „heima“ í nær 60 ár er þar
sem ör Finnboga kom niður og hann
lét byggja kirkju sína og fornleifar
segja til um. Góð tengsl hafa haldist
í milli þann tíma. Margir áttu sinn
þátt í því. Þáttur Köru minnar í því
var ærinn, eins og ég hefi verið að
leitast við að rekja í þessari afmælis-
kveðju minni til hins níræða afmælis-
barns, sem með heiðríkju í huga
lítur yfir farinn veg.
Þau tengsl eru ekki líkleg til að
rofna, því þangað sótti Hjalti minn
konu sína Guðbjörgu, bróðurdóttur
hennar. Þess njótum við hjónin nú í
elli okkar.
Fyrir mína hönd, konu minnar og
barna þakka ég henni af alhug og bið
henni blessunar Guðs þann tíma,
sem hún á eftir að dvelja meðal vina
(og vandamanna. og um eilífð.
Með vinar kveðju,
Guðmundur P. Valgeirsson.