Tíminn - 13.08.1987, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 13. ágúst 1987
Tíminn 9
VETTVANGUR
Guöbr. Þorkell Guðbrandsson:
Miðhálendið allt nýr þjóðgarður?
Fyrir nokkrum árum, eða í okt-
óber 1983, skrifaði undirritaður
grein í bjóðviljann um hálendisum-
ferðina. Voru þar settir fram
nokkrir punktar, sem sumum þóttu
í meira lagi öfgakenndir, en aðrir,
þar á meðal ýmsir forráðamenn
náttúruverndarmála hafa tekið
undir marga þeirra og jafnvel tekið
þá upp í markmiðum sínum.
Frá því grein þessi var skrifuð
hefur síður en svo birt til í þessum
málum af hálfu opinberra aðila.
Umferð á hálendinu hefur stórauk-
ist, og árangur og átroðningur á
viðkvæma staði vaxið hröðum
skrefum. Lítið sem ekkert hefur
verið gert til þess að spyrna við
fótum, og sífellt fleiri af perlum
öræfanna missa lit sinn og aðdrátt-
arafl vegna of mikils ágangs. Ef svo
fer fram sem horfir, munu síldar-
gróðamenn ferðamálanna ekki
hafa neitt til að selja eftir tiltölu-
lega fá ár.
Nú er sjálfsagt margt hægt að
gera og samkvæmt hefðbundinni
þrætubókarlist þjóðarinnar ekki
margir sammála. Verður því vænt-
anlega þrætan um aðferðir látin
sitja í fyrirrúmi en framkvæmdir á
hakanum eins og okkur er lagið.
Samt sem áður þykir rétt að hella
olíu á eldinn og koma nokkrum
atriðum á framfæri um málið enn
einu sinni.
1 fyrsta lagi er hér lagt til, að allt
miðhálendið verði gert að þjóð-
garði. Verði það girt þar sem unnt
er, og hlið sett á við helstu fjallvegi.
1 öðru lagi verði umferðarleiðum
á þessu svæði fækkað til muna.
Verði umferð ökutækja eingöngu
leyfð um þær, en þeim aftur á móti
haldið við eins og frekast er unnt
með malarvegi.
í þriðja lagi verði umferð háð
leyfum, og komi gjald fyrir. Þjóð-
garðinum verði skipt í nokkur
svæði, og verði fjöldi ferðamanna
í hvert svæði takmarkaður á hverj-
um tíma. Þegar hámarksfjölda er
náð, verður svæðinu einfaldlega
lokað.
I fjórða lagi verði þjóðgarðinum
lokað fyrir búpeningi, og umferð
og upprekstur hrossa alfarið bann-
aður.
í fimmta lagi verði vetrarumferð
um svæðið einnig háð leyfum og
eftirliti, og mönnum gert að skila
ferðaáætlunum við upphaf ferðar
og gert að tilkynna um ferðalok.
í sjötta lagi verði ströng viðurlög
ef út af er brugðið reglum þeim er
í gildi eru hverju sinni varðandi
umferð um þjóðgarðinn.
í sjöunda lagi verði stjórn mál-
Lítiö sem ekkert hefur
veriö gert til þess að
spyrna við fótum, og
sífellt fleiri af perlum
öræfanna missa lit sinn
og aödráttarafl vegna
of mikils ágangs. Ef
svo fer fram sem horfir,
munu síldargróða-
menn feröamálanna
ekki hafa neitt til að
selja eftir tiltölulega fá
ár.
efna þjóðgarðsins falin sérstakri
stjórnarnefnd, er skipuð verði aðil-
um frá samgönguráðuneyti, dóms-
málaráðuneyti, menntamálaráðu-
neyti, Náttúruverndarráði, Ferða-
félagi íslands og samtökum björg-
unarsveita, og séu þeir síðasttöldu
aðilar að stjórninni sem áheyrnar-
fulltrúar og ráðunautar.
í áttunda lagi verði þetta fjár-
magnað að hluta til með leyfis-
gjöldum til umferðar, og hinsvegar
með skatti á allar einnota umbúðir,
sem settar eru á markað í landinu,
hvað svo sem inni í þeim er.
í níunda lagi verði komið á
miklu strangara og virkara eftirliti
með öllum jarðfræði- og rann-
sóknaleiðöngrum erlendra aðila,
og öllu slíku komið undir stjórn
fslenskra vísindamanna og rann-
sóknarstofnana.
I tíunda og síðasta lagi verði
þeirri sjálfsögðu reglu komið á,
að allir ferðahópar skuli hafa ís-
lenskan leiðsögumann, sem sé fé-
lagi í stéttarfélagi leiðsögumanna
og með starfsréttindi sem slíkur,
sem þjóðgarðsstjórnin viðurkenni.
Og nú er spurt, vilja menn
samþykkja þetta? Dæmið á að geta
gengið upp, jafnt í framkvæmd
sem fjárhagslega og hvað er þá í
veginum?
Matthías Eggertsson, ritstjóri Freys:
Sú gamla kom í heim-
sókn að Húsafelli
Fyrir nokkru var sýnt hér í borg
leikritið „Sú gamla kemur í heim-
sókn“, eftir Friedrich Dúrrenmatt.
Leikritið fjallar um gamla konu
sem kemur heim í fæðingarþorp
sitt og býður íbúum þess gull og
græna skóga, en í staðinn þurfi
aðeins að gera fyrir hana eitt lítið
viðvik, en það er að taka af lífi
gamlan kærasta hennar. Leikritið
fjallar um það sálarstríð sem þorps-
búar máttu glíma við af þessu
tilefni.
Um verslunarmannahelgina síð-
ustu fékk Ungmennasamband
Borgarfjarðar þá gömlu t' heim-
sókn að Húsafelli. Hún bauð þeim
gull og græna skóga og að það
þyrfti ekki annað að vinna til en
það lítilræði að leyfa börnum um
og innan við fermingu að drekka
sigofurölvi. Ungmennasambandið
sló til og báðir aðilar stóðu við sitt.
Nokkrar umræður hafa orðið
um þetta samkomuhald og önnur
um þessa helgi. Aðstandendur
Húsafellssamkomunnar bera sig
allvel og þeir og fleiri benda á að
annað eins hafi nú sést fyrr og síðar
á samkomum sem þessum. Borg-
firðingar hrepptu stóra vinninginn
núna en Héraðssambandið Skarp-
héðinn sat eftir með sárt enni.
Gaukur á Stöng fór í vaskinn og
tapið skiptir milljónum króna.
Svona er lífið.
Hér er þó að fleiru að hyggja.
Ungmennasamband Borgarfjarðar
er grein á meiði ungmennafélags-
hreyfingarinnar í landinu. Sú
hreyfing reis á legg um síðustu
aldamót og sameinaðist í Ung-
mennafélagi íslands, UMFÍ, árið
1907. Ungmennafélögin voru
skilgetið afkvæmi frclsisbaráttu
þjóðarinnar og tóku sér að kjörorði
„Islandi allt“ og „Ræktun lands og
lýðs". Það eru þannig ekki ein-
staklingar eða fyrirtæki með há-
marksgróða að leiðarljósi sem
efndu til samkomuhalds í Húsa-
felli, heldur samtök sem völdu sér
áðurnefnd kjörorð, til að starfa
eftir.
Nú skortir mig hugmyndaflug til
að láta mér detta í hug hvað það
væri sem er meira í mótsögn við
ræktun lands og lýðs heldur en þær
lýsingar sem hafa verið gefnar af
dauðadrukknum börnum á Húsa-
fellssamkomunni. Utskýringar svo
sem þær að þetta hafi gerst annars
staðar, aðrir hefðu fegnir viljað
græða á börnunum, foreldrar beri
líka ábyrgð og löggæsla var á
staðnum og sá í gegnum fingur við
þetta, allt er þetta gott og gilt, en
breytir ekki málinu.
Þessi ræktun lands og lýðs í
Húsafelli stenst ekki. Samanburð-
ur og hliðstæður skipta ekki máli.
Utdeiling á hagnaði af sam-
komuhaldi í Húsafelli til aðildar-
félaga Ungmennasambands Borg-
arfjarðar hlýtur að vekja blendnar
tilfinningar hjá viðtakendum, fjár-
munir til að efla borgfirska æsku
til dáða sem fengnir eru með
niðurlægingu jafnaldra þeirra.
í margar dimmar og kaldar aldir
yljaði íslensk þjóð sér við minning-
ar um forna frægð þegar hetjur
riðu um héruð og skrautbúin skip
lágu fyrir landi. Ungmennafélags-
hreyfingin tók við þeim arfi og hélt
honum á lofti. Þó var þar ekki allt
sem sýndist svo sem hugmyndir
forfeðra okkar um hefndarskyldu
og réttlætingu mannvíga. Innanum
eru þó frásagnir sem mættu vera
hugfastar okkur, fólki nú á dögurn.
Hin þeirra er um Þórdísi spákonu
á Spákonufelli á Skagaströnd. Hún
tók í fóstur Þorvald son Koðráns á
Giljá sem síðar var nefndur hinn
víðförli. Koðrán galt henni fyrir
sjóð silfurs en Þórdís hafnaði og
kvað Koðrán hafa tekið þann
sjóð með afli og ofríki. Þá færði
Koðrán henni annan sjóð en hún
afþakkaði hann einnig og kvað
hann hafa samandregið hann fyrir
ágirndar sakir. Úr þriðja sjóðum
mældi hún sér hins vegar hæfilega
þóknun og kvað Koðrán vel að
þeim sjóði kominn þar sem hann
væri föðurarfur hans.
Megi ungmennafélagshreyfingin
gæta að því hvaðan það fé er
komið sem hún fær til uppeldis
íslenskrar æsku.
Matthías Eggertsson
ritstjóri Freys.