Tíminn - 29.09.1987, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 29. september 1987
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGislason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir '686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Kvöldsímar: 686387 (tæknideild)
og 686306 (ritstjórn).
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 550.-
Verðbólguhættan
Launanefnd hefur úrskurðað með oddaatkvæði
forseta Alþýðusambands íslands að greiða skuli
fullar verðbætur á laun 1. október nk., eða 7,2%.
Hér er um að ræða beinan framreikning miðað
við verðlagshækkanir og mun vafalítið koma sem
hækkun á öll laun, ekki aðeins þau laun sem
byggjast á umsömdum töxtum, heldur einnig laun
sem hækkað hafa fram yfir umsamda taxta,
m.ö.o. verðbæturnar eru ekki einungis í þágu
þess fólks sem fær kaup eftir réttum töxtum,
heldur verða þær til að hygla þeim launþegum
sem notið hafa launaskriðsins.
Nú má vel vera að formsástæður og orðalag í
kjarasamningum hafi ekki leyft annan úrskurð en
þann sem nú liggur fyrir. Hins vegar er ljóst að
með þessum úrskurði er verið að halda enn lengra
út á þá braut, sem illu heilli fór að opnast á fyrsta
fjórðungi þessa árs, að verðbólgan tók að vaxa að
nýju eftir langt og árangursríkt hjöðnunarskeið.
Menn geta deilt um það hver sé orsök þess að
verðbólgan fór að vaxa aftur á þessu ári. En um
það verður ekki deilt að ný verðbólgualda mun
ekki koma neinum að liði, síst af öllu launafólk-
inu.
Tíminn hefur í allt sumar varað við verðbólgu-
hættunni sem gert hefur vart við sig. Blaðið hefur
ítrekað bent á það að spennan í atvinnulífinu er
alltof mikil. Þarf ekki að fara í neinar grafgötur
um það að slík spenna veldur verðbólgu, enda
leiðir það af spennunni að farið er að bjóða í
vinnuaflið og greiða kaup umfram umsamda
taxta. Þar með er ýtt undir víxlhækkanir og
sjálfvirkni í launa- og verðlagsmálum. Bæði
forystumönnum vinnuveitenda og launþega er
ljóst að þessi skilyrði hafa verið að skapast og eru
fyrir hendi. Þeir hljóta einnig að gera sér grein
fyrir því að á þeim hvílir skylda um að gera sitt
til þess að draga úr víxlhækkunum og koma í veg
fyrir sjálfvirkni í launahækkunum.
Með febrúarsamkomulaginu 1986 milli ríkis-
stjórnarinnar og aðila vinnumarkaðarins var
tekin upp sú stefna að þessi mikilvægu áhrifaöfl
þjóðfélagsins hefðu samráð um þróun efnahags-
og kaupgjaldsmála á breiðum grundvelli. En nú
er ekki annað sýnna en að verið sé að brjóta
samráðsstefnuna niður. Þótt vafalaust megi finna
skýringar á því að ASÍ forystan valdi sjálfvirku
aðferðina og beinan framreikning verðbóta 1.
október í stað þess að meta hækkanirnar í víðara
samhengi, þá er hér farið út á hála braut.
íslendingar hafa illa reynslu af sjálfvirkni í
kaupgjalds- og verðlagsmálum. Eftir febrúar-
samninga 1986 var ástæða til að vona að aðilar
vinnumarkaðarins hefðu lært af reynslunni. En
atburðir síðustu vikna og daga verða síst til þess
að glæða þá von.
|11I11IIHI1III)I GARRI %% ' -Ti '
45 prósentin
DV var mcð skoðanakönnun á
laugardaginn um Útvegsbanka-
málið. Uppgefið úrtak var 600
manns, ogsamkvæmt blaðinu varð
niðurstaðan sú að af þessum 600
vildu 94 að ríkið ætti bankann
áfram, 75 vildu að Sambandið
fcngi hann keyptan, 53 vildu að
33-menningarnir fengju hann, 49
vildu gera hann að almcnnings-
hlutafélagi, 29 vildu að útvegurinn
ætti hann, hvað svo sem átt er við
með því, 18 vildu að starfsfólk
bankans cignaðist hann, og loks
voru 12 sem vildu leggja bankann
niður. Þegar þessar tölur eru Iagð-
ar saman kemur hins vegar aðeins
út 330, sem er óneitanlcga nokkuð
langt frá 600 manna úrtaki. Ástæð-
an er sú að blaðið gefur upp að 238
hafi verið óákveðnir og 32 hafi
ekki svarað, eða samtals 270
ntanns. Þar mun vera um að ræða
heil 45 prósent af þessu úrtaki.
Þegar málið cr skoðað verður
þvi ekki annað séð cn að þessi
skoðanakönnun standi á algjörum
brauðfótum. Samt sem áður lætur
DV sig hafa það á laugardaginn að
slá því upp í fyrirsögnum, bæði inni
í blaðinu og á baksíðu, að flcstir
vilji að ríkið eigi Útvegsbankann.
Við skulum skoða það dálítið
nánar.
Pólitískt mál
Nú vilí Garri út af fyrir sig ekki
ætla þcim á DV annað en að hafa
staðið heiðarlega aö þessari
könnun, þ.c.a.s. að starfsfólk
blaösins hafi raunvcrulcga taiað
við 600 manna úrtak fólks á öllum
aldri, af báðum kynjum og jafnt í
öllum landshlutum. En að því erað
gæta að hlutfall hinna óákveðnu er
grunsamlega hátt, og verður því
varla trúað að tæpur helmingur
þjóöarinnar hafi pent og laglega
ekki myndað sér neina skoðun á
stórmáli sem þessu.
Það skyidi þó ekki vcra að þar
væri á feröinni tilhnciging til að
vilja forðast að gefa DV upp
skoðanir sínar, sem ýmsir hafa
þóst sjá merki um í fyrri skoðana-
könnunum blaðsins? AHir vita að
I)V er hallt undir Sjálfstæðisflokk-
inn, þótt svo eigi að heita að það
sé „frjálst og óháð daghlaö". f
umræðu síðustu vikna hefur komið
skýrt fram að Útvegsbankamálið
er hápólitískt: þar hefur Sjálfstæð-
isflokkurinn staðið vörð uin hags-
niuni ættarveldis og fjármagnseig-
enda, á sama tíma og Framsóknar-
flokkurinn hefur að vanda tekið
afstöðu sem helsti málsvari félags-
hyggju og almenningsheillar í land-
inu.
Hverjir svara?
í fyrri skoðanakönnunum DV
hafa mcnn oft talið sig sjá merki
þess að félagshyggjufólk, sem hall-
ast að stefnu Framsóknarflokksins,
hafi sýnt vissa trcgðu á því að
upplýsa DV um skoðanir sínar.
Trúlegt er að þar að baki liggi
einhvers konar ótti við að þær
upplýsingar verði misnotaðar, þótt
Garri vilji taka skýrt fram að hann
hefur síður en svo í huga að bera
DV slíkt á brýn.
En hin óumdeilanlega pólitíska
slagsíða DV veldur því hins vegar
að i skoðanakönnunum blaðsins
verður þar af leiöandi á sama hátt
að gera ráð fyrir pólitískri misvís-
un. Þegar þeir 270, sem ekki gefa
sig upp, hafa vcrið dregnir frá, fær
blaðið síðan út að 28,5% þjóðar-
innar vilji að rikið eigi bankann,
22,7% vilji að Sambandið fái hann
kcyptan og 16,1% styðji það að
33-menningarnir fái hann.
í ljósi þess, sem að framan sagði,
má gera ráð fyrir að síðasi nefnda
talan sé kannski einna helst nærri
réttu lagi, þ.e. að um sjöttungur
fólks hallist í raun að Sjálfstæðis-
flokknum. Hinn mikli fjöldi þeirra,
sem neita að gefa DV og Sjálf-
stæðisflokknum upp skoðanir
sínar, veldur því svo að töluverð
ástæða er til að ætla að í þeim hópi
séu býsna margir sem í raun aðhyll-
ist það að ríkið eigi að standa við
útboð sitt og selja Sambandinu
Útvegsbankann.
Auðvitað er ógerlegt að sanna
þetta, eins og málum er háttað. Til
þess þyrfti að vinna alla þessa
skoðanakönnun upp á nýtt og fá til
þcss aðila, sem fólk treystir fylli-
lega til að fara með skoðanir sínar
sem trúnaðarmál. Vissulega eru
skoðanakannanir gagnleg og rétt-
mæt aðferð til að komast að raun
um vilja almennings, og þær geta
oft á tíðum orðið ráðamönnum
góð leiðbeining í stórum málum.
En þetta dæmi undirstrikar hins
vegar nauðsyn þess að þær séu
gerðar af hlutlausum aðilum. Ef
fóik flnnur af þeim þó ekki sé nema
■ninnsta vott af pólitískri lykt, þá
er þess ekki að vænta að þær geti
talist marktækar. Garri.
VÍTT QG BREITT lllllllllfllllIllÍlÍllllllllflllB
39 ára platumræða
Ekki þarf að koma á óvart að hér
á landi eru mun fleiri fylgjandi
aðild fslands að Atlantshafsbanda-
laginu en veru varnarliðsins. Þetta
kom frant í skoðanakönnun sem
DV gerði og birti niðurstöður fyrir
helgina. í öllum fyrri könnunum
sem gerðar hafa verið um þessa
afstöðu, eru fleiri sem vilja áfram-
haldandi Natoaðild, en þeir sem
sætta sig við tilvist varnarliðsins í
landinu.
Sú breyting hefur orðið á við-
horfum að aldrei hefur hlutfall
þeirra sem vilja herinn burt verið
eins stórt og nú. Það er aðeins rétt
rúmlega helmingur þeirra sem af-
stöðu tóku í könnuninni sem er
fylgjandi veru varnarliðsins.
Astæðan er augljós, fslendingum
þykir Bandaríkjamenn hlutast
freklega til um innanríkismál.
Áður var minnst fylgi við varnarlið-
ið 1976, en þá stóð yfir landhelgis-
deila við nokkrar aðildarþjóðir
Nato.
Það er greinileg fylgni milli af-
stöðunnar til hersins og hvernig
okkur semur við aðrar aðildarþjóð-
ir Nato á hverjum tíma. Hins vegar
er afstaðan til þátttöku í sjálfum
varnarsamtökunum ávallt mun
meiri og jafnari þegar skoðana-
kannanir uni þetta málefni eru
bornar saman.
Herhvöt
Það er þvf hafið yfir allan efa að
mikill meirihluti íslcndinga er
hlynntur þátttöku í varnarsam-
starfi vestrænna þjóða, en skoðanir
skiptari um framkvæmdaratriði,
eins og herverndarsamninginn við
Bandaríkin. Hins vegar hefur hann
ávallt meirihlutafylgi hvernig sem
kaupin gerast annars á eyrinni.
„fsland úr Nató, herinn burt,“
hefur lengi verið herhvöt hernáms-
andstæðinga, en slagorðið virðist
ekki vera samkvæmt sjálfu sér.
Enda hefur hvorki gengið né rekið
í baráttu þeirra í nær fjörutíu
áratugi. Það kom meira að segja í
Ijós í vandaðri skoðanakönnun að
umtalsverður hluti þeirra sem þá
kusu Aiþýðubandalagið, sem er
eini stjórnmálaflokkurinn sem hef-
ur úrsögn úr Nató á stefnuskránni,
vildi ekki að ísland segði sig úr
Með eða móti NATO
• -V...-,**( u„l,manna OO
flokksins vafðist mjög tunga um
tönn þegar verið var að reyna að
útskýra fyrirbrigðið.
Tenórar umræðunnar
Það væri mjög óeðlilegt ef ekki
væru skiptar skoðanir um jafn
mikilvægt og umdeilanlegt atriði í
utanríkisstefnunni eins og aðild að
varnarbandalagi og veru erlends
herliðs í landinu. Hins vegar hefur
umræðan oftast verið með þeim
hætti að meira minnir á trúboð
ofsatrúarmanna og helvítiskenn-
ingasmiða en yfirveguð skoðana-
skipti þar sem rökum er beitt með
og móti.
Tenóra umfjöllunarinnar er að
finna í Alþýðubandalaginu. Þeir
gefa tóninn og kalla sjálfa sig
friðarsinna. Jafnaðarmerki er gert
á niilli þess að vilja frið á jörðu og
að vera allaballi og hcrstöðvaand-
stæðingur. Af sjálfu leiðir að allir
aðrir vilja stríð og atómbombur. í
þessu fari hjakkar áróðursmaskín-
an áratug eftir áratug.
Því er það dálítið skrýtið þegar
einn af þingmönnum allaballa og
fyrrverandi tilvonandi formanns-
efni, Steingrímur J. Sigfússon, lýsir
yfir vonbrigðum með niðurstöður
fyrrgreindrar skoðanakönnunar
DV og segir við blaðið: „Ef einhver
alvöruumræða hæfist um það hvað
þetta bandalag er, á ég raunar von
á að afstaða fólks tæki nokkrum
breytingum."
Þetta hlýtur að skiljast á þann
veg að allaballar og forverar þeirra
í Sameiningarflokki alþýðu hafi
aldrei fjallað af alvöru, nú, eða
viti, um aðildina að Atlantshafs-
bandalaginu allt frá því að íslend-
ingar tóku þátt í stofnun þess árið
1949.
Allt síðan hafa þeir sem eru
mótfallnir aðildinni að Nató leitt
umræðuna og reynt að halda henni
sívakandi og notað sem beitu á
atkvæðaveiðum.
Kannski er von á því að Stein-
grímur J. Sigfússon söðli nú um og
hefji alvöruumræðu um það hugð-
' arefni sitt að ísland segi sig úr
varnarsamtökum vestrænna ríkja.
Það gæti orðið góð byrjun að stíga
ofan af þeim háa stalli sem sjálf-
skírðir friðarsinnar hafa tyllt undir
sjálfa sig. Það mætti viðurkenna að
sú skoðun mikils meirihluta þjóð-
arinnar, að telja hag okkar og
öryggi betur borgið með Natóaðild
en utan samtakanna, sé ekki ein-
göngu sprottin af illum hvötum og
að þeir sem aðhyllast vestræna
samvinnu séu ekki endilega band-
óðir hernaðarsinnar sem einskis
óska fremur en að hefja kjarnorku-
styrjöld.
„Friðarsinnarnir" gætu Iíka ein-
hvern tíma leitt hugann að því við
hvað var að kljást þcgar Nato var
stofnað og hvert hlutverk samtak-
anna er. Þeir láta eins og vestrænu
lýðræðisríkin séu einu friðarspill-
arnir í veröldinni og eru lagnir að
beina spjótum sínum eingöngu að
þeim sem bundist hafa samtökum
um að verja frelsi og lýðræði en
aldrei að þeirri ógn sem beint er
gegn lýðfrjálsum þjóðum.
En „friðarsinnunum" er tamara
að heyja margrómaða baráttu sína
með innantómum slagorðum og
gítarspili en alvöruumræðu um
hvers vegna við kjósum vestræna
samvinnu. Lítil von er til að á því
verði breyting í bráð eða lengd.