Tíminn - 12.03.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Laugardagur 12. mars 1988
Tímiim
MÁLSVARIFRJÁLSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
Eggert Skúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGtslason
Skrifstofur: Stðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot: Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr. 465,- pr.
dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Afstaða Sigrúnar
í borgarstjórn
Borgarfulltrúar Alþýðubandalags, Alþýðu-
flokks og Kvennalista í Reykjavík tóku upp á því
á dögunum að ganga út af borgarstjórnarfundi,
þegar rætt var um byggingu ráðhúss, sem ætlað er
að rísa í norðvesturhorni Tjarnarinnar.
Útganga af þessu tagi á að sýnast eitthvert
hetjuverk í blaðafrásögnum, en er helst í ætt við
það þegar menn til forna hleyptu upp þingum eða
brugðu fyrir sig öðrum frumstæðum þingsköpum.
Þeim, sem þannig hegða sér á þjóðkjörnum
samkomum á 20. öld, duga ekki venjulegar
fundarreglur, hvorki hvað varðar almennt málfrelsi
né atkvæðagreiðslur með handauppréttingum,
heldur skal einnig tekið til fótanna og marsérað út
úr fundarsal til frekari áherslu afstöðu sinni.
Það var með þessum hætti sem borgarfulltrúar
Alþýðubandalags, Alþýðuflokks og Kvennalista
hegðuðu sér á borgarstjórnarfundi nýlega og
þykjast miklir af. Einn borgarfulltrúi minnihlutans,
þ.e. Sigrún Magnúsdóttir frá Framsóknarflokkn-
um, tók ekki þátt í þessari sérstæðu fundarhegðun.
Kom þar hvort tveggja til að hún setur sér ekki sín
eigin fundarsköp og hefur auk þess nokkuð aðra
skoðun á ráðhúsmálinu heldur en Alþýðubanda-
lagsmönnum, Krötum og Kvennalistakonum er
þóknanlegt.
Sigrún Magnúsdóttir tók þá afstöðu varðandi
ráðhúsbygginguna að samþykkja staðarvalið við
Tjörnina og stóð að því að teikning sú sem hlaut
1. verðlaun í hugmyndasamkeppni um ráðhús í
Reykjavík skyldi lögð til grundvallar ráðhúsbygg-
ingunni. Þessi afstaða er hrein og klár og þarf ekki
að valda neinum misskilningi. Hins vegar hafði
Sigrún Magnúsdóttir þá sérstöðu um málsmeðferð
og framkvæmd ráðhúshugmyndarinnar, að ekki
væri tímabært að hrinda smíðinni af stað að svo
komnu. Þessi sérafstaða um framkvæmdatímann
er einnig auðskilin og þarf ekki að valda neinum
misskilningi.
Sigrún Magnúsdóttir leggur áherslu á það í
störfum sínum í borgarstjórn að vinna þar sjálfstætt
að málum og taka málefnalega afstöðu til borgar-
mála. Hún hefur látið svo ummælt um afstöðu sína
að hún eigi sinn hlut að því að minnihlutaflokkarnir
hafi sem nánasta samstöðu gegn Sjálfstæðisflokkn-
um í ýmsum veigamiklum málum. Það hefur m.a.
komið fram í samvinnu minnihlutaflokkanna við
afgreiðslu fjárhagsáætlana. Sigrún Magnúsdóttir
hefur látið það skýrt í ljós að þrátt fyrir slíka
samstöðu minnihlutans í mikilvægum málum, þá
geti einstakir flokkar ekki skuldbundið sig til þess
að vera sammála í öllum greinum eða í hverju máli
sem upp kann að koma. Enginn minnihlutaflokk-
anna hefur gengist undir þess háttar skilyrði, enda
er óhugsandi að samstarf þessara flokka geti byggst
á svo afdráttarlausri meginreglu.
liðnum árum virðist
þjóðfélag okkar hafa verið í
einskonar viðvarandi heljar-
stökki í menningarlegu og efna-
hagslegu tilliti með þeim af-
leiðingum, að það er eins og
sjónin hafi horfið því í bili. Þessi
líking styðst við margar stað-
reyndir. Ein er sá ógnarhraði
sem þarf að vera á öllum hlutum,
ákvörðunum jafnt og verkum
ýmiskonar. Annar er sú menn-
ingarlega upplausn sem felst í
skorti á sjálfsaga, kröfugerð og
heift út í þá sem gjarnan eru
nefndir „hinir“, en enginn veit
raunar hverjir þeir eru. Verð-
bólga og dýrtíð sem hleypt hefur
verið af fullum krafti á einstak-
linga hefur steypt mörgum heim-
ilum í gjaldþrot, en á föstudag-
inn í fyrri viku kom Lögbirtingur
út og boðaði 52 gjaldþrot í
Reykjavík. Ekki virðist um það
að ræða að fólk vilji hægja á sér
í eyðslu. Um það bera vitni þau
fjörugu viðskipti sem eru á bíla-
markaði, markaði hljómflutn-
ingstækja, útvarpa, sjónvarpa
og heimilistækja. Við liggur að
á síðasta ári hafi útvarp verið
keypt á hvert heimili í landinu.
Hinn almenni æsingur, kaup-
gleði og kjaratal hefur Ieitt sam-
félagið út í blindgötu, sem ekki
virðist hægt að komast út úr
nema með því að gefa enn einu
sinni eftir, hleypa nýrri verð-
bólguskriðu af stað, fella gengið
enn meira en orðið er og fjölga
um leið gjaldþrotum. Sú gífur-
lega kaupmáttaraukning, sem
varð á árinu 1986 og þar á undan
hefur beinlínis elft verðbólgu-
kröfuna og vaxtaskrúfuna, nú
þegar skynsemi býður mönnum
að fara hægar um sinn.
Efnahagsspá
sem ekki stóðst
í raun er það alveg ljóst, að
kaupmáttaraukning verður ekki
ákveðin með launasamningum.
Henni ræður m.a. hagstæður
viðskiptajöfnuður og almenn
hagsæld í landinu, sem mótast af
verðlagi afurða á erlendum
mörkuðum. Henni ræður líka,
að atvinnuvegirnir fái tíma til að
draga andann þótt ekki sé nema
stund og stund, í stað þess að
þurfa stöðugt að taka við nýjum
efnahagsdæmum, sem spýtast
svo ört út úr maskínum, að
blekið nær aldrei að þorna.
Við þessar aðstæður virkar
samfélagið oft og tíðum eins og
það sé stjórnlaust. Jafnvel spár
okkar standast ekki deginum
lengur vegna þess að forsendur
þeirra geta breyst með svo
snöggum hætti að það minnir á
veðurfarið og frægt lægðakerfi
okkar. Sem dæmi um þetta
ástand er vert að vitna til fréttar
í DV, þar sem sagt er frá því að
norræn verkalýðsfélög hafi gert
spá um þróun efnahagsmála á
Norðurlöndunum, sem kynnt
hafi verið á Norðurlandaráðs-
þingi í Osló. Spáð var um efna-
hagsþróun á íslandi á þessu ári:
„Þar kemur fram að spáð er
18% verðbólgu á árinu, að at-
vinnuleysi hér á landi verði það
sama og á síðasta ári og að
’ viðskiptahallinn verið 4,4% af
þjóðarframleiðslu, samkvæmt
upplýsingum sem DV fékk hjá
Birni Arnórssyni, hagfræðingi
BSRB.
Björn sagði í samtali við DV
að íslenski kaflinn í skýrslunni
væri ómerkilegur, enda hefði
hann verið saminn í janúarmán-
uði (í ár)“. Sem sagt að fyrir
rúmum mánuði var gerð efna-
hagsspá, sem er orðin ómerkileg
í dag. Þetta mætti kannski taka
sem nokkra lýsingu á því viðvar-
andi heljarstökki samfélagsins,
þar sem svifið er endalaust í
stóru bakfalli.
Hugarfar eyðslunnar
Nú mætti álíta að þeir hag-
fræðingar, sem fást við efna-
hagsspár hefðu þann metnað í
atvinnulegu tilliti að vilja heldur
búa til spár byggðar á líkum og
lögmálum heljarstökksins í stað
þess að framfylgja fyrri spám og
segja síðan að þær séu ómerki-
legar þegar þar er komið í
heljarstökkinu, að ekkert stenst
af því sem sagt hefur verið.
A.m.k. er ástæðulaust að láta
norræn verkalýðsfélög vera að
prenta þetta eftir okkur. Það
hvarflar nefnilega að manni að
íslenskar efnahagsspár séu ekki
hæfar til útflutnings. Önnur lönd
virðast geta gert efnahagsspár
sem standast eitt ár eða svo,
enda eru kjarasamningar þar
gerðir á lægri nótum en hér. Og
þó er eins og kjarasamningar
hér hitti sjaldnast á staðreyndir
í greiddum launum hjá miklum
fjölda launafólks, en í staðinn
koma launaskrið og yfirborgan-
ir. Einnig er þess ógetið hverju
fólk fær haldið eftir þegar búið
er að draga frá skatta og útsvör
og önnur launatengd gjöld.
Lægstu laun taka ekki á sig
stórar fjárhæðir í sköttum og í
raun má segja að eini umtals-
verði launajöfnuðurinn í land-
inu hafi hingað til náðst fram í
gegnum gjöldin.
Með réttu hefur verið bent á,
að opinberir aðilar eins og ríki
og sveitarfélög eigi ekki að
stuðla að þenslu í samfélaginu
með ótímabærum framkvæmd-
um. Framkvæmdagleði okkar
hefur verið mikil og hér á landi
er flest nýtt bæði í húsum og
tækjum. Stjórnunin sem áður
var á fjármagni fór að mestu í
gegnum bankana og opinbera
sjóði. Þeirri stjórnun verður
ekki lengur við komið að neinu
ráði. Um það sjá fjárfestingar
og kaupleigufélög, sem byggja
starfsemi sína m.a. á erlendu
fjármagni. Með því eyðslu-
hugarfari sem hér ríkir, nýj-
ungagirni og framkvæmdagleði,
er varla von til þess að óskir um
samdrátt í framkvæmdum beri
teljandi árangur. Hvergi hafa þó
dæmin orðið stærri og umfangs-
meiri en í Reykjavík, enda er
þaðan skemmst í kjötkatlana •
bæði inglenda og erlenda.
Stjörnur
með 250 þús.
í Reykjavík einni eru nú nær
fjögur hundruð þúsund fermetr-
ar undir verslun og rúm þrjú
hundruð þúsund fermetrar undir
skrifstofum. Þegar Kringlan hef-
ur verið tekin inn í dæmið nemur
þetta samtals, fyrir þjónustu-
greinarnar, um 780 þúsund fer-
metrum. Til viðmiðunar má
benda á að iðnaðurinn hefur um
580 þúsund fermetra. Hverri
íbúð í Reykjavík fylgja um 12
fermetrar í verslun, eða eins og
eitt herbergi. Þegar þess er gætt
að launaskrið er almennt í þjón-
ustugreinum er auðséð hvar
helsti vandi þenslunnar liggur.
Þegar horft er til fjölmiðla og
helstu auglýsingaþátta í sjón-
varpi og útvarpi, þá bera auglýs-
ingar með sér, að umsvif eru
mest í þjónustugreinunum. Þær
auglýsa mest, og eins og verðlagi
er háttað á auglýsingum fjöl-
miðla, einkum sjónvarps, virðist
eins og hin margvíslega þjónusta
sé helsta lifibrauð landsmanna.
Ef staldrað er við og hugleitt
hvað það er, sem hefur leitt
okkur út í slíkan ofvöxt þjónust-
unnar verður kaupgetan fyrst á
blaði. Hún gæti ekki þrifist nema
vegna mikilla viðskipta. Starfs-
fólk í tölvubransanum mun yfir-
leitt ekki hafa mikið undir
hundrað þúsund króna mánað-
arlaunum. Nýlega varð hér mik-
ið umtal um laun forstjóra í
Bandaríkjunum, sem er allt ann-
að launasvæði og ekki sambæri-
legt við það sem hér gildir. Þessi
bandarísku forstjóralaun voru
kinnroðalaust borin saman við
lágmarkslaun síðustu kjara-
samninga, sem nú hafa verið
felldir víðast hvar. Þeir sem
stóðu að þessum samanburði
hafa sumir hverjir ekki undir tvö
hundruð og fimmtíu þúsund
krónum á mánuði af því þeir eru
fjölmiðlastjörnur. En þeir
ástunduðu ekki að bera saman
þessi laun og láglaunin í fiskiðn-
aði. Hér er þó um marktækan
samanburð að ræða, enda sama
verð og launasvæði. Fleiri
skrautleg dæmi væri hægt að
tína til úr þjónustugreinunum.
Þá er ógetið þeirrar afsiðunar,
sem þjónustugreinar geta haft í
för með sér, einkum þær sem
starfa á jöðrum svonefndra list-
greina. Þar er margt með sama
hætti og í nafngiftum verslana
og veitingastaða. Mest lagt upp
úr óskiljanlegum erlendum
orðum. Á ferð um Laugaveg eru
menn ýmist staddir í París,
Kína, London eða Japan. Slíkur
er hinn erlendi vindgangur orð-
inn á gamalli slóð reykvískra
kvenna inn í þvottalaugar.
Æskubissnes
Stór hluti þjónuststarfans snýr
að æskunni í landinu. Langt er
síðan að æskubissnesinn varð
drjúgur atvinnuvegur hér á
landi. Það var um það leyti sem
upp var tekinn sá siður að telja
æskunni trú um að hún ætti ekki
að skera hár sitt líkt og Samson
forðum, og að hún ætti að ganga
þannig til fara að hún liti helst út
fyrir að vera á eilífri safari.
Hvítar skyrtur þóttu þá hin
mesta ósvinna og er svo raunar
‘enn, þótt ungir karlmenn sjáist
stundum í þannig skyrtum, eink-
um þegar þeir eru að kynna
fegurðarsamkeppnir í sjónvarpi.
Ungar stúlkur fóru mikið betur
út úr þeim æskubissnes sem
leiddi unga pilta út í mórautt og
grátt á mórautt og grátt ofan.
Konur hafa alltaf kunnað að
snúa hverri bissnes-aðför sér í
hag, og æskubissnesinn gerði
lítið annað en auka fjölbreytni
þeirra í klæðaburði, oft svo að
hreint öfundarefni hlýtur að.