Tíminn - 18.03.1989, Blaðsíða 9

ugardagur 18. mars 1989
Tíminn 9

Búnaðarþing að störfum
Tímamynd Árnl Bjarna.
ið. Ríkisútvarpið hefur engin
efni á því að fara út í tilrauna-
starfsemi í tekjuöflunarmálum,
heldur þarf að bæta það kerfi
sem fyrir er, m.a. með því að
gera innheimtu afnotagjalda
skilvirkari og viðráðanlegri.
Landbúnaður í
milliliðaþj óðfélagi
Búnaðarþing var sett í
Reykjavík 27. f.m. og lauk 8.
þ.m. eftir skemmri setu en oftast
áður. Eigi að síður ræddi þingið
mörg veigamikil mál sem snerta
landbúnaðinn og hagsmunamál
bændastéttarinnar. Þingið var
vissulega háð í skugga þeirra
margvíslegu erfiðleika sem land-
búnaðurinn á við að stríða og
mæða á bændastéttinni framar
því sem oft hefur verið. Vandi
landbúnaðarins er fyrst og
fremst efnahags- og fjárhagsleg-
ur, en einnig félagslegur. Hann
stafar af örum þjóðfélagsbreyt-
ingum og breyttum markaðs-
skilyrðum, sem leitast er við að
ná tökum á, en hefur þó ekki
heppnast til neinnar hlítar, enda
aðlögunartíma breyttra búhátta
ekki lokið.
Forystumenn landbúnaðarins
hafa sýnt í verki að þeir vilja
vinna að lausn vandamála sinna
af raunsæi með jákvæðum hætti.
Þeir hafa gert sér ljóst að breytt-
ar markaðsaðstæður hafa áhrif á
þróun landbúnaðarins. Þeir hafa
haft frumkvæði að gerbreyttum
framleiðsluháttum, sem miða að
því að laga framleiðsluna að
markaðsskilyrðum nútímans.
Enginn atvinnuvegur hér á landi
gengur í gegnum svo róttækt
breytingaskeið sem landbúnað-
urinn. Því fylgir margvísleg fjár-
hags- og félagsleg röskun, sem
skylt er að taka tillit til í opinber-
um aðgerðum og almennum um-
ræðum um þjóðfélagsþróun.
Vandi íslensks landbúnaðar
er ekki sér-íslenskt fyrirbæri eins
og oft má ætla, þegar tekist er á
um landbúnaðarstefnuna hér á
landi. Landbúnaður á í vök að
verjast í öllum löndum með
einum eða öðrum hætti. Hér
skiptir mestu máli að líta til
iðnaðar- og markaðsþjóðfélaga
hins vestræna heims, enda skilur
íslenskt þjóðfélag sig ekki svo
miklu nemi frá slíkum þjóðfé-
lögum, þegar öllu er á botninn
hvolft. Frumframleiðsla mat-
væla og annarra afurða landbún-
aðar verður út undan í efnahags-
kerfi nútímaþjóðfélaga, sem
ræðst algerlega af hagsmunum
verksmiðjuiðnaðar, verslunar
og vaxtagróða. Vöruframleiðsla
og milliliðastartsemi mótar öll
viðhorf í hagkerfi vestrænna
landa. Landbúnaðurinn aðlag-
ast illa þessu hagkerfi, m.a.
vegna þess að verði frumfram-
leiðslu hans þarf að halda niðri
til þess að úrvinnslugreinar og
milliliðir hafi þeim mun meira
upp úr starfsemi sinni. Þetta
Ieiðir það af sér að togstreita
myndast milli framleiðenda og
neytenda, sem ekki átta sig á að
búðarverð matvælanna er ekki
nema að litlu leyti það verð, sem
frumframleiðendur fá í sinn
hlut. Endanlegt verð til neyt-
enda samanstendur af úrvinnslu-
kostnaði, milliliðaþóknun,
flutningskostnaði og sköttum,
sem ríkissjóður tekur til sín.
Úrvinnsla og milliliðir vilja hafa
allt sitt á þurru og ríkissjóður
ekki síður, a.m.k. á íslandi, þar
sem „einföldun“ skattakerfisins
er látin ráða skattlagningu á
matvæli. Af öllu þessu hefur
síðan leitt það „styrkjakerfi“
sem kennt er við landbúnaðinn,
en á allt eins upptök sín í
kröfum neytenda um skaplegt
matvöruverð.
Ályktun um
beitarþol
Þegar litið er yfir þau mál sem
Búnaðarþing fjallaði um að
þessu sinni, þá ber hátt þá
umræðu sem orðið hefur í fjöl-
miðlum um gróðurverndarmál
og ýmsar ásakanir sem fram
hafa komið á hendur bændum
varðandi ofbeit á afréttum og
hirðuleysi um gróðurfar
landsins.
Búnaðarþing fjallaði ítarlega
um þessar ásakanir og sendi frá
sér ályktun og greinargerð sem
skýra þetta mál vel og ætti að
verða umhugsunarefni allra,
sem vilja gera sér grein fyrir
hinu sanna í þessu efni. Álykt-
unin og greinargerðin með henni
leiða í ljós að bændur gera sér
fulla grein fyrir skyldum sínum
varðandi gróðurvernd og upp-
græðslu lands.
Ályktun búnaðarþings um
beitarþol og gróðurvernd hljóð-
ar þannig:
„Búnaðarþing lýsir yfir þeirri
skoðun að beitarþolsmat, byggt
á traustum, vísindalegum grund-
velli, sé meðal nauðsynlegustu
gagna til heppilegrar landnýting-
ar með nútímabúskap.
Því er það mikið áhyggjuefni
að ágreiningur er verulegur og
jafnvel vaxandi milli sérfræðinga
Rannsóknastofnunar landbún-
aðarins annars vegar og leið-
beiningaþjónustunnar, Land-
græðslu ríkisins og ýmissa
bænda hins vegar, um notagildi
þess beitarþolsmats, sem RALA
(Rannsóknastofnun landbún-
aðarins) hefur unnið að undan-
farna áratugi og þá aðferðafræði
sem það byggist á.
Búnaðarþing vill því eindreg-
ið fara þess á leit við stjórnendur
og sérfræðinga Búnaðarfélags
íslands, Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins og Landgræðslu
ríkisins, að taka höndum saman
að byggja ofan á og bæta þann
grunn, sem lagður er með gróð-
urkortagerðinni. Verði nýjustu
þekkingu og aðferðum beitt til
að meta beitarþol landsins að
nýju, svo að fyrir liggi á hverjum
tíma besta fáanleg undirstaða
hæfilegrar nýtingar.
Jafnframt taki þessar stofnan-
ir höndum saman til að skýra
fyrir bændum og almenningi í
hverju þeim gögnum, sem fram
hafa verið lögð og afhent sem
„reiknað beitarþol“ er áfátt sem
„raunverulegu beitarþoli“. Enn-
fremur að beita sér fyrir sameig-
inlegu átaki til að fræða almenn-
ing um þau fjölþættu öfl, sem
valda og hafa valdið gróðureyð-
ingu hér á landi, þannig að
búskaparhættir nútímans birtist
þar í réttu samhengi.“
Landnytjar og
landbúnaður
Ekki er vafamál að þessi
ályktun er svar Búnaðarþings
við þeirri neikvæðu umræðu í
garð bænda, sem stofnað hefur
verið til í landinu undir yfirskini
gróðurverndaráhuga. Það vekur
ekki síst athygli að í greinargerð
með þessari ályktun er beint
gagnrýni að Rannsóknastofnun
landbúnaðarins að því er varðar
efni og óljóst orðalag skýrslna
frá stofnuninni um beitarþol,
þar sem fyrst var talað um
„reiknað beitarþol“ en síðar
„raunverulegt beitarþol“. Kom-
ið hefur fram að þetta mismun-
andi orðalag hefur valdið mis-
skilningi og ekki bætt umræðuna
um beitarmálin.
Það er því eðlileg krafa af
hálfu Búnaðarþings, að Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins,
Landgræðsla ríkisins og leið-
beiningaþjónusta landbúnaðar-
ins taki höndum saman um að
skýra ágreining sem er um þessi
mál og eyða öllum misskilningi,
sem uppi hefur verið varðandi
beitarþol afrétta og annarra
búfjárhaga. Búnaðarþing segir
að þessar stofnanir verði að
einbeita sér að því sameiginlega
að sýna þjóðinni sem réttasta
mynd af sambúð lands og land-
búnaðar og „leiðrétta það spé-
gler sem fjölmiðlar bregða fyrir
augu þjóðarinnar í þessu máli.“
Nytjaskógar
Þótt þessi almenna ályktun
um beitarþol hafi verið rakin
hér sérstaklega, er þess að geta
að Búnaðarþing fjallaði um
skógræktarmálefni og önnur
ræktunarmál undir öðrum dag-
skrárliðum. Þar á meðal var
samþykkt að beina því til búnað-
arsambanda á Suður- og Suð-
vesturlandi, í samræmi við til-
lögu frá Magnúsi Finnbogasyni,
að kanna möguleika þess að
framleiða „kurlvið“ og „iðnvið“
úr Alaskaösp og víði, sem hugs-
anlega mætti nýta sem orkugjafa
í Járnblendiverksmiðjunni á
Grundartanga. Einnig var skor-
að á stjórn Búnaðarsambands
íslands að beita sér fyrir því
samráði við hlutaðeigandi aðilja
að gerð verði áætlun um ræktun
nytjaskóga á Fljótsdalshéraði.
Um þetta efni lá fyrir tillaga frá
Guttormi V. Þormar, enda hafa
áhugamenn á Austurlandi unnið
mikið að undirbúningi slíkrar
áætlunar.